انواع کارایی موجود در بازارهای مالی

انواع کارایی موجود در بازارهای مالی

بازار مکانی است که در آن دو یا چند طرف، کالاها، خدمات و اطلاعات را مبادله می‌کنند. به‌طور ‌کلی، بازار مکانی است که در آن دو یا چند طرف در خرید و فروش دخیل هستند.

دو طرف درگیر در یک معامله، فروشنده و خریدار نامیده می‌شوند.

فروشنده در ازای دریافت پول، کالا و خدمات را به خریدار می‌فروشد. جهت رقابتی‌شدن بازار، باید بیش از یک خریدار و فروشنده وجود داشته باشد.

ساختار انحصار کامل: انحصار شرطی است که در آن یک فروشنده واحد و خریداران بسیاری در بازار وجود دارند. در چنین شرایطی، فروشنده دارای یک انحصار بدون رقابت از سوی دیگران است و دارای کنترل کامل بر محصولات و خدمات خود است. در یک بازار انحصاری، فروشنده در مورد قیمت محصولات یا خدمات تصمیم می‌گیرد و می‌تواند آن‌ها را به تنهایی تغییر دهد.

ساختار انحصار کامل در طرف تقاضا: زمانی‌که تعداد فروشندگان زیاد و تنها یک خریدار در بازار وجود داشته باشد، این حالت انحصار کامل در طرف تقاضا نامیده می‌شود. در چنین شرایطی، از آن‌جا که یک خریدار در برابر بسیاری از فروشندگان وجود دارد، خریدار می‌تواند کنترل خود را بر فروشندگان تحمیل کند. در این حالت خریدار بر فروشندگان قدرت دارد.

1. بازارهای فیزیکی: بازار فیزیکی مکانی است که خریداران می‌توانند به‌صورت فیزیکی با فروشندگان دیدار کنند و کالاهای مورد نظر را از آن‌ها در ازای مبلغی پول خریداری کنند. مراکز خرید، فروشگاه‌های بزرگ و فروشگاه‌های خرده‌فروشی نمونه‌هایی از بازارهای فیزیکی هستند.

2. بازارهای غیر‌فیزیکی/بازارهای مجازی: در چنین بازارهایی، خریداران از طریق اینترنت کالا و خدمات خود را خریداری می‌کنند. در چنین بازاری، خریداران و فروشندگان به‌طور فیزیکی با یکدیگر دیدار نمی‌کنند و با یکدیگر تعاملی ندارند، در عوض تراکنش از طریق اینترنت انجام می‌شود. مثال‌ها شامل خرید از ‌ردیف، ای بی و غیره است.

3. بازار حراج یا مزایده: در بازار حراج، فروشنده کالاهای خود را به بالاترین قیمت پیشنهادی از طرف پیشنهاد‌دهنده به‌فروش می‌رساند.

4. بازار کالاهای واسطه: در چنین بازارهایی، کالای خام مورد نیاز برای تولید نهایی کالاهای دیگر به‌فروش می‌رسد.

5. بازار سیاه: بازار سیاه مکانی است که در آن کالاهای غیرقانونی مانند مواد مخدر و سلاح به‌فروش می‌رسد.

6. بازار علم و‌ دانش: بازار دانش مکانی است که در آن اطلاعات و محصولات مبتنی بر دانش مبادله می‌شود.

7. بازار مالی: بازاری که در آن دارایی‌های سیال (پول) مبادله می‌شود، بازار مالی نامیده می‌شود.

بازارهای مالی شامل انواع زیر است:

1. بازار سهام: شکلی از بازار که در آن فروشندگان و خریداران به مبادله سهام می‌پردازند.

2. بازار اوراق قرضه: بازاری که در آن خریداران و فروشندگان اوراق بهادار بدهی، معمولاً به شکل اوراق قرضه، را مبادله می‌کنند. یک اوراق قرضه قراردادی است که توسط هر دو طرف به امضاء می‌رسد که در آن، یک طرف وعده می‌کند میزان پولی را به همراه سود با فواصل زمانی مشخص بازپرداخت کند.

3. بازارهای ارز خارجی: در این نوع بازار، طرفین در تجارت ارز دخیل هستند. در یک بازار ارز خارجی (به نام بازار ارز نیز شناخته می‌شود)، یکی از طرفین، به مبادله ارز یک کشور با مقدار معادل ارز کشور دیگر می‌پردازد.

4. بازارهای پیش‌بینی‌کننده: بازار پیش‌بینی‌کننده مکانی است که در آن مبادله کالا یا خدمات برای آینده صورت می‌گیرد. خریدار زمانی سود می‌برد که بازار افزایش یابد و زمانی‌که بازار سقوط کند، ضرر خواهد کرد.

پول الکترونیکی چیست ؟

پول الکترونیکی یا پول دیجیتالی، ارزش پول واحدهای پول منتشره از سوی دولت یا بخش خصوصی است که به شکل الکترونیکی بر روی یک وسیله الکترونیکی ذخیره شده است.

