بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات

برای شکست موفق یک محدوده یا الگوی قیمتی، حجم معاملات در زمان شکست باید افزایش پیدا کند.

انتشار گزارش سالیانه بورس‌های مشتقه

فدراسیون جهانی بورس‌ها سالانه پرسشنامه‌ای را با هدف بررسی عملکرد بورس‌های مشتقه در میان اعضـــای اصلی و وابسته خــود توزیع می‌کند. در تهیه گزارش سال ۲۰۱۸ تعداد چهل و هشت بورس از نقاط مختلف جهان مشارکت کردند. به گزارش بورس تهران، سال ۲۰۱۸ در بازارهای مالی با نوسانات فراوانی همراه بود و تا حدودی بازار‌های با ثبات سال ۲۰۱۷ را متحول کرد. این دگرگونی‌ها در سال گذشته با افت رشد جهانی اقتصاد، درگیری‌های ژئوپلتیک و تجاری بین قدرت‌ها، نگرانی از سیاست‌های پولی انقباضی و فراز و فرود‌های نرخ ارز‌های مختلف همراه بود. در بازار‌های سرمایه، با وجود شروع بسیار خوب در سال گذشته، ارزش بازار بورس‌های مختلف در پایان سال، شاهد کاهش چشمگیر بود. با این وجود، در بازار‌های مشتقه ارزش و حجم مبادلات به ترتیب بیش از ۱۵ و ۱۱ درصد نسبت به سال ۲۰۱۷ رشد داشت. برای نخستین‌بار از سال ۲۰۰۵ میلادی، مجموع حجم قرارداد‌های مبادله شده در بازار‌های مشتقه از عدد ۳۰ میلیارد عبور کرد و حتی نسبت به سال ۲۰۱۷ هم رشدی ۲۱ درصدی را تجربه کرد. این رشد در تمام نقاط و مناطق تحت بررسی فدراسیون جهانی بورس‌ها قابل مشاهده بود. به طوری که در امریکا آسیا- اقیانوسیه، اروپا- خاورمیانه- آفریقا به ترتیب با ۲۴، ۲۷ و ۵ درصد رشد سالانه روبرو بودیم. تقریبا تمام انواع مشتقات از جمله سهمی، شاخصی، ارزی، نرخ بهره و کالایی با افزایش حجم معاملات در سال ۲۰۱۸ به کار خود پایان دادند. حجم مبادلات اوراق مشتق سهمی در سال ۲۰۱۸ به بیش از ۱۳ و نیم میلیارد قرارداد رسید که حدود ۳۴ درصد از سال ۲۰۱۷ پیشی گرفت. در این میان، معاملات آتی و اختیار معامله تک سهم و شاخصی سهم بسزایی در این روند داشتند. بر اساس نظر سنجی به عمل آمده در سال ۲۰۱۸، قرارداد‌های آتی و اختیار معامله شاخص سهمی به عنوان پر معامله‌ترین ابزار در بیش از ۳۰بورس مشارکت‌کننده در مطالعه داد و ستد می‌شوند. پس از این دو محصول، اختیار معامله تک سهم، قرارداد‌های آتی کالایی و آتی تک سهم از مهم‌ترین و متداول‌ترین محصولات مشتقه بورس‌های دنیا به حساب می‌آیند. در میان بورس‌های کشورها و مناطق مختلف، بورس اروپایی یورکس و بورس ژوهانسبورگ با ۱۵ نوع ابزار مختلف متنوع‌ترین بازار‌های مشتقه جهان در سال ۲۰۱۷ نامیده شدند.

ابزار مشتقه چیست و در بورس چه کاربردی دارد؟

ابزار مشتقه یک اصطلاح مالی است که از یک طبقه دارایی مشتق می‌شود و ارزش واقعی خود را از دارایی‌های اصلی می‌گیرد. اگر به دنبال تنوع بخشیدن به سبد سهام خود هستید؛ مشتقات ایده خوبی هستند به شرطی که از قبل به درک کاملی از آن داشته باشید زیرا مشتقات ریسک بالاتری دارند و فرایند آن‌ها پیچیده‌تر است. این مقاله از آکادمی حامی سرمایه مشهد، برگزار کننده دوره های آموزش بورس در مشهد، درباره نحوه عملکرد مشتقات صحبت کردیم و همچنین راجع به رایج‌ترین انواع قراردادهای مشتقه، مزایا و خطرات معاملات آن‌ها را بحث کرده‌ایم.

ابزار مشتقه چیست؟

برای پاسخ به این سؤال که ابزار مشتقه چیست باید گفت قراردادی بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات مالی بین دو یا چند نفر و یا بین یک خریدار و یک فروشنده است و از یک سری دارایی با ارزش مشتق شده است. به بیانی ساده‌تر این قراردادی است که برای تجارت هر نوع دارایی استفاده می‌شود که این دارایی‌ها می‌توانند گندم، نفت و یا طلا حتی ابزارهای مالی مثل اوراق قرضه سهام و… باشند. قیمت این نوع قراردادها از بالا و پایین شدن قیمت دارایی که از آن مشتق شده‌اند ناشی می‌شود.

تریدرها ممکن است ابزار مشتقه را در ساختار خریدوفروش عادی یعنی کارگذاری‌ها، بروکرها و… معامله کنند و یا در خارج از بستر این کار را انجام دهند. درواقع ابزارهای مشتقه‌ که در ساختار اصلی معامله می‌شوند ایمن‌تر هستند و ریسک کمتری دارند.

محصولات و خدمات بازار مشتقات چه هستند؟

همان‌طور که گفته شد بازار مشتقات از هر نوع دارایی برای استخراج ارزش استفاده می‌کنند. با رشد این نوع بازار از لحاظ ریسک، محصولات و خدمات بازار مشتقات را می‌توان به چهار دسته تقسیم‌بندی کرد که این چهار نوع عبارت‌اند از قرارداد آتی (Futures contract)، پیمان آتی یا فروارد (Forward Contract)، قرارداد اختیار معامله (Option contract)، قرارداد معاوضه یا سوآپ (Swap).

قرارداد آتی (Futures contract)

قرارداد آتی در بازار ابزار مشتقه به‌صورت دوطرفه است. یک طرف معامله بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات خریدار یک دارایی را در تاریخی در آینده خریداری و در طرف درگیر معامله شخصی دارایی را در آن زمان به فروش می‌رساند. زمان خرید و فروش دارایی در آینده است و وقتی قیمت خرید یا فروش تأیید شود در آن زمان خریدار باید خرید را انجام دهد و فروشنده باید بفروشد حتی اگر قیمت دارایی برخلاف نظرشان باشد. در این نوع معاملات می‌توان از اهرم نیز استفاده کرد و دارایی خود را چندبرابر کرد و در نتیجه سود شما افزایش میابد اما در صورت ضرر، ضرر شما نیز زیادتر از حد معمول خواهد بود.

در این نوع ابزار مشتقه باید میزانی ودیعه نزد کارگذاری نگهداری شود سپس در صورت ضرر اگر ودیعه شما به زیر 75 تا 50 درصد ودیعه اولیه برسد شما کال مارجین خواهید شد. در نتیجه از شما درخواست می‌شود پول بیشتری به‌عنوان ودیعه واریز کنید. از آنجایی که معاملات درون کارگذاری و یک ساختار خریدوفروش انجام می‌شود بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات معاملات صد درصد انجام می‌شود و هیچ طرف از معامله نمی‌تواند از معامله خود جا بزند.

پیمان آتی یا فروارد (Forward Contract)

این نوع قرارداد نیز مشابه قرارداد آتی در ابزار مشتقه است اما فرق آن این است که در پیمان آتی یا فروارد در محیط خارج از بورس و کارگزاری انجام می‌پذیرد. از این رو این نوع قرارداد ریسک بیشتری نسبت به قرارداد آتی دارد زیرا هریک از طرفین قرارداد ممکن است قادر نباشد به قرارداد خود عمل کند و در نهایت موجب ورشکستی دو طرف شود.

قرارداد اختیار معامله (Option contract)

این نوع قرارداد ابزار مشتقه نیز همانند قرارداد آتی عمل می‌کند و تفاوت آن این است که برخلاف قرارداد آتی معامله‌گر می‌تواند قرارداد خود را قبل از زمان تعیین شده به فروش برساند. به بیانی دیگر به معامله‌گر اختیار خرید یا فروش اعطا می‌کند.

از نظر زمان‌بندی فروش دو سبک امریکایی و اروپایی وجود دارد. در سبک آمریکایی قادر هستید از حق اختیار در قرارداد خود در هر زمانی قبل از روز انقضا استفاده کنید ولی در سبک اروپایی فقط در روز انقضا قادر به اجرا هستند.

برای مثال اگر معامله‌گری پیش‌بینی کند که قیمت سهمی در آینده بالا می‌رود و سهم را به قیمت 50 دلار خریداری می‌کند. اما او از ریسک پایین آمدن می‌ترسد از این رو از ابزار مشتقه استفاده می‌کند یک اختیار فروش بر روی قیمت 50 دلار خریداری می‌کند. پس از رسیدن زمان انقضا قرارداد قیمت هر سهم به 40 دلار سقوط کرده است ولی معامله‌گر می‌تواند از اختیار فروش خود استفاده کرده و سهم را به قیمت 50 دلار به فروش رساند. او فقط میزان پولی که در ازای خرید اختیار فروش خریداری کرده است؛ از دست خواهد داد.

قرارداد سوآپ (Swap)

سوآپ یکی از انواع متداول ابزار مشتقه است که اغلب برای مبادله جریان نقدی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، یک معامله‌گر ممکن است از سوآپ نرخ بهره برای تغییر از وام با نرخ بهره متغیر به وام با نرخ بهره ثابت یا برعکس استفاده کند.

مثلاً شرکت A وامی با نرخ بهره متغیر 6 درصد دریافت می‌کند. در حال حاضر نرخ بهره 6 درصد است اما ممکن است کم یا زیاد شود. شرکت A برای پوشش ریسک تمایل به نرخ بهره ثابت دارد از این رو با شرکت B معامله می‌کند. معامله به این صورت انجام می‌شود که شرکت A نرخ بهره ثابت 7 درصد به B پرداخت می‌کند و B نرخ بهره متغیر بانک را می‌پردازد. اگر نرخ بهره متغیر به 5 درصد برسد A به‌اندازه 2 درصد ضرر کرده است ولی اگر این میزان به 8 درصد برسد A به‌اندازه 1 درصد سود کرده است.

شرایط سوددهی بازار مشتقات

در بازار ابزار مشتقه بسته به استراتژی تریدر و میزان ریسکی که او متحمل می‌شود، میزان سوددهی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله از جمله قراردادهایی هستند که ریسک کمتری دارند. بسته به نوع بازار انتخابی شرایط سوددهی بازار مشتقات نیز تحت‌تأثیر قرار می‌‍گیرد.

حجم معاملات بازار مشتقات

بازار ابزار مشتقه یکی از بزرگ‌ترین بازارها است و یک بازار بسیار غول‌پیکر به‌حساب می‌آید. دلیل آن این است که در این بازار هر نوع دارایی معامله می‌شود و همین موضوع این بازار را غول‌پیکر کرده است. برخی حجم این بازار را ۱۰ ۲۴ تخمین زده‌اند که این میزان برابر 10 برابر کل تولید ناخالص ملی جهان به‌حساب می‌آید. البته برخی محققان این عدد را مبالغه می‌دانند.

استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران‌های اقتصادی

از آنجایی که از ابزار‌ مشتقه برای بیمه کردن سرمایه نیز استفاده می‌شود. استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران‌های اقتصادی نیز رایج است به این صورت که در بحران اقتصادی سال‌های 2007 تا 2009 در امریکا فشار زیادی برای انتقال مشتقات به بازار بورس انجام شد.

خطرات بازار مشتقه

در بازار ابزار مشتقه خطراتی وجود دارد که ما در این بخش قصد داریم راجع به خطرات بازار مشتقه صحبت کنیم. در این بازار می‌توان از اهرم استفاده کرد. درواقع اهرم به معامله‌گر کمک می‌کند با حجم بیشتر معامله کند در نتیجه سود زیادتری نصیب معامله‌گر می‌شود. اما روی دیگر سکه بدتر است و در صورت ضرر، معامله‌گر ضرر زیادی متحمل می‌شود.

از دیگر خطرات این بازار این است که برخی از این نوع معاملات خارج از محیط کارگذاری‌ها (Over-the-counter) انجام می‌شود که این موضوع خطر جا زدن نفر مقابل را دوچندان می‌کند. خطرات این بازار می‌توان به موارد زیر خلاصه ‌کرد:

• تأثیر زیاد اهرم‌ها بر سود و ضرر
• حساس بودن به نوسانات دارایی‌های اصلی
• معاملات خارج از کارگذاری خطر جا زدن نفر مقابل را به همراه دارد
• فرایند معامله و ترید پیچیده
• ارزیابی سخت قیمت دارایی‌ها در این نوع بازار

مفهوم ابزار مشتقه

یکی از مفاهیم پرکاربرد در بازارهای مالی، ابزار مشتقه هستند که این ابزارها ارزش مستقلی ندارند و درواقع قراردادی نشئت گرفته از یک دارایی خاص هستند. این نوع قرارداد تعهد خرید و یا فروش یک دارایی را می‌دهد. به‌عنوان مثال دو شخص قرارداد خریدوفروش برای دو ماه دیگر یک دارایی فلزی با قیمت 280 دلار برای 10 سهم می‌بندند. اگر قیمت فلز به 340 دلار برسد در نهایت قرارداد با قیمت 280 دلار در پایان دو ماه بسته خواهد شد و خریدار 60 دلار سود کرده و فروشنده 60 دلار ضرر خواهد کرد.

کاربرد ابزار مشتقات

کاربرد ابزار مشتقه با توجه به نوع استفاده و اهداف معامله‌گر متفاوت است و به طور کلی به سه دسته تقسیم‌بندی بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات می‌شود که در ادامه به آن پرداخته‌ایم.

پوشش‌دهندگان ریسک (Hedgers): پوشش ریسک زمانی رخ می‌دهد که فردی دارایی را می‌خرد و آن را طی قرارداد آتی می‌فروشد. این فرد از منافع نگهداری دارایی بهره‌مند می‌شود در حالی که بدون ریسک دارایی را در آینده می‌فروشد. اما خطر بالارفتن ارزش را برای معامله‌گر به همراه دارد.

برای مثال یک شرکت هواپیمایی بزرگ می‌داند که برای ادامه فعالیت به نفت زیادی نیاز دارد و بر اساس تجربه می‌داند قیمت در آینده افزایش خواهد یافت. درنتیجه آن‌ها یک قرارداد آتی با تأمین‌کننده نفت منعقد می‌کنند تا قیمت‌های فعلی را برای مدتی قفل کنند تا تضمین کنند هزینه ثابت می‌ماند.

سفته‌بازان (Speculators): این افراد در این بازار به دنبال ریسک هستند نه پوشش آن به صورتی که دنبال خرید قراردادی آتی به قیمت پایین است در حالی که می‌دانند قیمت آن در آینده بالاست.

آربیتراژگران (Arbitrageur): این افراد با بررسی بازارهای مختلف، به دنبال کسب سود از محل اختلاف قیمت ابزار مشتقه یکسان هستند.

بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات

بانک BIS بررسی سالیانه حجم مبالات مشتقات در سال 2021 انجام داده است. داده‌ها نشان می‌دهند که در نیمه دوم سال 2021 مجموع مبالغ واقعی مبادله شده 600 تریلیون دلار بوده است که این رقم به طور قابل‌توجهی زیاد است و دلیل آن تنوع بازار ابزار مشتقه است.

حجم مبادلات بازار مشتقات در خارج از کارگذاری‌ها در سال 2014 در اوج خود قرار داشت و میزان آن به حدود 400 تریلیون دلار رسد اما ارزش آن در سال‌های بعد از 2014 افت داشت. البته حجم مبالات در سال 2019 افزایش داشته است ولی بعد از 2019 نیز دوباره نزول کرده است.

ماهیت مشتقات

در امور مالی اگر بخواهم این سؤال را که ماهیت ابزار مشتقه چیست پاسخ دهیم باید گفت قراردادی است بین خریدار و فروشنده که این قرارداد ماهیت اصلی خود را از یک دارایی خاص به دست می‌آورد. این مشتقات استفاده‌های گوناگونی دارند. یکی از اهداف استفاده از این نوع معاملات بیمه در برابر حرکات قیمت یک دارایی است. دارایی‌های مشتقه در محیط بورس و کارگذاری‌ها و خارج از آن (به طور مستقیم بین دو شرکت یا سازمان) مبادله می‌شود.

محیط نظارتی ابزار مشتقه

همان‌طور که به آن اشاره شد برخی از معاملات ابزار مشتقه در محیط کارگزاری انجام نمی‌شود. به این صورت که نهادی مثل کارگزاری نظارت بر روی این نوع معاملات ندارد. از این رو هر یک از طرف معاملات می‌تواند به‌راحتی از معامله خود کنار رود در صورتی که در محیط کارگذاری چنین اجازه‌ای به او داده نمی‌شود. هرچند ممکن است این نوع معامله‌ها سود بیشتری داشته باشد ولی ریسک معامله خارج از کارگزاری نیز دارد.

نتیجه‌گیری

در این مقاله به طور مفصل راجع به ابزار مشتقه‌ها صحبت کردیم. همان‌طور که در مقاله به آن اشاره شد این نوع معاملات ریسک‌های زیادی دارند و نداشتن تجربه در این نوع بازارها موجب از دست رفتن سرمایه می‌شود. این نوع معاملات بیشتر بین سرمایه‌داران بزرگ و شرکت‌ها رایج است. استفاده از ابزارهایی مثل اهرم در این بازار مجاز است اما نداشتن دانش استفاده از آن موجب از دست رفتن سرمایه می‌شود.

گزارش سالانه بورس‌های مشتقه منتشر شد

فدراسیون جهانی بورس‌ها سالانه پرسشنامه‌ای را با هدف بررسی عملکرد بورس‌های مشتقه در میان اعضـــای اصلی و وابسته خــود توزیع می کند. در تهیه گزارش سال 2018 تعداد چهل و هشت بورس از نقاط مختلف جهان مشارکت کردند.

بورس تهران: به گزارش دبیرخانه فدراسیون جهانی بورس‌ها، سال 2018 در بازار های مالی با نوسان‌های فراوانی همراه بود و تا حدودی بازارهای با ثبات سال 2017 را متحول کرد. این دگرگونی‌ها در سال گذشته با افت رشـــد جهانی اقتصاد، درگیری‌های ژئوپلتیک و تجاری بین قدرت‌ها، نگرانی از سیاست‌های پولی انقباضی و فراز و فرودهای نرخ ارزهای مختلف همراه بود. در بازار‌های سرمایه، با وجود شروع بسیار خوب در سال گذشته، ارزش بازار بورس‌های مختلف در پایان سال، شاهد کاهش چشمگیر بودند. با این وجود، در بازارهای مشتقه ارزش و حجم مبادلات به ترتیب بیش از 15 و 11 درصد نسبت به سال 2017 رشد داشت.

برای نخستین بار از سال 2005 میلادی، مجموع حجم قراردادهای مبادله شده در بازارهای مشتقه از عدد 30 میلیارد عبور کرد و حتی نسبت به سال 2017 هم افزایش 21 درصدی را تجربه کرد. این رشد در تمام نقاط و مناطق تحت بررسی فدراسیون جهانی بورس‌ها قابل مشاهده بود. به طوریکه در آمریکا آسیا ـ اقیانوسیه . اروپاـ خاورمیانه ـ آفریقا به ترتیب با 24، 27 و 5 درصد رشد سالانه روبرو بودیم. تقریبا تمام انواع مشتقات از جمله سهمی، شاخصی، ارزی، نرخ بهره و کالایی با افزایش حجم معاملات در سال 2018 به کار خود پایان دادند.

حجم مبادلات اوراق مشتق سهمی در سال 2018 به بیش از سیزده و نیم میلیارد قرارداد رسید که حدود 34 درصد از سال 2017 پیشی گرفت. در این میان، معاملات آتی و اختیار معامله تک سهم و شاخصی سهم به سزائی در این روند داشتند. بر اساس نظر سنجی به‌عمل آمده در سال 2018، قرارداد های آتی و اختیار معامله شاخص سهمی به عنوان پرمعامله‌ترین ابزار در بیش از 30 بورس مشارکت کننده در مطالعه داد و ستد می شوند.

پس از این دو محصول، اختیار معــامله تک سهم، قراردادهای آتی کالایی و آتـــی تک سهم از مهـم‌ترین و متداول‌ترین محصول‌های مشتقه بورس‌های دنیا به‌حساب می آیند. در میان بورس های کشور ها و مناطق مختلف، بورس اروپایی یورکس و بورس ژوهانسبورگ با 15 نوع ابزار مختلف متنوع ترین بازارهای مشتقه جهان در سال 2018 نامیده شدند.

رشد تقاضا در بازار مشتقات بیت کوین و اتریوم

بازار قراردادهای اختیار معامله ارز دیجیتال در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰ به سرعت در حال پیشرفت است. براساس گزارش اخیر صنعت مشتقات ارز دیجیتال TokenInsight، حجم معاملات در مقایسه با سه ماهه دوم سال ۲۰۱۹ یک افزایش ۱۶۶ درصدی را نشان می دهد.

براساس این گزارش ها، در روز چهارشنبه، بهره باز در قراردادهای اختیار معامله اتر (ETH) بر روی Deribit به ۳۵۱ میلیون دلار و بر روی اوکی اکس به ۳۷ میلیون دلار رسید. در حقیقت، بهره باز معاملات آپشن اتر ۲٫۵ برابر بیشتر از ابتدای ماه جولای است.

یک روز قبل از رویداد منقضی شدن معاملات آپشن بیت کوین (BTC) که در تاریخ ۳ جولای رخ داد، بهره معاملات آپشن بیت کوین در دریبیت (Deribit) 1.7 میلیون دلار و در CME حدود ۲۶۸ میلیون دلار بود، در حالی که حجم معاملات روزانه در Deribit دو برابر بیشتر از رکورد قبلی خود بود و از ۴۷،۵۰۰ قرارداد معامله شده در ۲۸ جولای فراتر رفته بود.

این اتفاق می تواند به معنای پذیرش گسترده قراردادهای اختیار معامله و محصولات ساختار یافته باشد، به خصوص با توجه به رکورد ثبت شده در CME که بزرگ ترین صرافی مشتقات در جهان است.

Luuk Strijers، مدیر ارشد بازرگانی Deribit با بیان اینکه بهره باز بهترین شاخص برای سنجش بازار است، به کوین تلگراف گفت: “بهره باز بهترین شاخص برای ارزیابی میزان پذیرش بازار است و با نگاهی به نمودارها، بدیهی است که ما در پایان جولای به این امر نزدیک هستیم. وی افزود: “بهره باز معاملات آپشن بیت کوین در حال حاضر ۱۱۶ هزار قرارداد با ارزش مفهومی ۱٫۵ میلیارد دلار است.”

افق های جدید برای سرمایه گذاران

قراردادهای اختیار معامله، ابزارهای مالی هستند که به سرمایه گذاران امکان می دهند بسته به نوع قراردادی که دارند، یک دارایی اساسی را خریداری کرده یا بفروشند. کال آپشن ها به دارندگان این حق را می دهند که در یک بازه زمانی مشخص یک دارایی را با بهای مورد پذیرش خریداری کنند، در حالی که قراردادهای اختیار معامله قانون گذاری شده به دارندگان این حق را می دهند که در یک شرایط مشابه دارایی را بفروشند.

لنیکس لای (Lennix Lai)، مدیر بازارهای مالی صرافی ارزهای دیجیتال اوکی اکس به کوین تلگراف گفت که معامله گران باید محتاط باشند، زیرا بهره باز بالا به تنهایی نشان نمی دهد که بازار صعودی یا نزولی است”، در ادامه وی با بیان اینکه سرمایه گذاران به سمت استراتژی های طولانی تمایل دارند، اظهار داشت:

“ما دریافته ایم که حرفه ای های بیشتری نیز وجود دارند که از اهرم مالی قراردادهای اختیار معامله برای پوشش ریسک سبد خرید بیت کوین خود استفاده می کنند. و بسیاری از محصولات ساختار یافته تر در بازار وجود دارد که به دلیل افزایش عملکرد یا بازپرداخت عجیب و غریبی که ارائه می دهند، در اختیار متخصصان قرار گرفته است. “

با توجه به اینکه قیمت بیت کوین در اوایل ماه جاری چندین بار از سطح ۱۱٫۹۰۰ دلار پیشی گرفته است، علاقه عمومی بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات به ارزهای رمزپایه افزایش یافته است. بیت کوین از اول جولای حدود ۲۷ درصد افزایش یافته است که بالاترین میزان افزایش مشاهده شده در سال ۲۰۲۰ است. قراردادهای اختیار معامله بیت کوین در حال حاضر عمدتا در Deribit ، CME ، OKEx و LedgerX معامله می شوند، در حالی که بکت، یک صرافی ارز دیجیتال که متعلق به بورس بین قاره ای است، هیچ حجم معامله ای را شاهد نمی باشد.

اتریوم ۲٫۰ و تقاضا برای دیفای

به نظر می رسد سرمایه گذاران بیشتری در سال ۲۰۲۰ از قراردادهای اختیار معامله در اتریوم استفاده می کنند. اتر که در حال رسیدن به بیت کوین در فضای ارزدیجیتال است، با حمایت جوامع بزرگ توسعه کارآفرینی و نهادی به یکی از آزمایشگاه های اصلی برای مقیاس پذیری بلاک چین تبدیل شده است. بنابراین، طبیعی است که اتریوم با توسعه برنامه های غیر متمرکز تر به یک سرمایه سوداگرانه تبدیل شود.

ثابت شده است که بروزرسانی اتریوم ۲٫۰ و تغییر به اثبات سهام برای اتریوم و رشد سریع فضای دیفای ضمن افزودن اعتبار بیشتر به این شبکه، متغیرهای بزرگی هستند که احساسات صعودی را تحریک می کنند. با توجه به اینکه قراردادهای اختیار معامله اتر عمدتا توسط سرمایه گذاران خرده فروشی معامله می شود، اما چون در حال حاضر چون آنها در صرافی های قانون گذاری شده مانند CME و Bakkt مورد معامله قرار نمی گیرند، این رشد، نشان دهنده علاقه جامعه است. استیجرز بیشتر در مورد آمار قرادادهای اختیار معامله اتر و قراردادهای آتی معامله شده در Deribit توضیح داد و اظهار داشت:

تعداد کاربردهای اتریوم رو به افزایش است. بهره باز به قراردادهای اختیار معامله اتریوم در Deribit از ۳۰-۵۰ میلیون دلار در شش ماه پیش به ۳۵۰ میلیون دلار در حال حاضر رسیده است یعنی شاهد یک رشد ۷ برابری بوده است. در حالی که قیمت اتریوم در حال افزایش است، افزایش بهره قرارداهای آتی اتریوم که تقریباً به ۱٫۵ میلیارد دلار می رسد، یک رکورد جدید است.

با افزایش سود ماهانه بیش از ۶۰ درصد و سود سالانه که بیش از ۲۰۰ درصد است، اتریوم در آغاز ماه آگوست سطح ۴۰۰ دلار را شکسته است. تأثیر عرضه اتریوم ۲٫۰ و شبکه آزمایشی عمومی فاز صفر اتریوم (Medalla) و پیامدهای آن در فضای دیفای می تواند اکنون توسط بازار مورد توجه قرار گیرد. علاقه نهادی نیز در خبرها ظاهر شده است. به عنوان مثال، Arca Labs یک صندوق مبتنی بر اتریوم را که توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده به ثبت رسیده است، راه اندازی کرده است.

حجم معاملات سهام در بورس چیست؟

حجم معاملات بورس معیاری برای اندازه‌گیری میزان معاملات انجام شده بر روی یک دارایی مالی در یک دوره زمانی مشخص است. حجم معاملات بورس بر اساس تعداد سهامی که توسط سرمایه‌گذاران خرید و فروش شده است اندازه‌گیری می‌شود.

معامله‌گران برای ارزیابی میزان نقدینگی موجود در یک سهم به حجم معاملات آن سهم نگاه می‌کنند و با تفسیر تغییرات حجم معاملات در کنار اندیکاتورهای تکنیکال دیگر در مورد سرمایه‌گذاری یا عدم آن روی یک سهم تصمیم می‌گیرند.

با بررسی کردن الگوهای حجم در طول زمان می‌توان به احساسات سرمایه‌گذاران در جریان افزایش و کاهش قیمت یک سهم خاص و کل بازار بورس پی برد. در واقع، حجم معاملات نقش مهمی در تحلیل تکنیکال ایفا می‌کند و یکی از پرکاربردترین اندیکاتورهای تکنیکال است.

برای شروع سرمایه گذاری در بورس این مقاله را از دست ندهید!

نحوه مشاهده حجم معاملات بورس

برای مشاهده حجم معاملات سهام شرکت‌های بورسی کافی است به وب‌سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.com رفته و در قیمت «جستجوی نماد» در نوار ابزار موجود در بالا، سمت چپ صفحه اصلی نماد مورد نظرتان را جستجو کنید. با انتخاب نماد در صفحه نتیجه جستجو به تابلوی اصلی اطلاعات این نماد هدایت می‌شوید.

برای بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات مثال، در شکل زیر به تابلوی نماد «اخابر» توجه کنید:

نمایش حجم معاملات در تابلوی اصلی نماد «اخابر»

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، حجم معاملات اخابر در طول این روز 6.637 میلیون سهم بوده است. به این معنی که در مجموع 6.637 سهم از این نماد بین معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرید و فروش شده است.

لازم به ذکر است که این رقم تنها مربوط به یک روز خاص است و حجم روزهای مختلف ممکن است با هم متفاوت باشد. برای مشاهده حجم معامله شده در بازه‌های زمانی دیگر باید به نمودار تعاملی قیمت نماد بروید.

در شکل زیر حجم معاملات نماد اخابر را به صورت نمودار هیستوگرام در زیر قیمت مشاهده می‌کنید:

حجم معاملات در نمودار قیمت «اخابر»

در نمودار قیمت در شکل بالا می‌توانید حجم معاملات روزانه را در پایین نمودار مشاهده کنید. همچنین، با تغییر بازه زمانی می‌توانید حجم معاملات این نماد در بازه زمانی هفتگی و ماهانه را ببینید.

حجم معاملات و مومنتوم

حجم معاملات می‌تواند به سرمایه‌گذار کمک کند تا مومنتوم یا شتاب حرکت قیمت سهم یا اوراق بهادار را شناسایی کند و روند قیمت را تأیید کند.

اگر حجم معاملات افزایش یابد، قیمت نیز به طور کلی در همان جهت حرکت می‌کند. یعنی اگر قیمت یک سهم در روند صعودی به افزایش خود ادامه دهد، حجم معاملات آن سهم نیز باید افزایش یابد و بالعکس.

در روند صعودی نمودار بالا با افزایش حجم قیمت هم افزایش پیدا کرده است.

به عنوان مثال، فرض کنید سهام شرکت «خساپا» در یک ماه گذشته 10 درصد افزایش قیمت داشته است. سرمایه‌گذاری تصمیم می‌گیرد 1000 سهم از این شرکت را بخرد. او وضعیت شرکت را از نظر بنیادی تحلیل می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که درآمدها و سودآوری این شرکت در سال گذشته به طور مداوم افزایش یافته است.

با این حال، این سرمایه‌گذار مطمئن نیست که روند صعودی قیمت این سهم ادامه خواهد داشت یا نه و می‌ترسد پس از خرید او روند قیمت نزولی شود.

در این مثال، تحلیل حجم معاملات می‌تواند برای سرمایه‌گذار بسیار مفید باشد. او مشاهده می‌کند که طی ماه گذشته افزایش مداومی در حجم معاملات نماد خساپا وجود داشته است. او در تحقیقات خود همچنین متوجه می‌شود که حجم معاملات به بالاترین میزان خود در دو سال گذشته رسیده است و این سهم به روند صعودی خود ادامه می‌دهد.

این بررسی‌ها به سرمایه‌گذار سیگنال می‌دهد که قیمت سهام موردنظرش در حال افزایش است و به احتمال زیاد به صعود خود ادامه می‌دهد. بنابراین، افزایش حجم معاملات باعث می‌شود سرمایه‌گذار اقدام به خرید 1000 سهم از سهام نماد خساپا کند.

دستورالعمل‌های مهم برای استفاده از حجم معاملات بورس

در هنگام تحلیل حجم معاملات بورس و سایر بازارهای مالی معمولاً دستورالعمل‌هایی برای پی بردن به قدرت یا ضعف حرکت قیمت وجود دارد.

ما به عنوان معامله‌گر بیشتر ترجیح می‌دهیم وارد روندهای قوی شویم و از معامله کردن در حرکت‌های ضعیف خودداری کنیم – یا حتی ممکن است در حرکت‌های ضعیف بخواهیم در جهت مخالف روند وارد معامله شویم.

دستورالعمل‌های زیر در همه موقعیت‌ها صادق نیستند، اما به طور کلی می‌توانند شما را در تصمیم‌گیری‌های معاملاتی راهنمایی کنند:

1. تأیید روند

در بازار رو به رشد باید شاهد افزایش حجم معاملات باشیم. برای بالا رفتن قیمت‌ها به افزایش حجم معاملات و استقبال بیشتر خریداران از سهام نیاز دارد. افزایش قیمت و کاهش حجم ممکن است نشان دهنده عدم علاقه خریداران باشد و این می‌تواند هشداری در مورد بازگشت احتمالی قیمت‌ها باشد.

شاید درک این موضوع برایتان سخت باشد، اما واقعیت این است که کاهش (یا افزایش) قیمت همراه با حجم کم سیگنال خوبی نیست. در مقابل، کاهش (یا افزایش) قیمت همراه با حجم معاملات زیاد، سیگنال قوی‌تری است که نشان‌دهنده تغییر در احساسات بازار است.

2. حرکت‌های فرسایشی و حجم

در یک بازار رو به رشد یا نزولی، ممکن است شاهد حرکت‌های فرسایشی یا خستگی (exhaustion moves) باشیم. این الگوها عموماً به صورت حرکات شدید قیمت همراه با افزایش شدید حجم هستند که نشان دهنده پایان احتمالی روند فعلی است.

دلیل شکل‌گیری حرکت‌های فرسایشی تعداد زیادی از فعالان بازار است که تصمیم می‌گیرند برای به دست آوردن بخشی از سود بازار صعودی وارد بازار شوند. در نتیجه ورود آن‌ها، حجم و قیمت برای آخرین بار در روند صعودی به شدت افزایش پیدا می‌کند و سپس بازار ریزش می‌کند.

حرکت فرسایشی در انتهای روند صعودی یا نزولی شکل می‌گیرد و به دنبال آن روند تغییر می‌کند.

در روند نزولی، کاهش قیمت در نهایت باعث خارج شدن تعداد زیادی از معامله‌گران از بازار می‌شود که این اتفاق موجب افزایش نوسانات قیمت و افزایش حجم می‌شود. پس از این جهش ناگهانی شاهد کاهش حجم خواهیم بود، اما اینکه حجم معاملات چه تأثیری در روند بازار در روزها، هفته‌ها و ماه‌های بعدی خواهد داشت را می‌توان با استفاده از سایر دستورالعمل‌های حجم تحلیل کرد.

3. نشانه‌های صعودی

حجم می‌تواند در شناسایی نشانه‌های صعودی مفید باشد. به عنوان مثال، تصور کنید حجم با کاهش قیمت افزایش یابد و سپس قیمت رشد کرده و به دنبال آن یک حرکت اصلاحی داشته باشد (کمی افت کند). اگر در حرکت اصلاحی نزولی، قیمت از کف سطح قبلی پایین‌تر نیاید، و اگر حجم معاملات در جریان این اصلاح کم باشد، معمولاً می‌توان این شرایط را یک نشانه صعودی تعبیر کرد.

4. تغییر روند قیمت و حجم

پس از یک روند طولانی صعودی یا نزولی، اگر قیمت همراه با حجم سنگین معاملات شروع به نوسان در یک محدوده خنثی کند، ممکن است نشانه این باشد که روند به زودی تغییر جهت داده قیمت رشد یا افت خواهد کرد.

5. شکست در مقابل شکست‌های کاذب و حجم

در ابتدای شکست یک محدوده یا الگوی نمودار دیگر توسط قیمت، افزایش حجم نشان دهنده قدرت حرکت است. افزایش جزئی یا کاهش حجم در هنگام شکست سطح، نشان دهنده ضعیف بودن حرکت قیمت و احتمال ناموفق بودن شکست است.

برای شکست موفق یک محدوده یا الگوی قیمتی، حجم معاملات در زمان شکست باید افزایش پیدا کند.

6. گذشته حجم

حجم را باید نسبت به گذشته اخیر بررسی کرد. با مقایسه حجم معاملات امروز با حجم 50 سال پیش نمی‌توان داده‌های مرتبطی به دست آورد. هر چه داده‌های مقایسه‌ای جدیدتر باشند، احتمالاً نتایج درست‌تری کسب خواهید کرد.

نکته: حجم اغلب به عنوان شاخص نقدینگی در نظر گرفته می‌شود، زیرا سهام یا بازارهایی که بیشترین حجم معاملات را دارند نقدشوندگی بیشتری داشته و برای معاملات کوتاه مدت بهتر هستند. حجم معاملات بورس بالا به معنای حضور خریداران و فروشندگان زیاد در بازار است.

خلاصه نکات استفاده از حجم در معاملات

• حجم بالا یا افزایشی در یک روند صعودی می‌تواند نشانه فرصت خرید باشد.
• کاهش حجم در روند صعودی ممکن است نشان دهد که زمان فروش و ذخیره سود معامله فرا رسیده است.
• حجم بالا یا افزایشی در روند نزولی می‌تواند نشان دهنده این باشد که بهتر است از ورود به بازار خودداری کنید.
• کاهش حجم در روند نزولی ممکن است نشانه تغییر احتمالی روند در آینده و زمان خرید باشد.
• تحلیلگران در الگوهای نموداری پیشرفته‌تر، از جمله الگوهای سر و شانه و پرچم، از حجم برای تأیید روندها، تغییر روندها و شکست‌ها استفاده می‌کنند.

سؤالات متداول

حجم معاملات، تعداد کل سهام یک اوراق بهادار است که در یک دوره زمانی معین معامله شده است.

برای مشاهده حجم معاملات سهام شرکت‌های بورسی کافی است به وب‌سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.com رفته و نماد مد نظرتان را جستجو کنید.

حجم معاملات کم می‌تواند نشان دهنده عدم علاقه معامله‌گران به خرید یا فروش باشد. این بدان معناست که اگر در روند نزولی شاهد حجم کم معاملات باشیم، ممکن است نشانه صعودی شدن بازار در آینده نزدیک باشیم. اما اگر در روند صعودی حجم معاملات کم باشد می‌تواند یکی از نشانه‌های به پایان رسیدن روند صعودی باشد.

سخن پایانی

حجم معاملات بورس ابزاری مفید برای تحلیل روندها است و راه‌های زیادی برای استفاده از آن وجود دارد. از دستورالعمل‌های کلیدی ارائه شده در این مقاله می‌توانید برای ارزیابی قدرت یا ضعف روند سهام و همچنین بررسی اینکه آیا حجم، حرکت قیمت را تأیید می‌کند یا نشانه‌ای از تغییر جهت احتمالی آن است استفاده کنید.

حجم معاملات بورس ایران را در قسمت جستجوی نماد در صفحه اصلی وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران مشاهده کنید.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: