مثال هایی از سرمایه های سرگردان


بی مایه فطیر است! چرا یک استارتاپ بیش از هرچیزی به سرمایه نیاز دارد؟

این روزها استارتاپها موضوع داغ در اکثر سایت ها و وبلاگ های اینترنتی می باشند. تب استارتاپی و دلایل موفقیت و شکست آنها تقربیا تمام سایت ها و وبلاگ های فعال اینترنتی را فرا گرفته است. سایت های فارسی زبان هم به تبعیت از روند جهانی اقدام به بررسی و تحلیل استارتاپهای مختلف می نمایند. که خوشبختانه تحلیل ها و داده کاوی های بسیار مفیدی به زبان فارسی توسط وبلاگ نویسان این مرز و بوم انتشار یافته است که می تواند رهگشای بسیاری از کسب و کارهای نوپا و حتی کهنه کار باشد.

چرا استارتاپ ها اینقدر مهم شدند؟

موضوع استارتاپها قضیه ای جهانی است. مخصوصا در دهه اخیر که شرکت های دات کام زیادی به موفقیت رسیدند بیش از بیش مطرح شده است. دلیل اصلی توجه کنونی به استارتاپها همانا موفقیت های چشمگیری بوده است که خصوصا در حوزه فناوری اطلاعات کسب شده است.

خدمات گوگل یا فیس بوک که جزیی از زندگی روزمره بسیاری از مردم جهان شده است برآمده از استارتاپهای کوچک محلی یا دانشگاهی بوده اند که ناگهان تبدیل به بزرگترین شرکت های دنیا می شوند.

قضیه موفقیت شرکتهای دره سیلیکون که از یک گاراژ خانگی بوده اند همه را شگفت زده کرده است. موفقیت چشمگیر استارتاپهای برآمده از خوابگاه های دانشجویی یا گاراژهای کوچک باعث شده است این رویا برای خیلی ها امکان پذیر جلوه کند و لذا بسیاری از جوانان خلاق و با استعداد همواره در پی راه اندازی استارتاپهای موفق با رویای تبدیل شدن به شرکت های بزرگ می شوند.

استارتاپهای دات کام

با کمی توجه به ماهیت استارتاپهای موفق و ناموفقی که روزانه می خوانیم یا می شنویم یا می بینیم می توان نتیجه گرفت که اکثر آنها حول مسائل مربوط به فناوری اطلاعات و اینترنت و یا اصطلاحا دات کام می چرخند. شاید به ندرت بتوان مثالی از استارتاپ موفق در زمینه کشاورزی، شیلات، دامداری، صنعت چوب، شیمیایی و پتروشیمی و … یافت (که این خود زنگ خطری است که توجه به آن نوشته دیگری را می طلبد).

دلیل گرایش به مثال هایی از سرمایه های سرگردان استارتاپهای دات کام پتانسیل بسیار بسیار بزرگی است که فناوری اطلاعات و دنیای اینترنتی بوجود آورده است. استارتاپ را به اصلاح هوا کردن در دنیای فناوری اطلاعات نیاز به کارگاه و ماشین آلات و سرمایه گذار و وام و خلاصه بدو بدو ندارد. به راحتی با نشستن در خانه و آشنایی با برنامه نویسی و سود بردن از دموکراسی اینترنتی و گردش آسان و سریع اطلاعات می توان خودی نشان داد.

این قضیه ماهیتا خوب است چراکه فناوری اطلاعات و جامعه اطلاعاتی توانسته است به عنوان آخرین انقلاب اطلاعاتی بشر آنچنان پتانسیل بسیار عظیمی برای دسترسی به اطلاعات و به اشتراک گذاری و خلاصه سینرژی و اتحاد نیروها ایجاد کند که نمونه مشابه آن هیچگاه در تاریخ وجود نداشته است. اما خطری که در این رابطه وجود دارد همانا توهم و ساده انگاری افراطی است که در این زمینه وجود دارد. بسیاری از نیروها و استعدادها با مشاهده الگوهای موفق سریعا اقدام به راه اندازی کسب و کار نموده اند که متاسفانه اکثر آنها قبل از متولد شدن شکست خورده اند. شاید به ازای هر استارتاپ موفق بتوان هزاران مورد ناموفق نامبرد که متاسفانه رویکرد خاصی برای تحلیل دلایل شکست آنها مشاهده نمی شود.

یکی از دلایل شکست ها می تواند خوشبینی بیش اندازه به موفقیت استارتاپ و عدم توجه به اهرم های مختلف تاثیر گذار در آن دارد.

چرا موفقیت؟ چرا شکست؟

دلیل زیادی را می توان برای شکست یا موفقیت یک استارتاپ عنوان نمود. با جستجو در سایت ها و وبلاگ های مختلف فارسی زبان می توان تحلیل های مفید و راهگشای زیادی را مشاهده نمود. با یک تحلیل شخصی می توان چندین نمونه از آنها را برشمرد : اکو سیستم کارآفرینی، قوانین تجارت، جذب سرمایه گذار، ریسک پذیری ، خلاقیت، شخصیت کارآفرین، انعطاف در ایده، کیفیت ایده، بسته بندی مناسب ایده، طعم ایده، بازارسنجی و بازاریابی، ساده سازی، کاهش هزینه های اولیه، توجه به پتانسیل های داشته و نداشته محلی و ملی و… (در این رابطه خواندن این مطلب و این مطلب توصیه می شود.)

در کنار تمامی دلایل موفقیت و شکست چندین دلیل اصلی وجود دارد که به عقیده نگارنده از بقیه موارد مهمتر و اساسی تر می باشند و توجه به آنها می تواند تاثیر مهمی در موفقیت کسب و کار داشته باشد.

یکی از ریشه های اصلی همانا سرمایه می باشد که در این نوشته قصد بر این است که در مورد آن تحلیل و بررسی شود.

سرمایه، بال پرواز استارتاپ ها

بحث جذب سرمایه برای موفقیت یک ایده همواره در کنار سایر دلایل موفقیت یک استارتاپ قرار داشته است و به آن توجه شده است. اما واقعیت این است که بحث سرمایه مهمتر از آن است که تصور می شود. تا جاییکه با جرات می توان ادعا کرد که مهمترین عامل در موفقیت یک استارتاپ همانا جذب سرمایه می باشد.

 بی مایه فطیر است! . چرا یک استارتاپ بیش از هرچیزی به سرمایه نیاز دارد؟

در واقع فقط سرمایه است که مانند بالهای پرواز برای یک استارتاپ عمل می کند. سرمایه مهمترین تکه برای پازل موفقیت استارتاپ است. این مساله ممکن است برای استارتاپهای فناورانه و مبتنی بر وب کمرنگ تر جلوه کند اما واقعیت این است که سرمایه برای استارتاپ وبی همانقدر مهم است که برای راه اندازی یک کارگاه تولید لوله های پلی اتیلن. خوشبینی بیش از اندازه به موفقیت استارتاپهای وبی و مشاهده الگوهای موفیت جهانی باعث شده است که مساله سرمایه برای وب-محورها کمتر از سایرین جلوه کند. اما این درست نیست. با کمی دقت در موفقیت کسب و کارها دات کام های بزرگ دنیا می توان نتیجه گرفت که آنها نه تنها بر اساس ایده برخاسته از گاراژ یا خوابگاه بلکه بر اساس مدل جذب سرمایه خود موفق شده اند.

کم سن و سال بودن موسس آنها و موفقیت ناگهانی آنها باعث شده است که بیشتر توجهات به زندگی و عقاید موسس کسب و کارهای بزرگ مانند گوگل، فیسبوک، eBay، آمازون و… به عنوان دلایل موفقیت آنها جلب شود. ما زمانی آنها را شناخته ایم که تقریبا به قله های موفقیت نزدیک شده اند اما واقعیت این است آنها راه دشواری را در گمنامی طی کرده اند تا به اینجا برسند. مرور تاریخچه آنها نشان می دهد اولین گام در موفقیت همانا جذب سرمایه گذار بوده ست.

چرا سرمایه مهم است؟

به نظر من چهار دلیل زیر را برای تاکید بر اهمیت سرمایه در به موفق رسیدن یک استارتاپ می توان ذکر کرد:

۱ – یک دست صدا ندارد:

این مساله همواره در امور روزمره زندگی گرفته تا مباحث کلان وجود دارد. مبنای تجارت جهانی هم بر همین اساس است. در تجارت جهانی به صورت خلاصه هرکس (هر کشور) کاری را انجام می دهد که در آن تخصص و تبحر دارد و دیگر امور را به دیگران می سپارد. این باعث هم افزایی خواهد شد. توجه به سرمایه خصوصا در استارتاپهای وبی که سهل و ساده و کم هزینه به نظر می آیند مهمتر است. ایده استارتاپ پس از آزمایش موفقیت اولیه توسط ایده پرداز برای توسعه آن نیاز به تخصص، زمان، مکان، تجهیزات ، حقوق و دستمزد، پشتیبانی، تبلیغات و… خواهد داشت. و اینها چیزی نیست که توسط یک یا چند نفر شروع کننده های استارتاپ فراهم شود. خوش بینی به تهیه آن هم در قالب روابط دوستانه یا فامیلی خیالی غیر واقعی می باشد.

۲ – خوشبینی در برآورد هزینه ها:

معضلی که در کسب و کارهای نوپای شکست خورده وجود دارد همانا عدم برآورد صحیح از هزینه های لازم است. کلا برآورد هزینه ها خود نوعی مهارت است که تعارف یا خوشبینی نمی طلبد. برآورد هزینه های پیدا و پنهان کسب و کار نیاز به بررسی دقیق دارد. این کار در کشور های در حال توسعه به صورت ضعیفی انجام می گیرد و برای همین است که بسیاری از پروژه ها در زمان و هزینه پیش بینی شده به انجام نمی رسند. واقعیت این است که هزینه ها بسیار بیشتر از آن است که یک ایده پرداز خوشبین نسبت به موفقیت پروژه اش خواهد داشت. اگر این برآوردها درست انجام گیرد آنگاه فقط یک اهرم می تواند آن را تامین کند و آن سرمایه واقعی نزد سرمایه گذاران واقعی است.

اهرم موفقیت آینده کسب و کار در دست سرمایه گذار است. فقط سرمایه گذار واقعی است که می تواند بسیاری از مشکلات اولیه استارتاپها را رفع کرده و به آنها شکل و ساختار یک کسب و کار واقعی که قادر به ارائه خدمات در سطح ویسع می باشد را بدهد.ایده استارتاپ باید آنقدر جذاب و با کیفیت باشد که بتواند سرمایه های واقعی سرمایه گذار را جذب کند و در غیر اینصورت امید به موفقیت آن کم است.

۳ – انرژی درونی سرمایه:

سرمایه مانند یک منبع انرژی فشرده شده است که حاصل کار و تلاشی است که انجام گرفته است. ماهیت سرمایه این است که انرژی های اطراف را گرفته و در درون خود متمرکز می سازد. یک کسب و کار نوپا مسلما به انرژی های نهفته در درون سرمایه نیاز خواهد داشت. تمرکز بیش از حد سرمایه ها و عدم به کار گیری آنها در راستای توسعه سبب بحران اقتصادی می شود. این همان دلیلی است که به عقیده برخی کارشناسان باعث رکود اقتصادی جهانی اخیر شده است. ممکن است به همین دلیل باشد که بانک مرکزی آمریکا در چند سال اخیر نرخ سود سپرده های مثال هایی از سرمایه های سرگردان بانکی را کماکان پایین نگه داشته تا علی رغم تهدیدی که برای ارزش دلار دارد به گردش سرمایه در خارج از بانک ها و ایجاد شغل های جدید کمک کرده باشد.

۳ – توان جان به در بردن از ضررهای مقطعی

بسیاری از ایده های استارتاپی به علت ماهیت نوآورانه شان ممکن است در مراحل اولیه تولدشان درآمد آنچنانی را عاید صاحبانشان نسازند. ممکن است صاحبان کسب و کار بخش بزرگی از منابع خود را صرف شروع استارتاپ نمایند و لذا تحمل شکست آنها بسیار پایین خواهد آمد و همین خطر باعث تلاطم در کسب و کار خواهد شد. به همین دلیل باید سرمایه های جدید در کسب و کار تزریق شوند تا در صورت عدم درآمدزایی در سالهای اولیه امکان ادامه کسب و کار وجود داشته باشد. تحمل پذیری سرمایه گزار یکی از شروطی است که موسسان اولیه شرکتی مانند گوگل از سهامداران انتظار داشته اند. البته باید دانست که هیچ سرمایه گزاری حاضر به ارائه سرمایه برای آزمایش و خطا نمی باشد. و لذا ایده پرداز باید تمام تلاش خود را برای بهبود و باروری ایده اش انجام دهد تا توجه سرمایه گزار را جلب نماید.

ریشه فقر ملت ها در کتاب «گره سلیمان»

کتاب گره سلیمان که به دست دو اقتصاددان و استاد حقوق نگاشته شده است پا را از این فراتر گذاشته و اظهار می دارد که اساسا ریشه فقر ملت ها (و نه تنها شکست استارتاپها) “معضل اعتماد دوجانبه توسعه” است. یعنی سرمایه گذار و ایده گزار نمی توانند در قالب یک ساختار حقوقی مناسب به شراکت با یکدیگر بپردازند و آنچه باعث عقب ماندگی ملت ها می شود همین معضل اتحاد سرمایه و اندیشه است. مطالب این کتاب بیش از پیش اهمیت وجود سرمایه برای موفقیت یک ایده را نمایان می سازد.

ساختاری برای جذب سرمایه

ایده پردازان اولیه استارتاپ باید از مرحله ای به بعد تعصب یا خودخواهی نسبت به ایده خود را کنار بگذارند و به سرمایه گذار بیاندیشند. این مستلزم داشتن فرهنگ شراکت می باشد. سرمایه گذار با ارزشترین کالای خود که همانا سرمایه اش می باشد را فراهم می کند و در ازای آن مالکیت بر بخشی از ایده ، و آنگاه نوآوری و بهره وری ایده پرداز را می خواهد. این هم یک کار فرهنگی است هم یک کار قانونی و حقوقی.

جذب سرمایه برای ایده ها

سرمایه های سرگردان و ایده های سرگردان

احتمال اینکه صاحبان ایده خود صاحبان سرمایه هم باشند احتمال ضعیفی است. ممکن است برخی استارتاپها بر اساس روابط دوستانه یا خویشاوندی موفق به جذب سرمایه های جزیی اولیه شوند (و برای همین است در کشورهای در حال توسعه کسب و کارهای خانوادگی موفق تر می باشند). اما این راه حل اساسی نیست. سرمایه و ایده باید در یک بستر قانونی و نه شخصی و خانوادگی به یکدیگر برسند. برای اینکه در اکو سیستم کارآفرینی موفق شد نیاز به اصلاح قوانین و مقررات و ایجاد الگو هایی برای اتحاد سرمایه با اندیشه است.

در هر جامعه ای خصوصا در جوامع در حال توسعه سرمایه های سرگردان و ایده های سرگردان زیادی وجود دارند. جدای از معاملات مسکن و طلا و… در واقع افراد زیادی وجود دارند که سرمایه های خود را بدون داشتن ایده به بانک ها می سپارند چراکه زمان و تخصص لازم برای بهره وری آن را ندارند. کافیست بستری برای اتحاد ایده های سرگردان با سرمایه های سرگردان ایجاد شود. این می تواند مهمترین گام در مثال هایی از سرمایه های سرگردان ایجاد اکوسیستم کارآفرینی باشد.

یکی از موانع سرمایه گذاری، فقدان یا ضعف دیدگاه مدیریت اقتصادی است. این مدیریت با کمبود علم، تجربه و کارآمدی رو به رو است و صرفا سعی می کند که فقط خود و منصب خویش را حداقل یک روز بیشتر حفظ کند و در تمییز بین بد و بدتر، خوب و خوبتر، تمییز بین زمان حال و آینده و تفاوت بین دولتی و غیردولتی، با دشواری روبه رو است و از مجموع امکانات نمی تواند سود جوید.

قدم اول شرکت های بزرگ

با مطالعه کتاب راه گوگل و سایر داستان های موفقیت شرکتها می بینیم که اولین حقیقت ناگفته در مورد موفقیت آنها همانا جذب سرمایه گذار بوده است. این شرکت ها پس از آزمایش اولیه ایده و موفقیت آن در جستجوی سرمایه گذار مناسب بوده اند. مثلا شرکت گوگل در عرضه اولیه خود مدل حراج هلندی (Dutch auction format) را برای جذب سرمایه از طریق عرضه عمومی سهام (IPO) تطبیق می دهد که در آن حداکثر دموکراسی برای فروش سهام رعایت می شود. اما این فقط در توان آنها نیست بلکه قوانین کشورهای بسترشان دارای مدل ها و الگو های جذب سرمایه برای ایده می باشد. لذا آنها به راحتی و با استفاده از قوانین و الگو ها می توانند سرمایه گذار مناسب را پیدا کرده و در قالب قوانین حقوقی محافظ هر دو طرف سرمایه گذار و ایده گذار به فعالیت و یا شراکت بپردازند. پس از تزریق سرمایه است که آنها می توانند به گسترش خدماتشان بیاندیشند.

مشتاق شنیدن دیدگاه های شما هستیم

در پایان می توان نتیجه گرفت آنچه از همه مهمتر است برای موفقیت یک کسب و کار همانا وجود مدلی برای سرمایه گذاری مشترک بر روی ایده می باشد. لذا از شما خواننده محترم دعوت می شود در این مورد تجربیات شخصی یا حقوقی(محلی یا ملی) و یافته های خود را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.

اصفهان؛ شهر سرمایه دارانِ در خانه

اصفهان، همیشه به شهر مقتصدان حسابگر معروف بوده است. فرهنگ مردم اصفهان با آینده نگری های خاص مالی گره خورده است. خصیصه ای که گاه به خساست تعبیر می شود اما مثال هایی از سرمایه های سرگردان مثال هایی از سرمایه های سرگردان اصفهانی ها به قول خودشان بیش از آن که پیش پایشان را ببینند، آینده را ترسیم می‌کنند.

اصفهانی‌ها می‌دانند کجا خرج کنند و کجا سرمایه گذاری؛ و در این فرآیند، دقت ها و وسواس های تعیین کننده‌ به خرج می دهند؛ دو دو تا چهار تای خاص خود را دارند و از کودکی با این ویژگی بزرگ می‌شوند. از این رو در کسب و کار و فضای تجارت نیز این تفکر و فرهنگ اقتصادی را به همراه می آورند. تا آن جا که در میان بسیاری از فعالان اقتصادی و اهالی بازار معروف است که اگر کسی بتواند در اصفهان کار کند و در بازار این شهر موفق شود، در هر جای دیگری از جهان هم می تواند گلیم اقتصادی اش را از آب بیرون بکشد.

همین فرهنگ آینده نگری است که پس انداز را برای مردم شهر واجب می کند. اصفهانی های قدیم برای بچه هایشان قلک می‌خریدند و امروز ردپای این تربیت اقتصادی را می توان در افتتاح حساب های بانکی برای فرزندان دید. این پس اندازها در گذر زمان، مجراهای گوناگونی یافته تا از درون بالش ها و زیر فرش و داخل کمد، به حساب های بانکی و پس از آن به بازارهای خرد و کلان سرمایه گذاری راه یابد. سرمایه های سرگردان و نقدینگی سیال، در یک اقتصاد پویا، سالم و رو به رشد، باید به سمت تولید حرکت کند و در فعالیت های تولیدی و غیر راکد، پناه گیرد اما این نسخه در بسیاری موارد برای اقتصاد مردم عامه، جواب نمی دهد. یکی از دلایل این امر، نبود ثبات اقتصادی در کشور و بی اعتمادی مردم به سرمایه گذاری در بخش هایی است که کمتر شناختی از آن دارند.

در خصوص مردم اصفهان، تجربه های بدی مانند قرض الحسنه ها و مؤسساتی مانند آل طه و ثامن الحجج و یا سرمایه گذاری ناموفق در مجموعه گیتی پسند، به این بی اعتمادی دامن زده است. بازاری مانند بورس نیز مدت زیادی نیست که اعتماد مردم را به خود جلب کرده است. تا پیش از آن الفبای بورس برای بسیاری از اصفهانی ها، غریبه بود و آن ها اعتماد چندانی مثال هایی از سرمایه های سرگردان به تالار بورس و اوراق بهادار نداشتند و طبیعتاً رغبتی نیز برای سپردن سرمایه ها به این بخش احساس نمی‌شد. اما این روزها با فرهنگ سازی و اعتمادسازی های رسانه ای و تبلیغاتی، بازار بورس توانسته است بخشی از سرمایه های سرگردان و نقدینگی های انباشته در خانه ها و حساب های بانکی را به خود جذب کند. با این حال هنوز تعداد و میزان امنیت بازارها و یا مقاصدی که بتوانند مأمن سرمایه های سرگردان مردم باشند، اندک و محدود است و یا اگر هست برای مردم اصفهان، غریبه، غیرقابل اعتماد و ناشناخته محسوب می‌شود.

در این شرایط است که سرمایه های سرگردان گاه به سمت بازار دلار و ارز حرکت می کند و باعث افزایش تقاضا و در نتیجه تورم در این بازار می شود. زمانی که این سرمایه به سمت بازار سکه و طلا سوق پیدا می کند، بازار طلا را با جهش و رشدی غیرمنطقی مواجه می سازد و خلاصه آن که این سرمایه ها به سمت هر بازار و هر مقصدی که حرکت کند، آن بخش از اقتصاد را تحت تأثیر هیجان کاذب خود قرار می دهد. به عبارت ساده تر، عده ای پول انباشته خود را به سمت یک بازار خاص سوق می دهند و به دلیل افزایش حجم تقاضای یک باره در آن بازار، تعادل را به هم می زنند. وقتی در این بازار سود کردند و بازار اشباع شد، به سمت بازار دیگری کوچ می کنند و تعادل را در بخش دیگری بر هم می زنند.

از طرف دیگر انباشت همین سرمایه در خانه ها و بانک ها، رکود در بازار سرمایه را به همراه می آورد که این خود آفت دیگری است. به عنوان نمونه، زنان اصفهانی که در بیشتر موارد، جهت دهی و مدیریت اقتصادی خانواده را نیز بر عهده دارند، پس اندازهای مخصوص خود را دارند؛ پس اندازهایی گاه دور از چشم همسر و فرزندانشان. این پس اندازها در قالب سرمایه به بازار طلا، نقره و سکه جذب می شود. انگیزه ذخیره سکه، خرید و تقاضای زیاد در بازار سکه و جهش چند برابری قیمت را به دنبال دارد. اعطای نقدینگی به افراد قابل اعتماد برای به اصطلاح ” کار کردن با پول” نیز یکی دیگر از روش های سنتی سرمایه گذاری این قشر است که از آنجا که معمولاً به سمت فعالیت های واسطه گری پیش می رود، پویایی و سلامت اقتصاد را کم رنگ می کند. با توجه به ویژگی های فرهنگی که از آن یاد شد، جلوگیری از هرز رفتن سرمایه و یا رکود آن راهی جز ایجاد و معرفی بازارها و فرصت های جدید سرمایه گذاری ندارد تا خمودگی اقتصاد در این بخش را جبران کرده و سرمایه های هر چند خُرد و کوچک را به سمت فعالیت های تولید محور، به جریان بیندازد.

سرمایه‌های سرگردان بازار مسکن را به هم ریخت/ رکود تورمی با بازار مسکن در سال ۹۸ چه می‌کند؟

مهدی سلطان محمدی گفت: قیمت مسکن در کلان شهرهای در حالی رشد نزدیک به صد در صد را در سال گذشته تجربه کرد که میزان تورم مصالح ساختمانی در این دوره زمانی ۵۰ درصد بود.

 سرمایه‌های سرگردان بازار مسکن را به هم ریخت/ رکود تورمی با بازار مسکن در سال ۹۸ چه می‌کند؟

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران ؛ مهدی سلطان محمدی گفت: قیمت مسکن در کلان شهرهای در حالی رشد نزدیک به صد در صد را در سال گذشته تجربه کرد که میزان تورم مصالح ساختمانی در این دوره زمانی ۵۰ درصد بود.

این کارشناس حوزه اقتصاد مسکن در گفتگویی ، افزود: به این ترتیب دلیل اصلی افزایش شدید قیمت مسکن نه فقط افزایش قیمت تمام شده که فاصله عرضه از تقاضا در اثر نبود سرمایه گذاری مناسب در این سال ها بوده است.

او با هشدار نسبت به اینکه در حال حاضر نیز سرمایه گذاری مسکن به میزان کافی نیست، گفت: میزان رشد سرمایه گذاری در حوزه مسکن در این دوره زمانی به رغم رشد شدید قیمت ها بین ۱۰ تا ۲۰ درصد بوده است.

وی ادامه داد: به این ترتیب می توان نتیجه گرفت فاصله میزان عرضه همچنان با تقاضا حفظ شود که این اتفاق خود مانعی بر سر راه متعادل شدن قیمت مسکن تلقی می شود.

مهدی سلطان محمدی

مصرف کننده واقعی کجاست؟

وی با اشاره به اینکه رشد شدید قیمت مسکن، این کالا را از دسترس مصرف کننده واقعی خارج کرده است، ادامه داد: بسیاری با تسهیلات کنونی و سطح درآمدها توان خرید مسکن را ندارند، به عبارت دیگر دوره خرید مسکن طولانی تر از گذشته شده است و همین امر سبب می شود بسیاری از کسانی که به مسکن مناسب دسترسی ندارند، در همین شرایط باقی بمانند.

او گفت: از سوی دیگر کسانی را داریم که با هدف سرمایه گذاری وارد این بازار می شوند و به ناتوانی مالی طبقه ای که گفتیم دامن می زنند چرا که خانه های دوم و سوم را می خرند تا از آن کسب درآمد کنند و بخش مهمی از به هم ریختگی بازار مسکن را سرمایه های سرگردان رقم زده اند.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: در این وضعیت معلوم است سیاست های نادرست اقتصادی موجبات شکل گیری چنین وضعیتی را فراهم آوده است. ارز دو نرخی، رانت موجود در اقتصاد را در اختیار عده ای خاص قرار می دهد و قوانین نیز در خدمت کسانی است که کار کمتر می کنند و پول بیشتر دارند.

سلطان محمدی گفت: دلیل این مدعا وضعیت حاشیه شهرها و مناطق خوش آب و هوای ویلانشینی است که قیمت املاکشان با بعد متعارف حقوق و دستمزد و درآمد هیچ همخوانی ندارد.

نقش ارز در رشد قیمت مسکن

او با اشاره به اینکه داده های اقتصادی در حوزه مسکن البته تحت تاثیر رشد قیمت ارز قرار دارد، ادامه داد: طبیعی است وقتی قیمت ارز بالا می رود و ارزش پول ملی نزول می کند، افرادی که پول دارند متقاضی تبدیل پول به کالا می شوند و مسکن کالایی بسیار سودآور در تمامی دوره های زمانی بوده است.

وی با اشاره به اینکه به رغم رشد شدید قیمت ارز، ساخت و ساز در سال گذشته در تله رکود تورمی قرار گرفت، گفت: هنوز بخش ساخت و ساز از این تله رها نشده و تداوم این شرایط وضعیت بغرنجی را پیش روی بازار مسکن قرار می دهد.

بازار مسکن

وی ادامه داد: رشد قیمت مصالح ساختمانی حتی تا پایان سال ۹۷ هم متوقف نشد به طوری که در هفته های آخر اسفند افزایش قیمت فولاد و … سبب داغ شدن بازار مصالح ساختمانی شده بود.

وی خاطر نشان کرد: ریسک ناشی از روشن نبودن آینده اکنون تبدیل به عامل بازدارنده سرمایه گذاری در بازار مسکن شده است.

سلطان محمدی افزود: در این وضعیت افزایش سقف وام خرید مسکن کاری از پیش نمی برد و بای قیمت تمام شده مسکن را با سیاست گذاری درست اقتصادی کنترل کرد.

به گفته وی دولت در سال جاری باید تمرکز و اولویت خود را تحریک ساخت و ساز و نه تحریک بازار خرید و فروش تعریف کند چرا که اگر ساخت و ساز رونق نگیرد، بحران مسکن عمیق تر خواهد شد.

این کارشناس اقتصاد مسکن در پاسخ به این سئوال که وضعیت قیمت مسکن در سال جاری را چگ. نه پیش بینی می کنید، گفت: کاهشی در کار نیست اما باید خروج از تله رکود تورمی را جدی گرفت.

او اضافه کرد: مشوق هایی برای ساخت و ساز اصولی تضمین کننده عدم بازگشت بحران در سال های آتی خواهد بود.

آموزش بازیابی بیت کوین های گم شده

آموزش بازیابی بیت کوین های گم شده

از آنجا که بیت کوین یک دارایی دیجیتالی است و امکان نگهداری آن به صورت فیزیکی وجود ندارد یکی از بزرگترین نگرانی های سرمایه گذاران گم شدن بیت کوین هایشان است. همانطور که می دانید هر واحد BTC در جامعه امروزی از ارزش بالایی برخوردار است و گم شدن آن به هر نحوی به معنی از دست رفتن سرمایه شخص دارنده است. پس ریکاوری و نگهداری کوین ها از اهمیت بالایی برخوردار است که ما سعی داریم در این مقاله نحوه بازگردانی بیت کوین های از دست رفته را به شما آموزش دهیم.

بیت کوین چگونه گم می شود؟

اگرچه بیش از 18.5 میلیون BTC استخراج شده است اما برخی از این بیت کوین ها به دلایل مختلف غیرقابل دسترس هستند و از عرضه در گردش خارج شده اند. یکی از عوامل مهمی که طی آن بیشترین بیت کوین ها گم شده اند از دست دادن کلید خصوصی کاربران است، دارندگان بیت کوین برای انتقال کوین های خود نیاز به دسترسی به کلید های خصوصی یا عبارت بازیابی خود دارند و هرکسی که دسترسی به این موارد را از دست بدهد توانایی استفاده از بیت کوین های ذخیره شده را ندارد. اما برخی از اتفاقات دیگری که ممکن است در از دست رفتن بیت کوین موثر باشند:

• از کار افتادن کیف پول
• ارسال بیت کوین به آدرس های اشتباه
• ویروسی شدن کامپیوتر و تغییر آدرس ها

• گم شدن یا خراب شدن لپ تاپ و گوشی
• فراموش شدن رمز
• مشکل تحریم

ممکن است بر حسب این اتفاقات بیت کوین های شما از دسترستان خارج شوند و دیگر نتوانید از دارایی خود استفاده کنید که با افزایش قیمت بیت کوین در جامعه امروزی گم شدن آن به معنی از دست رفتن حجم عظیمی از سرمایه افراد است. برخی از بیت کوین های گم شده را می توان بازگرداند اما برخی دیگر برای همیشه از دست رفته باقی می مانند.

از کار افتادن کیف پول

انتخاب کیف پولی که قابلیت بازیابی بیت کوین را داشته مثال هایی از سرمایه های سرگردان باشد بهترین راه برای جلوگیری از گم شدن کوین ها است، به همین دلیل انتخاب کیف پول برای ذخیره بیت کوین از اهمیت بالایی برخوردار است. کیف پول اتمیک یکی از والت هایی است که قابلیت بازیابی کوین دارد و در صورت بروز هر مشکلی شما می توانید کیف پول اتمیک را بر روی دستگاه دیگری نصب کرده و با ورود کلمه بازیابی دسترسی به کوین های خود را فعال کنید. اما اگر قطعی دسترسی از سرور کیف پول باشد قضیه متفاوت است، در این صورت یاداشت کلید های خصوصی به کمکمان می آید. با وارد کردن کلید های خصوصی مربوط به هر رمز ارز در یکی از کیف پول هایی که امکان بازیابی سکه را دارند می توانید دوباره به دارایی خود دسترسی پیدا کنید. پس یادداشت کلمه بازیابی خود را بی اهمیت ندانید و حتما در جایی امن آن را نگه دارید تا در صورت بروز مشکل در موقعیت دشوار قرار نگیرید.

نکته: کیف پول های تراست والت، اتمیک، بلاک چین و اتریوم از نمونه کیف پول هایی هستند که امکان بازیابی با کلید خصوصی را دارند و در صورت بروز هر گونه مشکل شما می توانید با کلید خصوصی و کلمه بازیابی در این کیف پول ها به دارایی خود دسترسی داشته باشید.

ارسال بیت کوین به آدرس های اشتباه

ارسال بیت کوین نیز مانند انتقال وجه کارت های بانکی ممکن است به اشتباه برای فرد دیگری ارسال شود، با این تفاوت که در کارت های بانکی برای تایید یک تراکنش اطلاعات فردی شخص گیرنده مشخص می شود و سپس ارسال وجه انجام می شود. اما برای انتقال بیت کوین تنها یک آدرس که رشته ای از اعداد و ارقام است برای شما قابل مشاهده می باشد و هیچ نام یا فامیلی ای قبل از تایید تراکنش به شما نشان داده نمی شود که این درصد خطا را بالا می برد. در نتیجه برای انتقال بیت کوین به آدرس مورد نظر باید دقت فروان داشت زیرا پس از ارسال بیت کوین و انجام شدن تراکنش دیگر راه برگشتی وجود ندارد و رمز ارز های شما تا ابد به شکل بیت کوین های گم شده باقی می ماند. در کل به چند روش در شرایط مختلف می توان بیت کوین های اشباه ارسال شده را برگرداند که در ادامه توضیح خواهیم داد.

ارسال اشتباه به آدرس اتریوم: اگر انتقال بیت کوین اشتباها به آدرس اتریوم ارسال شود صرافی یا کیف پول پیغام نامعتبر به شما نشان می دهد که یعنی آدرس اشتباه است.

ارسال اشتباه به آدرس های بیت کوین کش و تتر: به دلیل شباهت قالب بیت کوین با بیت کوین کش و تتر برخی از صرافی ها تشخیص نمی دهند آدرس اشتباه است و هیچ پیغامی برای شما ارسال نمی کنند که در این صورت می توانید به صرافی خود یک ایمیل در قالب تیکت ارسال کنید تا کیف پول یا صرافی بیت کوین های شما را بازگردانند.

آدرس اشتباه بیت کوین کش و تتر به جای بیت کوین: به غیر از ارسال اشتباه بیت کوین به این آدرس ها امکان دارد فردی به اشتباه آدرس های بیت کوین کش و تتر را در صرافی به جای آدرس بیت کوین وارد کند که در این صورت اگر کلید خصوصی آدرس تتر یا بیت کوین کش وارد شده را داشته باشید جای نگرانی نیست زیرا کلید خصوصی این آدرس‌ ها برای تتر و بیت کوین کش با کلید خصوصی آن‌ ها در شبکه بیت کوین یکی است و می توانید با وارد کردن کلید خصوصی در کیف پول های بیت کوین به دارایی خود دسترسی پیدا کنید.

ویروسی شدن کامپیوتر و تغییر آدرس ها

آدرس های بیت کوین متشکل از 26 تا 35 کاراکتر است که برای انتقال بیت کوین به صورت نوشتن تک تک این اعداد کار حوصله سر بری است، به همین دلیل اکثر کاربران آدرس کیف پولی که می خواهند بیت کوین به آن ارسال کنند را کپی کرده و در قسمت ارسال بیت کوین Paste می کنند. اما اگر کامپیوتری که از آن استفاده می کنید ویروسی شده باشد هنگام Paste آدرس اشتباه جایگزین می شود. پس قبل از نصب کیف پول بر روی کامپیوتر حتما از سالم بودن و ویروسی نبودن آن اطمینان حاصل کنید تا این مشکل برای شما پیش نیاید زیرا هیچ راه برگشتی برای این مورد از انتقال اشتباه بیت کوین وجود ندارد.

گم شدن یا خراب شدن گوشی

اکثر کاربران کیف پول های خود را بر روی لپ تاپ یا گوشی نصب می کنند که گم شدن یا شکستن این وسایل مساوی است با قطعی دسترسی به کیف پول دیجیتالی امان. در نتیجه راه های بازگرداندن کوین ها در این شرایط از اهمیت بالایی برخوردار است. بیت کوین های ما تنها در کیف پول ذخیره نمی شوند بلکه والت ها تنها یک راه ارتباطی برای دسترسی به دارایی امان هستند. در واقع به دلیل ساختار بیت کوین با فناوری بلاک چین کوین ها در شبکه بلاک چین ذخیره می شوند، به همین ترتیب در صورت گم یا خراب شدن وسایل ارتباطی دو روش برای بازیابی کوین ها وجود دارد:

استفاده از seed: کیف پول های مشهور و کاربردی تر از یک قابلیت به نام seed برخوردار هستند که به آن کلمه بازیابی کوین نیز می گویند. برای مثال از این کیف پول ها می توان به تراست والت و اتمیک اشاره کرد که قابلیت بازیابی دارند. هنگام ساخت این کیف پول ها علاوه بر رمز عبور، رشته ای از اعداد 12 تا 24 رقمی نیز به شما داده می شود که یادداشت و نگهداری این اعداد بسیار مهم است زیرا در صورت بروز مشکل شما می توانید با این اعداد در کیف پو هایی که از بیت کوین پشتیبانی می کنند اکانت خود را برگردانده و از دارایی خود استفاده کنید، به این اعداد کلمه بازیابی یا seed می گویند.

احراز هویت دو عاملی (2FA): برخی از کاربران هنگام ورود به صرافی ارز دیجیتال، برنامه Google Authenticator را نصب کرده و لایه امنیتی 2FA را فعال می کنند. پس از فعال شدن این لایه یک کد برای کاربر ارسال می شود که مانند کلمه بازیابی نگهداری از آن مهم بوده و هنگام دزدیده شدن یا خراب شدن وسایل ارتباطی شخص توسط این کد می توان یک لایه امنیتی دیگر باز کرده و دارایی خود را پس بگیرد.

فراموش شدن رمز

به خاطر داشتن رمز کیف پول یکی از مهم ترین کارهایی است که پس از ایجاد والت باید انجام بدهید، اما اگر حافظه خوبی ندارید محض اطمینان رمز را یادداشت کرده و در جایی امن از آن نگهداری کنید. اگر به هر دلیلی رمز عبور خود را فراموش یا گم کردید تنها راه بازیابی دارایی اتان کلمه seed است که قبلا کیف پول به شما می دهد. اما اگر هم رمز و هم کلمه بازیابی اتان را فراموش کرده اید بهتر است بیت کوین های خود را نیز برای همیشه فراموش کنید چون هیچ راه دیگری برای بازیابی کوین هایتان وجود ندارد.

مشکل تحریم

به دلیل تحریم بودن ایران برخی از صرافی های ارز دیجیتال به کاربران ایرانی خدمات نمی دهند و پیغام بلوکه شدن دارایی را می دهند. برای جلوگیری از این مشکل بهتر است کاربران ایرانی از صرافی ها استفاده نکرده و به کیف پول های دیجیتالی متکی شوند. البته باید توجه داشته باشید برای ایجاد کیف پول حتما از والت های محبوبی که دارای کلمه بازیابی هستند استفاده کنید.

نتیجه گیری

به دلیل مشخص نبودن اطلاعات فردی آدرس های بیت کوین امکان بروز خطا و انتقال بیت کوین به آدرس های اشتباه بسیار زیاد است اما با روش هایی که در مقاله گفته شد می توانید از این اشتباه جلوگیری کرده یا کوین ها را بازگردانید. در انتخاب کیف پول با دقت عمل کرده و حتما از والت هایی که امکان بازیابی کوین را دارند استفاده کنید. پس از ایجاد کیف پول مورد نظر رمز و کلمه بازیابی را یادداشت کرده و در یک مکان امن از آن ها نگهداری کنید زیرا بازگرداندن دارایی اتان به این دو عامل وابسته است.

«فیروزه پلت» برای جذب سرمایه شرکت‌های استارت‌آپی راه‌اندازی می‌شود

خروج سرمایه ‌ های خارجی به دنبال تحریم از حوزه ‌ هایی گوناگون از جمله حوزه استارت ‌ آپی و از سوی دیگر عدم تمایل سرمایه ‌ گذاران داخلی برای ورود سرمایه ‌ هایشان به این بازار، در مسیر رشد و توسعه کسب ‌ وکارهای نوپای کشور، چالش جدی ایجاد کرده است.

به گزارش پیوست، وخیم ‌ تر شدن وضعیت شرکت ‌ های استارت ‌ آپی در جذب سرمایه ‌ های مورد نیازشان باعث شده تا گروه مالی فیروزه به عنوان یکی از اولین شرکت ‌ های بین ‌ المللی در بازار سرمایه به فکر پیدا کردن راه ‌ حلی در این زمینه باشد .

مدیران گروه مالی فیروزه در یک نشست خبری از تصمیم خود برای راه ‌ اندازی سامانه ‌ ای به نام « فیروزه پلت » خبر دادند که هدفش متصل کردن سهامداران شرکت ‌ های استارت ‌ آپی با سرمایه ‌ گذاران بخش ‌ های سنتی و صنعتی خواهد بود تا از این طریق سرمایه ‌ های سرگردان در بازار به این شرکت ‌ ها تزریق شود .

خروج سرمایه خارجی، عدم تمایل ورود سرمایه ‌ گذاران داخلی

مدیرعامل گروه مالی فیروزه یکی از درخشان ‌ ترین نقطه ‌ های عطف کشور در چندسال اخیر را فعالیت شرکت ‌ های استارت ‌ آپی و تبدیل شدن گروهی از این شرکت ‌ ها به بازیگران بزرگ بازار تجارت الکترونیکی می ‌ داند . رامین ربیعی اعلام می ‌ کند که اگر زیرساخت ‌ های ارتباطی و همچنین سیستم پرداخت آنلاین بانکی کشور نبود، قطعا در حال حاضر شاهد رشد انفجاری در حوزه استارت ‌ آپی کشور نبودیم . البته او تاکید می ‌ کند که با وجود پیشرفت‌هایی در بخش ‌ های زیرساختی اما همچنان اکوسیستم استارت ‌ آپی کشور با مشکلات عمده ‌ ای روبه ‌ رو است .

او یکی از بزرگترین مشکلات در این بخش را نبود سرمایه کافی و عدم تمایل سرمایه ‌ گذاران داخلی برای ورود به این حوزه می ‌ داند و می ‌ گوید :‌ « تمامی استارت ‌ آپ ‌ های بزرگ کشور از جمله دیجی ‌ کالا، اسنپ، دیوار، کافه ‌ بازار، شیپور و غیره با سرمایه خارجی توانستند پیشرفت و رشد کنند اما حالا با توجه به تحریم ‌ ها و بسته شدن درهای دنیای تکنولوژی به روی ایران دیگر جذب سرمایه خارجی در کشور غیر ممکن است .» او در ادامه به عدم تمایل ورود سرمایه ‌ گذاران داخلی به این حوزه اشاره و اعلام می ‌ کند : « همیشه اعلام می ‌ شود که پول داخل کشور زیاد است که کاملا هم درست است چرا که نقدینگی در کشور بالاست اما این پول داخلی حاضر به وارد شدن به این حوزه نیست که علت آن هم به این خاطر است که نقد ‌ شوندگی این حوزه پایین و ریسک کار در آن بالاست .»

رامین ربیعی در این نشست خبری تاکید می ‌ کند که تا کنون هیچ ‌ کدام از سرمایه ‌ گذاران روی شرکت ‌ های استارت ‌ آپی بزرگ نتوانسته ‌ اند سود این سرمایه ‌ گذاری خود را دریافت کنند . او توضیح داد : « ما روی شرکت ‌ هایی که مطمئن بودیم نمونه موفقی بوده ‌ اند مانند شیپور سرمایه ‌ گذاری کرده ‌ ایم اما تا کنون ۱ ریال ما تبدیل به ۱۰ ریال نشده است . بنابراین وقتی کسب سود سرمایه ‌ گذار تخصصی از این بازار طولانی است کاملا طبیعی است که سرمایه ‌ گذاران بخش صنعتی، حرفه ‌ ای یا خصولتی که سرمایه زیادی هم دارند تمایلی برای وارد کردن سرمایه ‌ شان به این بازار نشان نمی ‌ دهند .»

به باور او باید شرایطی فراهم شود که این فرایند معیوب تغییر کند و یک سرمایه ‌ گذار با ورد سرمایه خود به یک شرکت توانایی خارج شدن موفق از شرکت را هم پس از بزرگ شدن شرکت داشته باشد . ربیعی تاکید می ‌ کند که « فیروزه پلت » با هدف تصحیح همین فرایند معیوب شکل گرفته است .

سامانه ‌ ای برای حل مشکل جذب سرمایه

« فیروزه پلت » آنطور که مدیرعامل گروه مالی فیروزه در نشست خبری معرفی آن اعلام کرد، سامانه ‌ ای خواهد بود که امکان اتصال سهامداران استارت ‌ آپی با سرمایه ‌ گذاران صنعتی، سنتی و خانوادگی را فراهم می ‌ کند تا در نهایت خروج ‌ های موفق در بازار استارتاپی کشور رقم زده شود .

رامین ربیعی با اعلام اینکه این سامانه هفته آینده و در مراسمی ویژه رونمایی خواهد شد در مورد نحوه کار این سامانه می ‌ گوید : « فیروزه پلت سازوکاری ا ست که بتوانیم با صحبت با سهامداران استار ‌ ت ‌ آپ ‌ ها و تعامل با سرمایه ‌ گذاران سنتی، صنعتی و حرفه ‌ ای این دو گروه را به یکدیگر نزدیک و شرایط برای خروج موفق در این بازار را کلید بزنیم .»

براساس اظهارات ربیعی، این سامانه برای ابراز تمایل به سرمایه ‌ گذاری در استارت ‌ آپ ‌ ها یا ابراز تمایل به انتقال مالکیت استارت ‌ آپ ‌ ها راه ‌ اندازی شده و نمی ‌ توان به کمک این سامانه مستقیما در استارت ‌ آپ ‌ ها سرمایه ‌ گذاری کرد . به گفته او گروه مالی فیروزه انتظار ندارد به کمک این سامانه تجارتی راه ‌ بیا ندازد بلکه در نظر دارد با این سامانه به اکوسیستم استارت ‌ آپی کشور کمک کند که پول ‌ های سرگردان در بازار را جذب و به مکانی تبدیل شود که خریدار و فروشنده در آن برای خرید یا فروش سهام با یکدیگر ارتباط دارند .

او در پاسخ به این سوال پیوست که آیا اطلاعات ثبت شده در این سامانه به صورت عمومی در اختیار افراد دیگر قرار می ‌ گیرد یا خیر اعلام کرد : « اطلاعاتی قرار گرفته روی این سامانه صد در صد محرمانه است . اینکه چه کسی یا شرکتی چه سهامی خریداری کرده یا سهامی فروخته است یا چه سهامی با چه قیمتی خرید یا فروش شده است به هیچ ‌ وجه به صورت آنلاین در اختیار کسی قرار نمی ‌ گیرد . تمامی این موارد در جلسات حضوری بحث و در گام بعدی شرایط برای خرید یا فروش سهام فراهم می ‌ شود .»

او در پاسخ به سوال دیگر پیوست که آیا این سامانه با توجه به اینکه قرار است جای خالی بازار بورس را برای شرکت ‌ های استارت ‌ آپی پر کند از بازار بورس نیز مجوز فعالیت دریافت کرده است اعلام کرد : « این سامانه به هیچ وجه زیر نظر بازار بورس نیست چون اصلا این سامانه قرار نیست یک بازار معاملاتی شکل دهد . هیچ تقاضا یا عرضه ‌ ای یا هیچ قیمت ‌ گذاری روی این سامانه صورت نمی ‌ گیرد . فیروزه پلت سامانه ‌ ای برای جذب سرمایه ‌ گذار است .»

ربیعی همچنین در مورد روند کاری این سامانه توضیح داد : « سهامداران علاقه ‌ مند به انتقال کل یا بخشی از مالکیت خود به کمک سامانه فیروزه پلت، می ‌ مثال هایی از سرمایه های سرگردان توانند پس از ثبت ‌ نام و تایید هویت توسط واحد مشاوره تامین مالی فیروزه درخواست خود را در سامانه ثبت کنند . پس از ارائه مدرک معتبر در خصوص مالکیت در استارت ‌ آپ ‌ ها و راست ‌ آزمایی این مدرک، این درخواست در فهرستی از استارت ‌ آپ ‌ های آماده فروش قرار خواهد گرفت .» او می ‌ افزاید : « از سوی دیگر افزاد علاقه ‌ مند به سرمایه ‌ گذاری در استارت ‌ آپ ‌ ها به کمک این سامانه می ‌ توانند پس از ثبت ‌ نام و تایید هویت توسط واحد مشاوره تامین مالی فیروزه، به فهرست استارت ‌ آپ ‌ های آماده فروش دسترسی داشته باشند .»

ربیعی یادآور می ‌ شود که در این سامانه، خرید و فروش مستقیم و معامله سهام استارت ‌ آپ ‌ ها به هیچ ‌ وجه امکان ‌ پذیر نیست و تنها هدف فیروزه پلت ورود سرمایه سرگردان بازار به حوزه استارت ‌ آپی و امکان ایجاد خروج موفق و همچنین کسب سود برای سرمایه ‌ گذاران و صاحبان کسب ‌ وکار است .

ماهنامه پیوست در پرونده‌ای ویژه به بررسی مشکلات شرکت‌های استارت‌آپی با توجه به نبود سرمایه کافی در کشور پرداخته است که می‌توانید گزارش‌ها و مصاحبه‌های این پرونده را در شماره ۶۹ مطالعه کنید.



اشتراک گذاری

دیدگاه شما

اولین دیدگاه را شما ارسال نمایید.