نشر گسترده پول الکترونیکی آثار تجاری، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قابل توجهی دارد. مهم‌ترین اثر گسترش استفاده از پول الکترونیکی بر عرضه پول، سیاست‌های پولی و بانک مرکزی اختصاص دارد و در ادامه با توسعه بازارهای پول، سرمایه، کار و کالا ایجاد نسل‌های جدید اقتصادی را هدف‌گذاری کرده است.
با توجه به قابلیت پول الکترونیکی برای جایگزینی به جای اسکناس و مسکوک، این امکان وجود دارد که پول الکترونیکی به تدریج جایگزین پول بانک مرکزی شود و بدین ترتیب موقعیت انحصاری بانک مرکزی در زمینه‌های سیاست‌گذاری پولی، نظارت بانکی، نظارت بر نظام پرداخت‌ها، ثبات نظام مالی و به ویژه استقلال آن با خطر مواجه شود.
نتایج ارزیابی آثار گسترش کاربرد پول الکترونیکی بر اقتصاد ایران نشان می‌دهد نشر گسترده پول الکترونیکی اثر ناچیزی بر حجم پول، قدرت کنترلی بانک مرکزی و سیاست‌های پول به همراه خواهد داشت.
البته واکنش‌های بانک مرکزی در قبال نشر پول الکترونیکی، نقش بسیار مهمی در چگونگی تاثیرگذاری گسترش کاربرد پول الکترونیکی بر اقتصاد دارد. اگرچه تا کنون اقتصاددانان تعریف جامع و مانعی از پول، که بتواند همه ویژگی‌ها و وظایف پول را پوشش دهد، ارائه نکرده‌اند، اما می‌توان با کمی اغماض پول را به عنوان وسیله‌ای برای داد و ستد که مورد قبول عموم افراد جامعه باشد، تعریف کرد.
پول در زندگی اقتصادی بشر از چنان اهمیتی برخوردار است که برخی از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین اختراعات بشر یاد کرده و تاریخ اقتصادی را با توجه به اهمیت نقش پول به سه دوره تقسیم می‌کنند:

با توجه به پیشرفت روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات و گسترش استفاده از پول الکترونیکی از اواسط دهه 1990، شاید بتوان دوره کنونی را نیز دوره اقتصاد اینترنتی نامید.
گسترش فزاینده استفاده از پول الکترونیکی، پیامدهای تجاری، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قابل ملاحظه‌ای به همراه دارد.
از نظر اقتصادی مهم‌ترین آثار گسترش استفاده از پول الکترونیکی بر روی عرضه پول، سیاست‌های پولی و بانک مرکزی ایجاد می‌شود.
آثار گسترش کاربرد پول الکترونیکی بر سیاست‌های پولی از آن جهت که می‌تواند کارآیی یکی از ابزارهای سیاست‌گذاری کلان اقتصادی دولت برای دستیابی به اهداف اقتصادی خود، به خصوص تثبیت سطح عمومی قیمت‌ها را کاهش دهد، بسیار حائز اهمیت است.

پول الکترونیکی و ویژگی‌های آن

پول الکترونیکی یا پول دیجیتالی، ارزش پولی واحدهای پول منتشره از سوی دولت یا بخش خصوصی است که به شکل الکترونیکی بر روی یک وسیله الکترونیکی ذخیره شده است.
پول الکترونیکی نوعی ابزار مالی الکترونیکی است که حداقل از عهده انجام همه وظایف پول برمی‌آید بنابراین پول الکترونیکی می‌تواند جانشین بسیار نزدیکی برای پول بانک مرکزی باشد.
ارزش پولی ذخیره شده بر روی وسیله الکترونیکی با اجازه مصرف کننده درگیر معاملات پرداختی، می‌تواند به وسیله الکترونیکی دیگری انتقال یابد.
این روش با سیستم‌های پرداخت الکترونیکی مرسوم، نظیر کارت‌های پرداخت و اعتباری و نقل و انتقالات کابلی که هر کدام معمولا نیازمند اخذ مجوز مستمر بوده و ممکن است در هر معامله متضمن بدهکار کردن و بستانکار کردن حساب‌های بانکی باشند، متفاوت است.
این گزارش به نقل از بانک توسعه صادرات ایران حاکی است، بر خلاف پول بانک مرکزی که پول بیرونی است، پول الکترونیکی همانند یک سپرده دیداری یا چک مسافرتی پول درونی می‌باشد.
پول درونی طلب قانونی دارنده آن از ناشر آن می‌باشد در حالی که پول بیرونی متضمن چنین طلبی نیست، به عبارت دیگر موجودی پول الکترونیکی، یک طلب جاری بر عهده ناشر آن است که با هیچ حساب خاصی ارتباط ندارد.

ویژگی‌های پول الکترونیکی

اگر چه درفرایند توسعه پول الکترونیکی، انواع بسیار متفاوتی از فرآورده‌های پول الکترونیکی با ویژگی‌های مختلف عرضه شده است اما در طراحی همه آنها سعی شده حداقل همه ویژگی‌های پول بانک مرکزی لحاظ شود.
به طور کلی فرآورده‌های پول الکترونیکی را از نظر فنی می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

فرآورده‌های پول الکترونیکی مبتنی بر کارت‌های هوشمند، برای تسهیل پرداخت‌های با ارزش کوچک در معاملات خرد رو در رو طراحی شده‌اند، بنابراین انتظار می‌رود که فرآورده‌های پول الکترونیکی مبتنی بر کارت‌های هوشمند، استفاده از پول بانک مرکزی و نیز در حد کمتر استفاده از کارت‌های اعتباری و پرداخت را برای پرداخت‌های مستقیم، کاهش دهد. همچنین به احتمال زیاد استفاده از چک،‌ کارت‌های پرداخت و کارت‌های اعتباری در پرداخت‌های غیرمستقیم، یعنی پرداخت‌های به هنگام را نیز کاهش خواهد داد.
فرآورده‌های پول الکترونیکی مبتنی بر نرم‌افزار رایانه‌ای نیز از طریق کاهش هزینه‌های مبادلاتی با تسهیل نقل و انتقال پول میان انواع مختلف حساب‌ها، بانک‌ها و کشورها و نیز سرریز‌های یادگیری، تقاضای سپرده‌های دیداری را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آن را کاهش خواهد داد.
سرریزهای یادگیری به مهارتی که افراد در طی زمان ضمن استفاده از نرم‌افزارهای مالی شخصی و فناوری‌های ارتباطی برای مدیریت بهینه برنامه‌های مالی شخصی و فناوری‌های ارتباطی برای مدیریت بهینه برنامه‌های مالی خود کسب می‌کنند، مربوط می‌شود.
مهمترین ویژگی پول الکترونیکی یعنی فراملیتی یا بی‌مرز بودن آن نقش مهمی در اثرگذاری بر سایر متغیرهای اقتصادی ایفا می‌کند.
اگر چه این ویژگی ازنظر دولت‌ها منشا برخی تبعات منفی نشر گسترده پول الکترونیک تلقی می‌شود اما به ارتقای سطح کارایی مبادلات بین‌المللی نیز کمک قابل ملاحظه‌ای می‌کند.
طبیعتا با استفاده از پول الکترونیکی، هزینه نقل و انتقال بین‌المللی انواع کارایی موجود در بازارهای مالی وجوه، به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
البته با افزایش بی‌سابقه کارایی پرداخت‌های بین‌المللی، ممکن است بی‌ثباتی نظام پولی جهانی افزایش یابد و به بروز کشمکش بین ناشران و استفاده کنندگان پول الکترونیکی از یک سو و بانک‌های مرکزی کشورها از سوی دیگر منجر شود.
ویژگی دیگر پول الکترونیکی، پول قانونی یا پول رایج نبودن آن است که این امر درمراحل اولیه نشر، مقبولیت عمومی آن را کاهش می‌دهد.
علاوه براین پول الکترونیکی برخلاف اسکناس و مسکوک و دیگر وسایل مبادله امروزی ، مستلزم حضور فیزیکی پرداخت‌کننده و دریافت کننده وجه برای قطعیت پرداخت نیست، زیرا موجودی پول الکترونیکی می‌تواند از طریق شبکه‌های رایانه‌ای به صورت به هنگام انتقال یابد.

پیامدهای اقتصادی گسترش استفاده از پول الکترونیکی‌

نشر گسترده پول الکترونیکی با توجه به ویژگی‌‌های خاص آن، به طور گسترده سایر بازارها و متغیرهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
افزایش کارایی مبادلات یکی از مهم‌ترین پیامدهای مثبت گسترش استفاده از پول الکترونیکی، افزایش کارایی مبادلات است.
از آنجا که هزینه نقل وانتقال پول الکترونیکی از طریق اینترنت نسبت به سیستم بانکداری سنتی ارزانتر است،‌ پول الکترونیکی مبادلات را ارزان تر خواهد کرد.
برای انتقال پول به روش سنتی، بانک‌های مرسوم، شعب، کارمندان، دستگاه‌های تحویلدار خودکار و سیستم‌های مبادله الکترونیکی مخصوص بسیاری را نگهداری می‌کنند که هزینه‌های سربار همه این تشریفات اداری، بخشی از کارمزد نقل وانتقال پول و پرداخت‌های کارت اعتباری را تشکیل می‌دهد.
در حالی که هزینه نقل و انتقال پول الکترونیکی به دلیل استفاده از شبکه اینترنت موجود و رایانه‌های شخصی استفاده‌ کنندگان، بسیار کمتر و شاید نزدیک به صفر است.
اینترنت هیچ مرز سیاسی نمی‌شناسد و پول الکترونیکی نیز بدون مرز است.
بنابراین هزینه انتقال پول الکترونیکی در داخل یک کشور با هزینه انتقال آن بین کشورهای مختلف برابر است در نتیجه هزینه بسیار زیاد کنونی‌ نقل و انتقال بین‌المللی پول نسبت به نقل و انتقال آن در داخل یک کشور معین، به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
وجوه پول الکترونیکی به طور بالقوه می‌تواند به وسیله هر شخصی که به اینترنت و یک بانک اینترنتی دسترسی دارد مورد استفاده قرار گیرد.
به علاوه در حالی‌ که پرداخت‌های کارت اعتباری به فروشگاه‌های مجاز محدود است، پول الکترونیکی پرداخت‌های شخص به شخص را نیز امکان پذیر می‌سازد.
پیدایش پول الکترونیکی نوعی انقلاب پولی در اقتصاد امروزی و نسل‌های برتر اقتصاد پولی محسوب می‌شود و با تکمیل فرایند اعتماد سازی ارکان اقتصادی خرد و کلان به استفاده از این پول، دامنه تحولات آن بیشتر خواهد شد.
یکی از وظایف نخبگان علمی و اقتصادی کشور تبیین فرصت‌ها، مزیت‌ها و تهدیدهای پول الکترونیکی به ویژه در بازارهای مالی و واسطه‌گری است.
اساس نظریه واسطه گری مالی بر مفهوم بازار کامل کلاسیک‌ها مبتنی است طبق این نظریه، واسطه‌گری مالی برای برطرف کردن اصطکاک‌ها و نقایص نظام بازار از جمله هزینه مبادله و اطلاعات‌ نا متقارن بین سرمایه‌گذاران و وام دهندگان، به وجود آمده است.
از آنجا که این نظریه دیدگاه انفعالی نسبت به واسطه‌گری داشته و توضیح مناسبی برای برخی واقعیت‌های صنعت مالی به خصوص رشد شتابان و فوق‌العاده نوآوری‌های دهه‌های اخیر، ارائه نمی‌کند برخی از صاحب نظران نظیر مرتون و بودی در صدد تکمیل این نظریه برآمده‌اند.
به عقیده آنها وظایف اقتصادی واسطه‌گری مالی در طی زمان نسبتا ثابت بوده و ساختار نهادی بازار مالی برای انجام این وظایف تکامل یافته‌اند.
تعامل بین واسطه‌های مالی و بازار، ضمن تقویت و بهبود عملکرد وظایف آنها، نظام مالی را به سمت هدف ایده‌آل کارایی کامل سوق می‌دهد علاوه بر این نقش واسطه‌گری مالی در مدیریت ریسک و کاهش دادن هزینه‌های مشارکت برای افراد نیز، حائز اهمیت است.
بنابراین با پیدایش پول الکترونیکی و گسترش روز افزون بانکداری الکترونیک، تغییری در نقش سنتی بانک‌ها تجهیز و تخصیص منابع در نظام مالی رخ نخواهد داد.
به عبارت دیگر در این دوره نیز واسطه‌گری مالی یک ضرورت گریز ناپذیر است و بانک‌ها همچنان به عنوان واسطه بین وام دهندگان و وام گیرندگان فعالیت خواهند کرد اما ساختار نهادی بازار مالی در جهت بهبود کارکرد کل بازار و در نتیجه ارتقای سطح کارایی تغییر خواهد کرد.
از جمله تغییرات نهادی صنعت مالی که به واسطه رشد خیره کننده اینترنت اتفاق افتاده و به طور فزاینده در حال گسترش است، رواج بانکداری الکترونیکی و در نتیجه پیدایش بانک‌های مجازی یا اینترنتی است.
مهم‌ترین ویژگی این نوع بانک‌ها این است که در رابطه بین بانک و مشتری، موقعیت فیزیکی بانک یا مشتری نقشی ندارد.
وابستگی نداشتن به موقعیت فیزیکی، علاوه بر اینکه زمینه رقابت بین بانک‌ها را تغییر داده و نقش فاصله مکانی از بانک را در هزینه نهایی ارائه خدمات بانکی به مشتری از بین می‌برد دو پیامد عمده دارد اول این‌که امکان مبادله خدمات مالی در بازارهای خرد کشورهای مختلف را فراهم می‌سازد، دوم این‌که بانک‌های مجازی می‌توانند موقعیت فیزیکی خودشان را بدون این‌که تغییری در ارتباط خود با مشتریانشان ایجاد کنند، تغییر دهند.
بنابراین بانک‌های مجازی در مقایسه با بانک‌های سنتی انعطا‌ف‌پذیرترند و نسبت به تغییر شرایط اقتصادی یا مقررات قانونی، به سرعت واکنش نشان می‌دهند و می‌توانند از کشوری به کشور دیگر نقل مکان کنند.

آثار کلان اقتصادی

پول الکترونیکی نماینده پول در جهان واقعی است و بر حسب همان پول‌های سخت موجود انتشار یافته پول الکترونیکی دلار، پول الکترونیکی ین و دیگر پول‌ها می‌توانند با پول سخت معادل خود در هر زمان مبادله شود بنابراین پول الکترونیکی به مفهومی که دلار، مارک یا ین جدید هستند، پول جدیدی نیست.
پول الکترونیکی، پولی است که توسط بانک‌ها با استفاده از پول واقعی به عنوان پایه، ایجاد می‌شود و قابلیت تبدیل آن به پول واقعی، تضمین شده است.

بازار ارز

پول الکترونیکی می‌تواند عامل بالقوه افزایش بی‌ثباتی در بازارهای ارز باشد از آنجا که پول الکترونیکی، نماینده پول واقعی است، می‌باید یک نرخ ارز و یک بازار ارز در فضای رایانه‌ای وجود داشته باشد البته نرخ‌های ارز فضای رایانه‌ای و جهان واقعی، می‌باید برابر باشند در غیر این‌صورت معاملات اربیتراژ خرید و فروش ارز، بلافاصله نرخ‌های ارز واقعی و مجازی را برابر خواهد کرد.
با وجود این تفاوت‌هایی بین بازارهای ارز واقعی و مجازی وجود خواهد داشت:
کارمزد تسعیر پول الکترونیکی برحسب یک ارز با پول الکترونیکی برحسب ارز دیگر نسبت به کارمزد تسعیر پول واقعی، کمتر خواهد بود.
از آنجا که در دنیای مجازی مصرف‌کنندگان می‌توانند بر روی دیسک سخت رایانه خود پول الکترونیکی چند کشور مختلف را نگهداری کنند، اگر ارزش یک ارز در بازار کاهش یابد، مصرف‌کنندگان به احتمال زیاد به تسعیر شکل پول الکترونیکی آن ارز با شکل پول الکترونیکی ارز دیگری که با ارزش‌تر و با ثبات‌تر باشد، تمایل خواهند داشت از این‌ رو انگیزه سفته‌بازی در بازار الکترونیکی ارز بیشتر از جهان واقعی خواهد بود.
این موضوع از آن جهت که می‌تواند عامل بی‌ثباتی نرخ‌های ارز شود، حائز اهمیت است در واقع فعالیت‌های سفته‌بازی می‌تواند کاهش ارز اولیه هر ارز معینی را شتاب بخشد و نوسانات معمول در بازار ارز را افزایش دهد و آثار حبابی نوسان کاذب می‌تواند اتفاق بیافتد.
البته اگر انتظارات شرکت‌کنندگان در بازار از یکدیگر مستقل باشد، افزایش تعداد شرکت‌کنندگان ممکن است به تثبیت بازار کمک کند، اما اگر انتظارات شرکت‌کنندگان در بازار به یکدیگر وابسته باشد، احتمال وقوع آثار حباب گونه در بازار افزایش خواهد یافت.
بنابراین از آنجا که نرخ ارز پول الکترونیکی با جهان واقعی پیوند خورده است، شرکت گسترده افراد در فعالیت‌های سفته‌بازی ممکن است، بی‌ثباتی نرخ ارز را در پی داشته باشد.

بازارهای مالی‌

پول الکترونیکی نماینده پول واقعی است که توسط موسسات بانکی و غیره در ازای دریافت اسکناس و مسکوک انتشار یافته و تبدیل آن به اسکناس و مسکوک بنا به درخواست مشتریان تضمین شده است با وجود این، امکان دارد که ناشران پول الکترونیکی نتوانند به خوبی از عهده تعهد قابلیت تبدیل‌پذیری آن به اسکناس و مسکوک، برآیند.
بدیهی است اگر بانکی به اندازه پول واقعی دریافتی از مشتریان خود اقدام به انتشار پول الکترونیکی کند و از محل منابع حاصل از تبدیل پول واقعی به پول الکترونیکی وام ندهد می‌تواند همه تقاضای مشتریان خود برای اسکناس و مسکوک را پاسخ دهد.
در این حالت ورشکستگی بانک‌ها غیر متحمل خواهد بود اما از آنجا که همانند شیوه‌های مرسوم بانکداری، بانک‌ها فراتر از سپرده‌های پول نقد خودشان به اعطای وام به صورت پول الکترونیکی، خواهند پرداخت، اگر مشتریان بانک همگی به طور همزمان برای تبدیل موجودی پول الکترونیکی خود مراجعه کنند، بانک توانایی پاسخگویی به مشتریان را نداشته و در نتیجه ورشکسته خواهد شد که این امر می‌تواند به بروز بحران در بازارهای مالی منجر شود.

انواع کارایی موجود در بازارهای مالی

آزمون آنلاین فصل 2 از بخش چهارم (بودجه و امور مالی دولت) | اقتصاد دهم…

تیم مدیریت گاما

آزمون تستی بخش 1 اقتصاد دهم انسانی و معارف | فصل دوم: تولید

تیم مدیریت گاما

آزمون آنلاین اقتصاد دهم انسانی | بخش پنجم | فصل 1: اقتصاد بین الملل

تیم مدیریت گاما

مجموعه سوال طبقه بندی شده اقتصاد دهم رشته ادبیات و علوم انسانی

علی رضا رضازاده

سوالات امتحان ترم دوم خرداد 97 اقتصاد دهم دبیرستان ماندگار شرف اردکان

دانش آموزان گاما

سؤالات امتحان نوبت دوم اقتصاد دهم رشته انسانی دبیرستان عفت |‌ شهریور 96

نمونه سوال امتحان نوبت اول اقتصاد دهم رشته ادبیات و علوم انسانی

سوال و پاسخ امتحان ترم اول اقتصاد دهم دبیرستان شهید مطهری دره شهر | دی 1397

عوامل مؤثر بر سرمايه گذاری در بورس اوراق بهادار تهران

بورس اوراق بهادار به عنوان یک بازار متشکل و رسمی، مهمترین عامل جذب و سامان دادن صحیح منابع مالی سرگردان است و با جمع آوری نقدینگی جامعه و فروش سهام شرکتها، ضمن به حرکت در آوردن چرخ های اقتصاد جامعه از طریق تامین سرمایه‌های مورد نیاز پروژه‌ها، کاهش دخالت دولت در اقتصاد و نیز افزایش درآمدهای انواع کارایی موجود در بازارهای مالی مالیاتی، منافع اقتصادی چشمگیری به ارمغان می‌آورد و در کنار آن، اثرات تورمی ناشی از وجود نقدینگی در جامعه را نیز از بین می‌برد.

انواع بازارهای مالی
انواع مختلفی از بازارهای مالی، با تنوعی از سرمایه‌گذاری‌ها و مشارکت کنندگان وجود دارد؛ که عبارتند از:

• بازار پول و سرمایه
• بازار اولیه و ثانویه
• بازار بورس
• بازار خارج از بورس

1- تحلیل بنیادی: در تحلیل بنیادی کوشش می‌شود تا از طریق بررسی وضعیت اقتصادی کلان، صنایع خاص و اوضاع خاص شرکتها ارزش ذاتی هرسهم از شرکتها تعیین شود و از طریق مقایسه آنها با قیمت فعلی، نسبت به ورود و خروج از هر سهم تصمیم گیری شود. این نوع تحلیل شامل بررسی عواملی است نظیر وضعیت اقتصاد جهانی، اوضاع سیاسی، بودجه سالانه کشور، وضعیت عرضه و تقاضا در بازارهای مربوط به این صنعت، سهم بازار، قدرت رقابت، دارایی‌های شرکت، درآمد شرکت، دیون و بدهی‌ها، مدیران و دست اندرکاران شرکت و نخستین مسئله‌ای که هر سرمایه‌گذار در تحلیل بنیادی باید انجام دهد انتخاب صنعت است.

2- تحلیل تکنیکی: تحلیل تکنیکال پیش‌بینی تغییرات آینده قیمت سهام بر اساس رویدادهای گذشته است. فلسفه تحلیل تکنیکی بر سه پایه استوار است:

الف) قیمت سهم نشان دهنده تمام پتانسیل‌های مهم است.

ب) گذشته چراغ راه آینده است

ج) تاریخ تکرار می‌شود

مهمترین ابزار در تحلیل تکنیکال نمودارهای قیمت هستند.

عوامل موثر بر تغییرات قیمت سهام

ارزش ویژه موسسات مختلف بایکدیگر فرق می‌کند، زیرا میزان قابلیت فروش و ریسک آنها متفاوت است. حتی قیمت بازار سهام یک موسسه نیز در طول زمان تغییر می‌کند.

عوامل موثر بر تغییرات قیمت سهام عبارتند از:

1- بودجه شرکت و پیش بینی سود هر سهم

2- تغییرات قیمت سهام در سالیان گذشته و میزان تولید و فروش یکسان

3- وضعیت خاص صنعت

4- سیاست‌های پولی و مالی کشور

5- تقسیم سود سهام

6- طرح‌های توسعه و افزایش سرمایه

7- ترکیب دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها

8- اعتبار و سابقه شرکت

9- بدهی‌های احتمالی

10- اطلاعات درونی شرکت و شایعات

11- نسبت قیمت به درآمد هر سهم

12- عرضه و تقاضای سهام

نکات و عوامل مهم در انتخاب اوراق بهادر

برخی نکات که می‌توانند در انتخاب یک ورقه سهم از میان اوراق سهام موجود موثر باشند، به قرار زیراست. البته این نکات جنبه عام دارند، بنابراین ممکن است درجه اهمیت آنها با توجه به نظرگاه‌ها و خط مشی سرمایه‌گذاران فرق کند.

• قابلیت نقدینگی
• تعدادسهام در دست عموم
• ترکیب سهامداران
• سودآوری
• ثبات نسبی سودآوری
• نسبت سود تقسیمی هر سهم
• ارزش ویژه هر سهم
• بافت مالی شرکت
• مهلت و تاریخ پرداخت سود سهام
• انتشار مستمر اطلاعات و اخبار نسبی
• عمر شرکت و میزان استهلاک ماشین آلات
• نوع شرکت و صنعت مربوطه
• تصمیمات کلان اقتصادی و عوامل سیاسی و اجتماعی

معمولاََ ریسک را مفهومی منفی قلمداد میکنیم یعنی چیزی که باید از آن اجتناب کردیا تهدیدی که امیدواریم تحقق پیدا نکند، اما در دنیای سرمایه‌گذاری، ریسک جزئی لاینفک از فعالیت در بازار مالی است و برای کسب سود به وجود آن احتیاج داریم. درک ریسک یکی از مهمترین بخش‌های آموزش مالی است. سرمایه‌گذاران چه مطلع باشند چه نباشند، ریسک در سرمایه‌گذار‌هایشان به درجات مختلف​ وجود دارد.

عوامل موثر بر رفتار سرمایه‌گذاران و تصمیمات آنها در بورس اوراق بهادر:

1- عوامل سیاسی کشور:

عامل سیاسی اهمیت بسیار زیادی برای سرمایه‌گذاران دارد. این عامل بالاخص در کشورهای جهان سوم اهمیت تعیین کننده‌ای را نزد سرمایه‌گذاران دارا می‌باشد. چرا که در این کشورها سرعت تغییرات قانون و مقررات بسیار بالاست. در واقع می‌توان گفت ثبات سیاسی باعث تدوام می‌شود.زمانی که اوضاع سیاسی اثرات منفی برروی بازار بورس دارد، معمولاََ بیشترین تاثیر را بر سهامی می‌گذارد که ارزش ذاتی کمتری دارند، بنابراین چنانچه سرمایه‌گذاران دید دراز مدتی در سرمایه‌گذاری‌هایشان داشته باشند، موجب می‌شود که سهامی با ارزش ذاتی بالاتر را انتخاب کرده و افت و خیزهای مقطعی آن نگرانی کمتری برای آنان به همراه داشته باشد.

2- شفاف سازی اطلاعات مالی:

اطلاعات مالی صحیح و شفافی که از سوی شرکت‌ها ارائه می‌شود، برای سرمایه‌گذاران از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از شرکت‌ها اطلاعات نادرستی در اختیار سرمایه‌گذاران قرارداده و موجب گمراهی و انتخاب نادرست آنان می‌شوند.

بطور کلی طبق نتایج، می‌توان گفت که سرمایه‌گذاران تمایل به خرید سهام شرکت‌هایی دارند که اطلاعات مالی دقیق و صحیح تری نسبت به سایرین اعلامکرده‌اند.

هر شرکتی در فضای صنعتی خاصی مشغول به کار است. با آنها رشد می‌کند، توسعه می‌یابد و سرانجام افول خواهد کرد. بررسی نوع و وضعیت خاص هر صنعت در قیمت سهام شرکت‌های زیر مجموعه آن صنعت و در نتیجه در تصمیم گیری سرمایه‌گذاران جهت خرید یا فروش سهام موثر است. وجود بحران در یک صنعت در اثر عوامل مختلفی همچون واردات، کاهش تقاضا و غیره می‌تواند شرکت‎‌های موفق را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

4- حجم معاملات یک سهم:

هرچه حجم معملات سهام بیشتر باشد، قیمت‌ها به صورت منصفانه و معقول تر درآمده و در واقع می‌توان گفت بازار به کارایی نزدیک‌‌تر می‌شود و این امر کمک بهتری به تصمیم‌گیری انواع کارایی موجود در بازارهای مالی سرمایه‌گذاران می‌کند. با توجه به نتایج، بیش از 70 درصد از سرمایه‌گذاران تمایل به خرید سهامی دارند که حجم معاملات آن در سطح بالا باشد.

اگر P/Eشرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه‌ها یا سال‌های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد. شرکتی با P/Eبالا باید سودهای فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط حواهد کرد.

6- نوع مالکیت شرکت‌ها:

مالکیت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به صورت شرکت‌های خصوصی، دولتی و یا مشترک می‌باشد. با توجه به نظر سرمایه‌گذاران، اکثر سهامداران تمایل به سرمایه‌گذاری و خرید سهام شرکت‌های خصوصی را دارند.

7- پیش بینی درآمد هرسهم(EPS):

EPSیکی از نسبت‌های مالی است که سرمایه‌گذاران در هنگام خرید سهام باید به آن توجه کنند. انواع مختلفی از EPS مورد استفاده قرارمی‌گیرد و لازم است سرمایه‌گذاران اولاََ بدانند کهEPS چه چیزی را منعکس میکند و ثانیاََ تعیین نمایند که آیاEPSبازتاب معتبری از سود شرکت دارد یا خیر. به عنوان مثال ممکن است تفاوت شگرفی در EPS اعلامی توسط شرکت با آنچه در صورت‌های مالی و روزنامه‌ها گزارش می‌شود وجود داشته باشد.

روند تغییرات EPS یک شرکت به شکل معنا داری می‌تواند اطلاعات مفیدی را درباره روند قیمت سهم به سرمایه‌گذاران بدهد، البته باید توجه داشت که تغییرات EPS با در نظر گرفتن احتمالی تغییرات سرمایه شرکت بررسی شود. در حالی که بررسی روند EPS یک شرکت بیانگر ثبات آن و یا ناچیز بودن دامنه نوسانات آن باشد می‌توان ثبات قیمت سهم را نیز محتمل دانست.

ریسک جزئی لاینفک از فعالیت در بازارمالی است و برای کسب سود به وجود آن احتیاج داریم. سرمایه‌گذاران چه مطلع باشند چه نباشند، ریسک در سرمایه‌گذاری‌هایشان به درجات مختلف وجود دارد و اهمیت آن برای سهامداران مختلف، متفاوت است. سرمایه‌گذاران در هنگام خرید یا فروش سهام، باید سعی کنند با تجزیه و تحلیل‌های مناسب، تاثیر ریسک را کمتر کنند.

نقش مدیریت شرکت از عوامل مهمی است که در بسیاری از زمینه‌ها تاثیرگذار است. سیاست تقسم سود، کارایی شرکت، اطلاع رسانی صحیح و به موقع و بسیاری از عوامل دیگر، همگی تحت الشعاع مدریت شرکت قرارمی‌گیرند. همچنین ثبات مدیریت نشان دهنده موفقیت شرکت‌هاست.

11- سود نقدی هر سهم(DPS):

می‌توان گفت در شرایط تساوی سایر عوامل، شرکت‌هایی که نسبت سود تقسیمی بالاتری دارند نسبت به سایر شرکت‌ها از موقعیت بهتری برخوردارند. البته این نسبت نباید در کوتاه مدت مورد توجه قرار گیرد. سودهای تقسیم نشده که در شرکت باقی می‌ماند، مهمترین منبع تامین وجوه برای افزایش رشد شرکت محسوب می‌شود،

12- نوسانات قیمت سهام:

در واقع این عامل برای سرمایه‌گذاران اهمیتی در حد متوسط دارد. وقتی که سرمایه‌گذاران حاضر باشند سهامی را بخرند که قیمت آن دارای نوسان باشد، می‌توان گفت که آنان ریسک پذیرند.

13- تاخیر در پرداخت سود نقدی:

اغلب شرکت‌ها به تعهدات خود درباره زمان پرداخت سود نقدی عمل نکرده و معمولاََ این سود با تاخیر پرداخت می‌شود. هرچه سود، نقدی‌تر پرداخت شود، برای سهامداران مفیدتر است، چرا که مشمول تورم و کاهش ارزش پول نشده و سهامدار می‌تواند وجوه خود را مجدداََ سرمایه‌گذاری کند.

14- افزایش سرمایه توسط شرکت‌ها:

هر شرکت به منظور اجرای برنامه‌های طرح و توسعه و بر اساس شرایط موجود می‌تواند افزایش سرمایه بدهد و بر اساس میزان درصد افزایش سرمایه، تعداد سهام شرکت و دارندگان سهام نیز افزایش می‌یابد.

15- نرخ بهره و سود بانکی:

تغییر در نرخ بهره، تغییر در بازدهی اوراق بهادر را به دنبال خواهد داشت، این تغییرات معمولاََ در جهت عکس یکدیگر قراردارند، به این معنی که در شرایط ثابت، بهای اوراق بهادر در خلاف جهت نرخ بهره حرکت می‌کند و هرچه نرخ بهره افزایش یابد موجب کاهش بهای اوراق بهادر می‌گردد.

نرخ بازده مورد انتظار سهامداران نیز متاثر از نرخ تورم است، هرچه نرخ تورم افزایش یابد، نرخ بازده مورد انتظار نیز افزایش خواهد یافت، زیرا با افزایش تورم و کاهش ارزش پول، سرمایه‌گذاران توقع بیشتری از سود سرمایه‌گذاری دارند.

در نهایت یادآوری می‌شود برای اینکه سرمایه‌گذاران بتوانند تصمیم گیری درست و منطقی داشته باشند، باید در زمان تصمیم گیری همه عوامل را مد نظر داشته و طبق شرایط مختلف، انتخاب صحیح و آگاهانه‌ای را انجام دهند و از تصمیم‌گیری‌های احساسی و بدون بررسی‌های دقیق پرهیز نمایند.

انواع تابلوهای بورس و فرابورس؛ رنگ تابلوهای بورس

امروزه بورس و فرابورس جزء اصلی‌ترین بخش‌های مالی هر کشوری هستند. رونق و توسعه بورس و فرابورس می‌تواند منجر به رونق بازارهای مالی و در نهایت اقتصاد یک کشور شود، چرا که این بازارها یکی از مهمترین منابع شرکت‌های پذیرفته‌شده می‌باشند. یکی از دانش‌های ابتدایی که برای فعالیت در این بازار لازم است، عبارت از شناخت تابلوهای موجود در آن است. در این مقاله سعی می‌شود که انواع تابلوهای بورس به زبان ساده توضیح داده شود.

انواع تابلوهای بورس

در بورس اوراق بهادار ایران دو بازار داریم که عبارت از بازار اول و بازار دوم است و پذیرش سهام فقط در یکی از این تابلوها صورت می‌گیرد. همچنین شرکت‌هایی که می‌خواهند سهامشان در بورس معامله شود، باید تقاضای پذیرش سهام خودشان در یکی از تابلوهای اصلی یا فرعی بورس را ارائه دهند. سازمان بورس هم شرکت‌ها را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار انواع کارایی موجود در بازارهای مالی می‌دهد و نماد آن‌ها را در یکی از تابلوها ثبت می‌کند. در صورتی که شرکت‌ها شرایط عضویت در هیچ یک از این بازارها را نداشته باشند، این امکان وجود خواهد داشت که سهام آن‌ها در بازار فرابورس مورد معامله قرار بگیرد که این بازار هم دارای شرایط خاصی است.

در فرآیند مربوط به بررسی شرایط شرکت‌ها برای قرار گرفتن در یکی از بازارها، شرکت‌هایی برای قرار گرفتن در بازار اول اولویت خواهند داشت که از نظر میزان فعالیت و کارایی، میزان نقدشوندگی و همچنین میزان سرمایه شرایط بهتری نسبت به سایر شرکت‌ها داشته باشند. شرکت‌هایی که امتیاز مناسبی در این فاکتورها جذب نکنند، به عنوان شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار دوم فعالیت خواهند داشت. در بازار اول هم دو تابلوی اصلی و فرعی وجود دارد که در ادامه بیشتر توضیح داده می‌شوند.

شرایط شرکت های فعال در تابلوی اصلی بازار اول بورس

سابقه فعالیت شرکت، اصلی‌ترین عامل برای پذیرفته شدن شرکت در این تابلو است. سابقه فعالیت حداقل به میزان سه سال و حداقل 1000 میلیار ریال سرمایه ثبت‌شده از جمله شرایط شرکت‌ها برای پذیرفته شدن در این تابلو است. ملاک دوم برای قرار گرفتن شرکت‌ها در این تابلو عبارت از وضعیت مالی شرکت است. شرکت‌هایی که دارای سیستم حسابداری کاراتری هستند، برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول بورس اولویت خواهند داشت.

ملاک‌های سوم و چهارم پذیرش شرکت‌ها در این تابلو عبارت از نداشتن زیان انباشته و سودآور بودن حداقل در سه دوره متوالی است. علاوه بر این حداقل 30 درصد دارایی‌های این شرکت‌ها باید متعلق به صاحبان سهام باشد. ملاک‌های بعدی این شرکت‌ها عبارت از نبود موارد مردودی یا عدم اظهارنظر توسط حسابرس می‌باشد؛ در واقع صورت‌های مالی این شرکت‌ها باید شفافیت داشته باشند و هیچ ادعایی نسبت به صورت‌ها وجود نداشته باشد.

شرایط شرکت های فعال در تابلوی فرعی اول بورس

شرکت‌هایی که در این تابلو قرار گرفته‌اند، شرایط راحت‌تری را نسبت به شرکت‌های پذیرفته‌شده در تابلوی اصلی دارند. تفاوت اصلی ملاک پذیرفته شدن در این تابلو نسبت به تابلوی اصلی مربوط به میزان سودآوری است. سودآور بودن حداقل در دو دوره‌ی متوالی و داشتن سرمایه ثبت‌شده حدقل به میزان 500 میلیارد ریال از جمله ملاک‌های پذیرفته شدن شرکت‌ها در این تابلو می‌باشد. تفاوت دیگری که مابین این تابلو و تابلوی اصلی وجود دارد عبارت از این است که حداقل 20 درصد از کل دارایی‌ها باید متعلق به صاحبان سهام باشد. املاک دیگری که برای قرار گرفتن شرکت در این تابلو وجود دارد، عبارت از میزان شناوری سهام این شرکت‌هاست که نباید از 15 درصد کمتر باشد. سایر شرایط شرکت‌های پذیرفته‌شده در این تابلو همانند شرایط شرکت‌های پذیرفته‌شده در تابلوی اصلی اول بورس است.

انواع تابلوهای فرابورس

این بازار هم با مجوز شورای عالی بورس فعالیت می کند و شبیه بازار بورس است. همانطور که در بالا هم بیان شد، شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس را ندارند، در فرابورس پذیرفته می‌شوند. همچنین شرکت‌های فعال در بورس که شرایط فعالیت در این بازار را به مرور از دست می‌دهند، در بازار فرابورس پذیرفته می‌شوند.

فرابورس دارای 5 بازار مختلف است. بازارهای اول و دوم فرابورس مربوط به شرکت‌های سهامی عام می‌باشد. بازار بعدی که در فرابورس وجود دارد و مختص معاملات خاصی همانند معاملات بلوکی است، عبارت از بازار سوم می‌باشد. فعالیت اصلی این بازار عبارت از عرضه یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار می‌باشد. بازار چهارم فرابورس هم عبارت از بازار ابزارهای مالی نوین (همانند اوراق خزانه و …) است که پذیرش سایر اوراق بهادار در آن صورت می‌گیرد. بازار پایه آخرین بازار مربوط به فرابورس است که دارای سه تابلو با رنگ‌های مختلف است. شرکت‌هایی که شفافیت اطلاعاتی ندارند و فاقد ویژگی قرار گرفتن در تابلوهای قبلی می‌باشند، در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند.

رنگ تابلوهای بورس

بر اساس قوانین جدید سه رنگ به تابلوهای بازار پایه نسبت داده شده است که عبارتند از: