توافق در انتظارات بازار چیست؟

بازار مسکن از تحولات خارجی تاثیرپذیری چندانی ندارد.

انتظارات تغییر کرد/پیش‌بینی کارشناسان از مسیر بازارها در دولت رئیسی

فعالان اقتصادی در انتظار نشسته‌اند تا ببینند دولت سیزدهم چه تدبیری برای ساماندهی بازارها خواهد اندیشید؛ این در شرایطی است که دولت آینده از یک ماه و نیم دیگر سکان اقتصاد کشور را به دست خواهد گرفت.

مریم فکری: نوسان قیمت در بازارها همچنان ادامه دارد؛ تا جایی که خودرو، مسکن، طلا، سکه، ارز و بورس هر روز قیمت جدیدی به خود می‌گیرد. اما نوسان قیمت‌ها در حالی است که این روزها خبرهای دلگرم‌کننده‌ای از روند مذاکرات و انجام توافق برجامی به گوش نمی‌رسد؛ توافقی که مدت‌هاست بازارها را به انتظار گذاشته تا بلکه قیمت‌ها سیر نزولی را به خود گیرد. آن‌طور که مسوولان اعلام کرده‌اند، روند مذاکرات طولانی خواهد بود و هنوز در برخی مسایل مهم و تصلی توافقی حاصل نشده است.

با این وجود، فعالان بازارها در انتظار نشسته‌اند تا ببینند دولت سیزدهم چه تدبیری برای ساماندهی بازارها خواهد اندیشید. بر همین اساس است که این سوال این روزها بسیار از ذهن می‌گذرد که مسیر بازارها در دولت آینده چگونه خواهد بود؟ در این خصوص، در طول یک هفته گذشته کارشناسان و فعالان اقتصادی پیش‌بینی‌هایی از وضعیت بازارها در دولت سیزدهم دارند و البته احتمالاتی را مطرح می‌کنند.

چه نرخی در انتظار دلار است؟

ارز، یکی از توافق در انتظارات بازار چیست؟ مهم‌ترین متغیرها در تغییر قیمت‌ها در بازارها است که از ابتدای امسال با وجود بالا و پایین شدن قیمت‌ها، اما با این حال تغییر آن‌چنانی نداشته و بیشتر در مسیر نزولی حرکت کرده است. این در شرایطی است که در سال گذشته پیش‌بینی‌هایی در خصوص دلار ۱۵ هزار تومانی اتفاق می‌افتاد، اما امروز دلار در بازار در کانال ۲۴ هزار تومان قرار دارد.

تحلیلگران بازار ارز معتقدند از این پس نیز نرخ دلار بستگی به سیاست‌های دولت و فرمول‌هایی دارد که به‌کار می‌بندد. به اعتقاد علی‌اصغر سمیعی، رییس اسبق کانون صرافان، تغییر آدم‌ها نیست که تغییر ایجاد می‌کند، بلکه تغییر برنامه‌ها و روش‌ها است که می‌تواند باعث تغییرات شود.

به گفته وی، درباره ارز و اقتصاد هم اگر بنا باشد مسوول بعدی هم روش فعلی را ادامه دهد، معجزه‌ای اتفاق نمی‌افتد و نتیجه هم همین خواهد بود که مشاهده می‌شود.

رییس اسبق کانون صرافان با ذکر این نکته که فرمول‌های علم اقتصاد به مجریان حساسیت نشان نمی‌دهد، ولی به اجرا حساس است، می‌گوید: چشم انداز پیش رو را دو گونه می‌شود دید. یا با واقعی و واحد شدن قیمت‌ها و کنترل شدید تورم و کاهش حجم نقدینگی و اصلاحات اقتصادی، شیب افزایش نرخ ارز را کم می‌کنیم و با تحکیم اقتصاد آرام آرام ثبات را به بازار هدیه می کنیم، یا با ادامه تلاطم‌های مخرب، گاهی با سرکوب نرخ‌ها به ضرب تزریق بیش از تقاضا، فنر قیمت جمع می‌شود و گاهی هم با فرار فنر، قیمت به شدت افزایش می‌یابد و با هر تلاطمی ضربه‌ای بر پیکر نحیف به اقتصاد کشور وارد می‌شود.

بازار سهام چه شرایطی را خواهند گذراند؟

گفته می‌شود بورس دماسنج اقتصاد هر کشور است و معمولا اخبار و تحولات اقتصادی و سیاسی خیلی سریع بر روندهای قیمتی بازار سهام تاثیر می‌گذارد. انتخابات ریاست‌جمهوری یکی از رخدادهای مهم سیاسی کشور است که همواره بر انتظارات فعالان در بازار ارز و دارایی‌ها تاثیر داشته است.

با توجه به اینکه رویکرد سیاسی و اقتصادی روسای جمهور و اعضای هیات دولت بر وضعیت اقتصاد کشور تاثیر مستقیم دارد، این رویکردها به فعالان اقتصادی پیام‌های متفاوتی می‌دهد. رویکرد روسای‌جمهور نسبت به سیاست خارجی، قواعد و بازیگران بازار، سطح مداخله دولت در اقتصاد، توزیع ثروت، تجارت خارجی و مواردی از این دست نشانه‌هایی برای شکل‌گیری انتظارات بازیگران اقتصاد، صاحبان کسب‌وکارها و تصمیمات سرمایه‌گذاری شهروندان هستند.

اما بورس یکی از چالشی‌ترین بازارها در یک سال گذشته بود و در خرداد ماه به نیمه کانال ۱.۱ میلیونی رسیده بود. شاخص کل بورس پیش از برگزاری انتخابات در سطح یک میلیون و ۱۴۷ هزار واحد قرار داشت و حالا وارد کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد شده است.

در این شرایط، تحلیلگران اقتصادی درباره وضعیت آتی بورس معتقدند که در حال توافق در انتظارات بازار چیست؟ حاضر از یک طرف تکلیف برجام مشخص نیست و از طرف دیگر مشخص نیست تیم اقتصادی دولت جدید چه رویکردی نسبت به برخی سیاست‌هایی که روی شرکت‌های بازار سرمایه تاثیرگذار هستند، داشته باشد. در عینحال، باید دید قیمت‌های جهانی در چند ماه آینده چگونه خواهند بود.

به باور آنها، این ابهامات پیش‌بینی بازار در بلندمدت را سخت میکند، اما اگر قیمت‌های جهانی ریزشی را تجریه نکنند، بازار تا پایان سال سقوطی نخواهد داشت.

در همین رابطه، میثم هاشم‌خانی، کارشناس بازار سرمایه با ذکر این نکته که بورس خوب، بورسی است که با دخالت مثبت یا منفی روبه‌رو نشود، می‌گوید: شاخص کل بورس در ۶ ماه آینده نمی‌تواند رشدمحور باشد.

به اعتقاد او، همان‌ها که خوشحال بودند از صحبت‌های رییس‌جمهور در خصوص دعوت مردم به بورس، چند ماه بعد مواضعی متفاوت گرفتند که نباید دولت در بورس دخالت کند.

وی با اشاره به اینکه مثبت بودن گزارش‌های شرکت‌ها می‌تواند در مثبت شدن شاخص نقش داشته باشند اما تنها دلیل این تغییر روند نیست، افزود: سیر تحولات سبب شده است که انتظار بازگشت تورم به اقتصاد شکل بگیرد از سوی دیگر بعد از ریزش ۹ ماهه‌ی اخیر، بسیاری از سهم‌ها به نقاط جذابی رسیدند.

حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه نیز با اشاره به روند مثبت بورس در روزهای اخیر، عنوان می‌کند: تداوم این روند بستگی به رویکرد دولت آینده دارد و ترکیب تیم اقتصادی و حتی سیاسی دولت آینده می‌تواند بر مسیر حرکت بورس تاثیرگذار باشد.

وی متذکر می‌شود: برخی بازدید آقای رییسی از تالار بورس را مهم می‌دانند، اما ورود یک فرد به تالار بورس از نظر من مهم نیست. قبل از ورود به تبلیغات، تمام کاندیداها و تیم‌های تبلیغاتی آنها می‌دانستند ضریب نفوذ بازار سرمایه در خانوارهای کشور افزایش یافته و تبلیغ روی این محور می‌تواند جذابیت ایجاد کند. پس بسیاری از صحبت‌ها می‌تواند در قالب تبلیغ ارزیابی شود.

میرمعینی می‌گوید: اگر قایل به اثرگذاری بازار سرمایه در اقتصاد هستیم، باید حقوق سرمایه‌گذار را حفظ کنیم و بگذاریم طبق مکانیزم بازار آزاد در کشور عمل شود و رقابت اقتصادی رخ دهد.

او تاکید می‌کند: اگر قرار است بازار سرمایه رشد کند، نقدینگی ورودی به بازار نباید صرف سفته‌بازی و بازی با اعداد و ارقام شود. لازم است برای برنامه‌ریزی بهتر جایگاه ویژه‌ای در دولت برای رییس سازمان بورس تعریف شود تا این فرد بتواند در دولت حضور داشته باشد و از بازار سرمایه دفاع کند.

میرمعینی یادآور می‌شود: رییس‌جمهور نیز به نظرم باید خواستار تدوین دو برنامه ۵ ساله و یا دو ۱۰ ساله شود تا روشن شود در جهت توسعه بورس چکار می‌توانیم بکنیم.

بازار مسکن چه شرایطی را می‌گذراند؟

بازار مسکن این روزها حال خوشی ندارد؛ این موضوع را می‌توان از اعداد و ارقام منتشر شده درباره قیمت مسکن پیدا کرد. به گواه کارشناسان، عمده‌ترین دلیل بی‌حالی بازار، کمبود مسکن است؛ اگرچه از نقش دلالان در بازار مسکن نمی‌توان گذشت.

آخرین گزارش رسمی درباره قیمت مسکن نشان می‌دهد که در اردیبهشت‌ماه امسال متوسط قیمت خرید و فروش یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران ۲۸.۸ میلیون تومان بوده است.

در حال حاضر کارشناسان و فعالان بازار مسکن معتقدند که رکود در بازار به دلیل جهش بیش از ۴۰۰ درصدی قیمت‌ها در سه سال اخیر ادامه خواهد داشت. در این میان، برخی واسطه‌های ملکی می‌گویند که شرایط بازار مسکن از حالت انتظار برای تحرک نسبی، به حالت انتظار برای دیدن عملکرد دولت آینده تغییر جهت داده است.

بیت‌الله ستاریان، کارشناس اقتصاد مسکن می‌گوید: موضوعاتی مثل رشداقتصادی، بودجه عمرانی، افزایش نقدینگی، چشم‌انداز گشایش اقتصادی ناشی از مذاکرات برجام و ارتباط با چین، نشان‌دهنده این است که بردارهای کلان اقتصادی در حوزه مسکن به سمت رکود یا کاهش قیمت پیش نمی‌رود.

با وجود این تحلیل، برخی دیگر از کارشناسان مثل رییس اتحادیه مشاوران املاک به آینده بازار مسکن خوشبین هستند. مصطفی‌قلی خسروی با بیان اینکه آیت‌الله رئیسی، رشد تولید و رونق بازار مسکن را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است، می‌گوید: افزایش عرضه منجر به ثبات قیمت مسکن می‌شود و انتظار داریم در نیمه دوم سال جاری آثار توافق در انتظارات بازار چیست؟ برنامه‌های منتخب مردم به شکل ثبات و حتی کاهش قیمت مسکن بروز پیدا کند.

خسروی تاکید می‌کند: پیش‌بینی بنده این است که در آینده متغیرهایی که منجر به کاهش قیمت مسکن می‌شود، بر متغیرهای افزایشی غلبه می‌کند. بدین ترتیب انتظار داریم قیمت‌ها به ثبات برسد. همچنین از رکود فعلی خارج خواهیم شد.

بازار خودرو از رکود خارج می‌شود؟

صنعت خودرو در چند سال اخیر با چالش‌های بسیاری همراه بود و به دلیل گرانی بازار خودرو و کاهش توان خرید مردم، خرید و فروش به پایین‌ترین حد خود رسیده است.

رکود بی‌سابقه در بازار خودرو سبب شد تا خودروساران داخلی با مشکلات بسیاری همراه شوند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که صنعت خودرو در دولت آینده به رشد می‌رسد، اما رفع مشکلات موجود قطعا در بلندمدت محقق می‌شود.

برخی کارشناسان در این میان پیش‌بینی می‌کنند در آینده در خودرو داخلی ما مجددا افزایش نرخ خواهیم داشت، اما چقدر آن مشخص نیست. ولی از نگاه آنها، خرید خودروی خارجی بسیار ریسکی است، چون امکان ریزش آن وجود دارد.

در مقابل، گروهی عنوان می‌کنند بازار خودرو در ۴ سال آینده نمی‌تواند بحرانی شود و وضعیت قیمتی آن نسبتا با ثبات خواهد بود. به باور آنها، حذف قیمت‌گذاری، کاهش تعرفه و آزادسازی واردات تنها عواملی هستند که مشکل بازار خودرو را حل می کنند.

وی می‌افزاید: به نظر می‌رسد رییس‌جمهور منتخب، فرصت زیادی برای تصمیمات سخت در کلان اقتصاد و تمام اجزا و تک تک زنجیره‌های بازار خودرو ندارد؛ چراکه مشکلات آنقدر عمیق هستند که تعارف‌پذیر نیستند و ادامه مدیریت شعاری هم مخاطرات زیادی دارد.

این کارشناس صنعت خودرو تصریح می‌کند: شاید اگر بخواهیم توقعات اقتصاد ایران را از دولت جدید در یک کلمه خلاصه کنیم، باید به آزادسازی بازار و صنایع اشاره کنیم. بازارها همواره محل تقابل منافع مصرف‌کنندگان و عرضه‌کنندگان است.

زاوه می‌افزاید: توجه ویژه به صنعت خودروی تجاری و راه‌اندازی زنجیره گسترده از شرکت‌های کوچک و متوسط می‌تواند انتظار اشتغال از این صنعت را به درستی حل کند، موضوعی که در تعریف غلط کشور متوقف شده است.

وی تاکید می‌کند: ایجاد منابع مالی ارزان‌قیمت خصوصا بین‌المللی می‌تواند جهش تولید در کشور شود و سایه بحران را از شرکت‌های خودروسازی هم دور کند. منایع ارزان ارزی و استفاده از خطوط فاینانس و ری‌فاینانس می‌تواند امکان فروش اقساطی را میسر سازد که مقابله با رکود گریزناپذیر بازار را امکان پذیر می‌کند.

سلام بازارها به توافق

دنياي اقتصاد- میکاییل زین‌الدین : با رصد سه شاخص مهم بازار در معاملات ابتدایی هفته، می‌توان امیدواری به شکل‌گیری توافق را در آرایش شاخص‌ها مشاهده کرد. روز گذشته، دلار در معاملات بازار آزاد در ابتدای کانال ۲۹هزار تومان ایستاد و حتی معاملات دلار توافقی بیش از هزار تومان پایین‌تر از نرخ بازار گزارش شد. مطابق بررسی‌ها، در یک هفته ۳/ ۵ درصد از ارزش دلار کاسته شده است. قیمت سکه طرح جدید نیز در معاملات روز گذشته به ۱۳میلیون و ۱۰۰هزار تومان رسید که نسبت به هفته قبل، به میزان ۲/ ۱۰درصد کاهش یافت. در روز شنبه بازار سهام شاهد ریزش بسیاری از نماگرهای بورس و فرابورس بود. در این روز شاخص کل به میزان ۸۷/ ۰درصد افت داشت و در ادامه ریزش روزهای قبل به محدوده یک‌میلیون و ۴۳۸هزار واحدی رسید. هرچند که هنوز مقامات سیاسی به شکل رسمی، خبری درخصوص فرجام مذاکرات اعلام نکرده‌اند، اما انتظارات کنونی بازار به نوعی شکل گرفته است که شانس حصول یک توافق را محتمل‌تر از توقف یا شکست مذاکرات تلقی می‌کنند.

فشار فروش برجامی دلار در نخستین روز هفته قدرت‌نمایی کرد. در اتفاقی غیر‌منتظره نرخ دلار در نخستین معاملات بازار روز شنبه حدود 650 تومان کاهش یافت. به عقیده بسیاری از کارشناسان رفتار بازار در روز‌های اخیر حاوی سیگنال‌های قوی و مثبت از آینده نشست‌های هسته‌ای وین است. همچنین این افراد بر این باورند که با اعلام خبر رسمی انعقاد قرارداد احتمالی بازار ارز شاهد ریزش‌های چشمگیر دیگری نیز در نرخ دلار غیر‌رسمی خواهد بود.

از دیگر اخبار قابل توجه بازار ارز در روز‌های اخیر می‌توان به صورت پذیرفتن عمده معاملات توافقی دلار در سطوح قیمتی کانال 27 هزار تومانی اشاره کرد.در نهایت قیمت هر برگ اسکناس دلار در معاملات روز گذشته با حدود 800 تومان کاهش نسبت به نرخ روز‌های پایانی هفته گذشته به رقم 29 هزار تومان رسید. دیروز شنبه 29 مرداد قیمت دلار در معاملات غیررسمی بازار تهران دچار شوک کاهشی نسبتا شدیدی شد. با پایان افزایشی معاملات ارزی در هفته گذشته و نزدیک شدن مجدد نرخ دلار به مرز 2 کانال 29 و 30 هزار تومانی انتظار می‌رفت که در شروع هفته جدید نیز قیمت ارز مذکور تحرکات چشم‌گیری از خود به نمایش نگذارد و تا زمان انتشار اخبار جریان‌ساز جدید در سطوح قیمتی این 2 کانال نوسان کند. اما با شروع کاهشی معاملات دلار در بازار کشور همسایه‌(افغانستان-هرات) فعالان ارزی آماده مشاهده نوسانات چشمگیر در نرخ دلار تهران شدند.

هر برگ از این اسکناس آمریکایی در معاملات صبح روز شنبه با کاهش قیمت قابل توجه 650 تومانی نسبت به نرخ روز‌های پایانی هفته گذشته در رقم 29 هزار و 150 تومان فعالیت خود را آغاز کرد. طبق بررسی‌های به‌عمل آمده از روند قیمت این ارز در معاملات روز گذشته، تحرکات کاهشی تا جایی ادامه یافت که بعضی از معاملات نقدی فروش دلار در محدوده قیمت 28 هزار و 900 تا 29 هزار تومان نیز صورت پذیرفت. فعالان بازار ارز ضمن اشاره به تلاش‌های سه‌گانه نرخ دلار جهت خروج از کانال 30 هزار تومانی طی معاملات ارزی هفته گذشته بر این توافق در انتظارات بازار چیست؟ باورند که حمله دلار به سمت مقاومت 29 هزار تومانی بسیار قوی‌تر از قبل صورت گرفته و این امر می‌تواند حاوی سیگنال حائز اهمیتی در زمینه آینده نشست‌های سیاسی-هسته‌ای باشد. در این میان روز گذشته کارشناسان ارزی بازار تهران در 2 جبهه متفاوت اقدام به سناریو‌سازی از آینده نرخ دلار کردند.

عده‌ای از این افراد با تاکید بر کاهش قیمت‌های صورت گرفته بر اساس احتمالات و سیگنال‌های غیررسمی معتقدند که در صورت انتشار خبر قطعی توافق، ریزش‌های شدید‌تری صورت خواهد گرفت. اما در جبهه مقابل برخی دیگر از کارشناسان بر این ‌باورند که کاهش قیمت‌های مورد انتظار از نرخ دلار پس از توافق احتمالی در حال صو‌رت پذیرفتن است و اصطلاحا پیش‌خور شده است. در نتیجه بعد از حصول توافق احتمالی پتانسیل کاهش نرخ ارز شدید وجود ندارد. روز گذشته با کاهش قیمت دلار در معاملات آزاد قیمت هر قطعه سکه طلا نیز حدود 610 هزار تومان کاهش یافت و به رقم 13 میلیون و 100 هزار تومان رسید.

تاثیر احیای برجام بر اقتصاد ایران

اگر کمی اخبار را دنبال کنید، مطمئنا در مورد برجام شنیده اید. حال که برجام دیگر بر قوت خود برقرار نیست و ایران با غرب در حال مذاکرات مجدد برای احیای برجام است، بسیاری از اقتصاددانان، سرمایه گذاران و فعالان بازارهای مالی به دنبال این هستند که تاثیر احیای برجام بر اقتصاد دقیقا چگونه است و در صورتی که توافقاتی بین ایران و غرب صورت گیرد، تاثیر این توافقات چطور خود را در بازارهای مالی مختلف نشان خواهد داد؟ در این مطلب کد بورسی به دنبال پاسخ دادن به این سوال هستیم، پس اگر شما هم دوست دارید تاثیر احیای برجام بر اقتصاد را بدانید تا بتوانید خودتان را برای اقدامات سودآور بعدی آماده کنید، این مقاله شما را به بهترین شکل راهنمایی می کند؛

تاثیر احیای برجام بر اقتصاد

در حال حاضر سطح انتظارات به شکلی است که تصور می شود، صبح روز بعد از توافق، کل نابسامانی‌ های حال حاضر سامان پیدا می کند و شاخص‌ های منفی در زمینه‌ های تولید، صادرات، سرمایه‌ گذاری، اشتغال و … مثبت خواهند شد و تورم از افزایش افسار گسیخته خود دست کشیده و عقب نشینی می‌ کند. در حقیقت چنین تصوراتی به همان اندازه واقع بینانه نیست که بگوییم توافق در برجام تاثیری بر اقتصاد کشور نخواهد داشت، لذا انتظارات افراط و تفریطی، بدبینانه یا بسیار خوشبینانه هیچکدام نمی‌ تواند موضعی صحیح در مقابل توافق در برجام به حساب آید و منطقی آن است که هر گونه توافق در مذاکرات وین در حد و اندازه واقعی آن نتایجی به همراه خواهد داشت که می تواند به نفع اقتصاد ایران و یا به ضرر آن تمام شود.

برای مثال توافق وین ارتباطی به برخی سوء مدیریت‌ های اقتصادی داخلی و ناهماهنگی‌ های بسیار زیاد در حوزه تولید ندارد! ابتدای امر توافق وین ارتباطی به افزایش قیمت بدون ضابطه کالا و خدمات ندارد و به هر صورت نباید این را از یاد برد که ذات بسیاری از مشکلات اقتصادی ما ریشه در سودجوئی‌ های افراد داخل کشور دارد! البته این موضوع را هم باید مد نظر قرار داد که شرایط تلخ تحریم سایه سیاه خود را بر اقتصاد کشور افکنده و موتور محرکه فعالان اقتصادی وابسته به بخش خصوصی را تحت تاثیر قرار داده است و اگر مذاکرات وین سرانجام با توافق همراه شود، مطمئنا این توافق گشایش هایی را به همراه خواهد داشت ولی این که چقدر در زندگی مردم و قدرت خرید آن ها اثرگذار باشد، نمی توان نظر قطعی داد!

مسئولان نباید این را از خاطر ببرند که توافق برجام یک فرصت برای کشور به حساب می آید که چنانچه با تدبیر و حکمت و مطابق با واقعیت مدیریت نشود، از دست خواهد رفت. البته با توجه به ضعیف شدن بخش خصوصی در سال های گذشته، لازم است برنامه‌ ای برای جبران آنچه بر سر تولید و واحدهای تولیدی آمد تدوین و اجرایی شود. یکی از مشکلات امروز فعالان اقتصادی کشور، سیاستگذاری‌ های مقطعی و متعارض از طرف دستگاه‌ های متولی است ‌که این موضوع منحصرا باید مورد توجه مسئولان ارشد قرار گیرد. در ادامه بیشتر در مورد تاثیر احیای برجام بر اقتصاد ایران صحبت خواهیم کرد؛

۱) افزایش صادرات نفتی و غیر نفتی

یکی از حائز اهمیت ترین نتایج توافق احتمالی جهش در صادرات نفتی و غیر نفتی است که این موضوع به صورت مثبت بر تولید و اشتغال اثرگذار خواهد بود. همچنین توافق مزبور کاهش هزینه‌ های اضافی و تحمیلی ناشی از تحریم را به همراه خواهد داشت، لذا در این خصوص می بایست با احتیاط حرکت کرد و نباید انتظاری بیش از آنچه برجام برایمان به همراه دارد، داشت. همان طور که گفتیم موضوع اصلی مرحله پس از برجام است و سئوال اصلی اینجاست که آیا دولت برنامه‌ مناسبی برای گذر از این مرحله و بهره‌ برداری کافی از آن دارد یا نه؟ رئیس ‌جمهور در دیدار اخیر خود با وزیر خارجه فنلاند گفته بود که اقتصاد کشور را به انتظار برجام نمی‌ گذاریم! البته این گفته درست است ولی بایستی دید که آیا دولت در مقام عمل در چارچوب خطوط اصلی اقتصاد مقاومتی و الزامات متعدد آن از جمله حمایت از تولید و رفع موانع گوناگون از مسیر آن کار کرده است؟ باید دید که سیاست‌ها و کارکردهای دولت در موضوعات اصلی مثل صادرات و اشتغال تا چه اندازه در حال بررسی است.

۲) کاهش چشمگیر نرخ تورم

بحران تراز پرداخت‌ های ایران که از تحریم‌ ها ناشی و با همه‌ گیری بیماری کرونا تشدید شد که کاهش شدید ارزش ریال را به همراه داشت. از نوامبر ۲۰۱۸، وقتی که آمریکا مجددا تحریم‌ های ثانویه خود را به صورت کامل اعمال کرد، ریال ۶۲ درصد از ارزش خود را در بازار متمرکزی که واردکنندگان ایرانی برای خرید ارز بهره می گیرند، از دست داده است. این موضوع تأثیراتی دفعی بر تورم داشت، چرا که کالاهای وارداتی قیمت بیشتری پیدا کرده اند. لغو تحریم‌ ها برای بانک مرکزی ایران این امکان را فراهم می کند تا به ذخایر ارزی خارج از کشور که تخمین زده می‌ شود به صورت مجموع بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار باشد دسترسی پیدا کند. صندوق بین‌ المللی پول پیش بینی کرده است که ایران امروزه حدودا به یک چهارم این ذخایر دسترسی دارد.

دسترسی بیش‌ تر به ذخایر و درآمدهای ارزی جدید تقویت ارزش ریال را به همراه خواهد داشت و این در حالی که این موضوع امکان دارد به قابلیت صادرات ایران در بعضی بازارها را کاهش دهد، با این وجود از بعضی هزینه‌ های تولیدکننده ایرانی می کاهد. به این ترتیب ثبات در ارزش ریال، از فشار تورمی خواهد کاست، به خصوص از طریق کاهش قیمت نهاده‌ های تولیدی وارداتی که شامل بسیاری چیزها از مواد غذایی گرفته تا ماشین آلات پیشرفته می‌ شود. در این شرایط، از آنجایی که تولیدکنندگان برای حفظ حاشیه سود خود نیازی به افزایش قیمت‌ ها ندارند، تورم بایستی کاهش پیدا کند. به صورت کلی به احتمال زیاد تورم در سال اول رهایی از تحریم‌ های ثانویه آمریکا ۴ درصد کم می شود.

۳) بیشتر شدن دستمزدهای واقعی

پس از اعمال تحریم‌ های اقتصادی ۱+۵ علیه ایران در سال ۲۰۱۲، این کشور دچار رکود عمیقی شد که هم دستمزدهای واقعی و هم بهره‌ وری را کاهش داد. در سال‌ های پس از برجام، رفع تحریم‌ ها از طریق افزایش ارزش ریال، با کاهش هزینه‌ های تولید و افزایش دستمزدهای واقعی همراه بوده است. دستمزدهای واقعی در ۳ ماهه اول سال ۲۰۱۶ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۱٫۶ درصد بیش‌ تر بود.

۳ ماهه اول سال ۲۰۱۷ هم شاهد رشد ۸ درصد دیگر بوده است. در ۳ ماهه اول سال ۲۰۲۱، نرخ بهره‌ وری ایران ۲۴ درصد بیش‌ تر از ۳ ماهه آخر سال ۲۰۱۵ بود. بدین ترتیب افزایش بعدی دستمزدهای واقعی بعد از لغو تحریم ها اندکی کم‌ تر از سال ۲۰۱۶ است، در حالی که فقط افزایش ۶ درصدی آن به صورت چشمگیری زندگی کارگران ایرانی را بهتر خواهد کرد.

۴) مازاد تجاری

مثل صادرات نفت، دیگر کسب و کارها و پیشه‌ ها هم در واکنش به کاهش تحریم‌ ها پاسخ مثبت می دهند. در ۳ ماهه اول سال جاری، حجم صادرات ایران ۵۵ درصد و حجم واردات ایران ۷۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۶ یعنی ۳ ماهه نخست لغو تحریم‌ ها بوده است. صادرات به میزان چشمگیری نسبت به واردات کاهش پیدا کرده است، چراکه نیازهای وارداتی ایران نسبتا ثابت است؛ این کشور برای ثبات در اقتصاد خود به خرید کالا از خارج احتیاج خواهد داشت. این موضوع به صورت معمول وقتی که ایران تحت تحریم است، به تراز منفی و کسری تجاری منتهی خواهد شد. در سال منتهی به ژوئن ۲۰۲۱، کسری تجاری ایران بالغ بر ۵٫۵ میلیارد دلار بوده است. احیای وضعیت مازاد تجاری بزرگ، با تثبیت نرخ ریال، تأثیر بسزایی بر اقتصاد ایران دارد.

تاثیر احیای برجام بر بازارهای مالی مختلف

تاثیر احیای برجام بر بازار ارزهای دیجیتال : چنانچه آمریکا مجددا به برجام بازگردد و مراودات مالی ایران با دنیا مانند سابق شود بخش قابل توجهی از همین مراودات مالی ایرانیان که به علت تحریم ها با رمزارزها انجام می شود مجددا به روال قبلی باز خواهد گشت و تقاضای ایرانیان برای رمزارز با انگیزه مبادله مالی کاهش پیدا می کند، هرچند تقاضای ارزهای دیجیتال با انگیزه سفته بازی همچنان بالا می ماند؛

در صورتی که تمایل دارید در ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین ، اتریوم و … سرمایه گذاری امن کنید و از امتیاز ۱۰ درصد تخفیف کارمزد در معاملات رمزارزها بهره مند شوید، میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید؛

کاهش تقاضا می تواند یکی از علت های افت بازار رمزارزها شود. از طرفی باید این را در نظر داشته باشید که هر نوع رشد اقتصادی تقاضای سفته بازی در بازارهای مالی را کاهش خواهد داد و به این خاطر که برجام همان طور که پیش تر نشان داده است، رشد اقتصادی اتحادیه اروپا را به همراه دارد و رشد اقتصادی ایران هم به عنوان یکی از ۲۰ اقتصاد مهم دنیا به همراه خواهد داشت و نهایتا همه این ها کمی تاثیر منفی در بازار های مالی به خصوص ارزهای دیجیتال می گذارد.

تاثیر احیای برجام بر بازار خودرو : کارشناسان این حوزه بر این باورند که احیای برجام اثر مستقیمی بر بازار خودروهای خارجی دارد و موجب می شود که قیمت‌ ها به ویژه قیمت خودروهای چینی کاهش چشمگیری خواهد یافت. خروج آمریکا از برجام موجب شد تا صنعت خودروسازی کشورمان با افزایش بسیار شدیدی مواجه شود که هیچ گونه منطقی در آن نبود. ولی در حالی حاضر که زمزمه‌ های احیای برجام به گوش می‌ رسد، مشخص است که نخستین محصولاتی که با افت قیمت مناسبی روبرو می شوند، خودروهای چینی خواهند بود. در واقع بهای خودروهای چینی در بازار حتی بین ۴۰ تا ۵۰ درصد می تواند کاهش پیدا کند.

دیگر خودروهای خارجی هم در صورت حصول یک توافق محکم و قابل‌ اتکا به احتمال زیاد کاهش ۲۰ الی ۳۰ درصدی قیمت را تجربه می کنند. مطرح‌ شدن چنین احتمالی به ویژه برای بازار ایران که مملو از خودروهای چینی است می‌ تواند حواشی بسیاری را به همراه آورد؛ به ویژه که تعدادی از خودروهای چینی موجود در کشور هم با وجود ظاهر لوکسشان، کیفیت خیلی مناسبی ندارند و موتور و گیربکس آن ها پس از گذشت چند سال از شروع استفاده با مشکل روبرو خواهد شد. اگرچه تعدادی از کارشناسان بر این باورند که بازار خودروهای داخلی اثر چندانی از برجام نمی پذیرند ولی واضح است که این اظهارنظر چندان قابل‌ اتکا نیست!

از آن جایی که احیای برجام، کاهش قیمت ارز را به همراه می آورد و همین عامل فارغ از عوامل تأثیرگذار دیگر به‌ تنهایی قاد راست تیراژ تولید خودروسازان داخلی را بیشتر کند و عرضه بیشتر خودرو به بازار را به همراه داشته باشد. ضمنا اثر روانی اعمال شده در بازار خود کاهش قیمت خودروها را به همراه می آورد. البته باید این را هم در نظر داشت که در یک نگاه واقع‌ بینانه نباید انتظار داشت که با احیای برجام وضعیت صنعت خودروسازی ایران به سال‌ های ۹۵-۹۶ برگردد. به هر حال پراید دیگر قیمت ۳۰ میلیون تومان را به خود نخواهد دید. موضوعی که نباید در این بین آن را از یاد ببریم، توجه به مشکلات مدیریتی و چالش‌ های تولید در ایران است که حتی با وجود احیای برجام هم همچنان در صنعت خودروسازیمان باقی می ماند. اگرچه احیای برجام بتواند موقتا این مشکلات را برطرف نماید ولی به هر حال می بایست راهکاری اساسی به منظور برطرف کردن آن ها در دستور کار قرار داد.

تاثیر احیای برجام بر بازار ارز : همین محدوده قیمتی کنونی می تواند قیمت دلار پس از احیای برجام باشد و این بدین معنی است که می توان محدوده ۲۵ تا ۲۶ هزار تومان را برای دلار پس از احیای برجام متصور بود. قیمت دلار تحت تاثیر مذاکرات روند نزولی پیدا خواهد کرد ولی نمی‌ توان کاهش قابل توجهی را برای قیمت دلار متصور بود. به احتمال زیاد متوسط قیمت دلار در سال جاری ۲۶ هزار تومان باشد، چراکه شرایط اقتصادی کشور و عملکرد ۶ ماهه دولت هم نشان می‌ دهد که نمی‌ توان امیدی به کاهش بیشتر قیمت دلار داشت. تحلیل ها نشان می دهد که امکان دارد به اندازه ۱۵ درصد قیمت دلار به زیر ۲۴ هزار تومان برسد و این بدین معنی است که چنانچه توافق حاصل شود، دلار در نهایت ۲۴ هزار تومان را به خود خواهد دید و چنانچه توافقی در کار نباشد، قیمت دلار می تواند به ۳۲ هزار تومان برسد.

ولی به صورت کلی قیمت دلار تا پایان سال ۱۴۰۰ تقریبا ۲۷ هزار تومان پیش‌ بینی می شود. چنانچه احیای برجام درکار باشد شاهد کاهش ناپایدار و مقطعی قیمت دلار هستیم ولی چنانچه توافقی صورت نپذیرد، دلار صعودی و قدرتمند قبلی خود را از سر خواهد گرفت. در صورت توافق قیمت دلار در حوالی ۲۵ تا ۲۶ هزار تومان باقی خواهد ماند، در حالی که چندی پیش نشریه اکونومیست در تحلیلی نوشته بود که ایران و آمریکا در سال ۲۰۲۲ به توافق جدیدی دست خواهند یافت و قیمت دلار در ایران تا حوالی ۱۹ هزار تومان پایین خواهد آمد؛ تحلیلی که از نظر بسیاری از کارشناسان اصلا به وضع حال حاضر مذاکرات این دو کشور نزدیک هم نیست!

همان طور که قول داده بودیم، در این مطلب تاثیر احیای برجام بر اقتصاد را مورد بررسی قرار دادیم.

همچنین اگر دوست دارید ارزهای دیجیتال برای سرمایه گذاری بلند مدت را هم به زبان ساده یاد بگیرید، توصیه می کنیم حتما این مقاله را به دقت مطالعه کنید.

با فرض نهایی شدن توافق هسته‌ای، در کدام بازار سرمایه‌گذاری کنیم؟

توافق هسته ای میان ایران و قدرت های جهانی، آنچنان که شواهد نشان می دهند، از زمانی که دولت سیزدهم روی کار آمده، تا به حال به این اندازه در دسترس نبوده است. البته قرار است مذاکرات به دور جدیدی کشیده شود و هنوز موانع زیادی بر سر راه وجود دارد. اما اگر فرض کنیم در نهایت طی چند روز آینده توافقی صورت می‌گیرد، بازارهای داخلی در ایران از این رخداد چه تاثیری خواهند پذیرفت؟

به گزارش تجارت نیوز تا این لحظه، نه ایران، نه اروپا، نه روسیه و نه آمریکا، هیچ یک جزئیات دقیق مذاکرات را مشخص نکرده‌اند و همه چیز در حد حدس و گمان‌های رسانه‌ای است.

با این همه، ظاهرا تعداد موارد مورد اختلاف به شدت کاهش پیدا کرده و مهم‌ترین موضوع هم بحث بر سر تضمین‌هایی است که ایران طلب کرده است.

پیش‌خور کردنِ یک توافق احتمالی

با این همه، در حالی که بازارها در ایران به هر خبر کوچکی در باب مذاکرات واکنش فوری نشان می‌دهد، برخی چهره‌های سیاسی خبر از قطعی بودن مذاکرات داده‌اند.

فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ‌ملی و سیاست ‌خارجی مجلس به تازگی گفته «هر چند نمی‌توان برای حصول توافق بازه زمانی مشخصی ارائه کرد، اما با توجه به وضعیت کنونی، معتقدم خیلی به توافق نزدیک شده‌‌ایم.»

جلیل رحیمی جهان آبادی، دیگر عضو همین کمیسیون در مجلس هم پیش‌تر گفته بود که «به نظر من دغدغه‌‌ها رفع شده و احتمال این که ظرف یک هفته الی ۱۰ روز آینده مذاکرات برجام به سرانجام برسد بسیار زیاد است.»

برخی مقامات ایرانی گفته اند که حصول یک توافق هسته ای در ۱۰ روز آینده میسر است.

همزمان، غلامرضا مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم با اشاره به اینکه نمی‌توان حتی در صورت توافق انتظارات زیادی از گشایش اقتصادی داشت، گفته بود که «مردم تصور نکنند که در باغ سبزی به روی شان باز خواهد شد.»

اما تجربه نشان داده که نوسان انتظارات در مورد رخدادهای خاص سیاسی، می‌توانند پیش از آنکه خودِ آن رخداد صورت واقع به خود بگیرد، تاثیرات‌شان را بر بازارها بگذارند.

به بیان ساده تر، بازارها ممکن است در انتظار توافق (یا عدم توافق) آن قدر بالا و پایین بشوند که حتی در صورت نهایی شدن مذاکرات هم اتفاق خاصی در آنها رخ ندهد.

آیا باید رخداد خاصی را انتظار داشت؟

اما بیایید فرض کنیم که توافق هسته ای واقعا در ۱۰ روز آینده (کمتر یا بیشتر) قابل حصول باشد.

آیا در این صورت بازارها (اعم از بازار ارز، خودرو، مسکن، طلا و بورس) در ایران تغییرات خاص و بنیادینی را شاهد خواهند بود؟ پاسخ کلی به این پرسش منفی است.

تحولات آینده بازارها در ایران به شدت به متغیرهای داخلی بستگی دارند و نه به عوامل بیرونی، بنابراین، بیش از همه باید به وضعیت داخلی اقتصاد ایران توجه کنیم. اگر توافق صورت بگیرد، اولین تغییر را باید در بازار ارز انتظار داشته باشیم.

یک «فراتحلیل» از نظرات کارشناسان در رسانه های مختلف ایرانی نشان می دهد که در صورت احیای برجام، می توان انتظار داشت که دست کم در کوتاه مدت، نرخ دلار در بازار آزاد در بازه ۲۲ تا ۲۶ هزار تومانی قرار بگیرد.

تغییری که به دنبال تغییر می آید

اما آیا دلار در همین بازه لنگر خواهد انداخت؟ احتمالا نه.

بستگی دارد که ایران چه توافقی انجام بدهد. اگر مدت زمان بهره مندی ایران از مزایای توافق طولانی مدت باشد و ایران بتواند به همه دلارهای نفتی خود دسترسی پیدا کند، می توان انتظار داشت که خزانه دولت سیزدهم پر از دلار باشد.

نرخ دلار ممکن است به بازه ۲۲ تا ۲۶ هزار تومانی برگردد، اما این وضعیت موقت خواهد بود.

بنابراین، از این منظر دست دولت برای ثابت نگه داشتن نرخ ارز از طریق مداخله در بازار باز خواهد بود.

«سکته وارداتی» کار خودش را خواهد کرد

با این حال، اقتصاد ایران دست کم از سال ۱۳۹۷ تاکنون، با یک «سکته وارداتی» مواجه بوده، به این معنی که واردات بسیاری از کالاها به ایران عملا متوقف شده است. اگر قرار باشد درهای واردات دوباره باز شوند، باید منتظر جهشی در خروج ارز از کشور هم باشیم.

جالب توجه ترین نمونه خودرو است که اکنون نزدیک به ۴ سال است وارداتش به ایران ممنوع است. از طرفی، آن طور که وزارت صمت خبر داده، ممکن است واردات خودرو از یک ماه آینده (مهرماه) عملا کلید بخورد.

در حوزه‌های دیگر هم بازارها تشنه واردات هستند: واردات اقلامی مانند کاغذ، لاستیک خودرو، دارو و ده ها مورد دیگر، با عادی شدن روابط اقتصادی ایران و جهان به سرعت اوج خواهند گرفت.

این یعنی خروج ارز برای واردات که به نوبه خود تقاضا برای ارزهای خارجی را در بازار بالا می برد.

دلارهای فراری

علاوه بر این، اگر کاهش فشار تحریم‌ها به کاهش مشکلات انتقال پول به بانک‌های خارجی ختم شوند، می‌توان انتظار داشت که فرار سرمایه هم ناگهان شدت بگیرد: آمارهای رسمی نشان می‌دهند که در ۱۵ سال گذشته حدود ۱۷۱ میلیارد دلار (متوسط ماهانه ۰٫۹۵ میلیارد دلار) سرمایه از ایران خارج شده است.

اگر قرار باشد در آینده هم همین میزان فرار سرمایه را شاهد باشیم (و حتی بیشتر!)، باید انتظار افزایش فشار تقاضا برای خرید ارزهای خارجی را هم داشته باشیم که باز هم موجب افزایش قیمت ارز خواهد بود.

بنابراین، در یک سناریوی منطقی، قیمت ارز به دنبال توافق هسته ای ممکن است پایین بیاید، اما پایین نخواهد ماند.

خبر خوب برای بازار خودرو و بورس

بازار خودرو اما می تواند انتظار ثبات قیمت را داشته باشد. آزادسازی واردات خودرو پس از ۴ سال، افزایش همکاری های خارجی خودروسازان ایرانی (به ویژه با خودروسازان چینی) و افزایش احتمالیِ تیراژ تولید خودرو در ایران، همه و همه به این معنی است که افسار قیمت خودرو در ایران کشیده می‌شود.

شرکت های صادرکننده‌ای که در بورس تهران حضور دارند هم می توانند برنده دیگر توافق هسته ای باشند.

این شرکت‌ها البته از بالا رفتن قیمت ارزهای خارجی در ایران هم نفع می برند، اما رفع تحریم‌ها به این معنی خواهد بود که این شرکت ها سهولت بیشتری در مبادلات بین‌المللی خود به دست می آورند.

اگر واردات خودرو از سر گرفته شده و تیراژ تولید داخلی هم بالا برود، می توان انتظار کاهش قیمت خودرو را داشت.

به این ترتیب، چشم انداز صورت‌های مالی شرکت های بورسی می تواند شاهد رشد ناگهانی باشد.

اگر چنین شود، بورس تهران می تواند پس از تجربه ۲ ساله «روندی خنثی» (و بدبینانه، «روندی نزولی») شاهد یک رشد قابل توجه در بازدهی باشد.

به همین دلیل برخی کارشناسان به آینده بورس در ماه های آینده خوش بین هستند.

مسکن: بازاری سرسخت

پیش بینی در مورد بازار مسکن اما دشوارتر است. معمولا می گویند بازار مسکن در ایران، مردمی ترین بازار است، به این معنی که دولت ها کمترین ابزار را برای اثرگذاری بر این بازار در اختیار دارند.

بازار مسکن در ایران متشکل از صدها هزار میلیارد تومان سرمایه‌ای است که میلیون‌ها خانوار ایرانی در طول نسل‌ها تجمیع کرده‌اند و البته، بازاری است که در دست کم ۶ دهه اخیر همواره رنگ صعود به خود گرفته است.

با این همه، اگر تغییرات بازار مسکن را نادیده بگیریم، توافق در انتظارات بازار چیست؟ تحلیل های مان در بابِ این بازار هم نادقیق خواهند بود.

نخستین عامل تغییرات نسلی و جمعیت شناختی است.

رشد جمعیت در ایران کند شده؛ نرخ تشکیل خانوارهای جدید کاهش پیدا کرده (و البته نرخ تشکیل خانوار تک نفره رشد پیدا کرده)؛ نسبت خانه های خالی از کل موجودیِ مسکن کشور بسیار بالا است و مهم تر از همه، دولت می خواهد ۴ میلیون واحد مسکونی جدید بسازد.

همه این موارد باید در دلِ تحلیل ها از آینده بازار مسکن قرار بگیرند.

به شکل سردستی و خلاصه، به نظر می رسد که رشد قیمت مسکن در آینده، شیبی کمتر از رشد قیمت مسکن در گذشته خواهد داشت. به زبان ساده، بازار مسکن رشدهای چشم گیر سال های اخیر را تجربه نخواهد کرد.

تلاش دولت برای ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی (به فرضِ موفقیت این طرح) هم می تواند جلوی جهش قیمت ها را در بازار مسکن در چند سال آینده سد کند.

بازار مسکن از تحولات خارجی تاثیرپذیری چندانی ندارد.

علاوه بر این، تکلیف خانه های خالی در کشور (تقریبا ۲٫۵ میلیون واحد مسکونی) هم با توجه به تلاش ها برای اخذ مالیات از این خانه ها و حبس سرمایه در آنها، بالاخره باید تعیین شود.

بر این اساس، به نظر می رسد در سمت عرضه نه فقط کمبودی وجود ندارد، که شاهد مازاد عرضه هم هستیم.

مسکن هم بازاری است که بنا بر ماهیتش، کمترین اثرپذیری را از تجارت جهانی دارد: فولاد، سیمان، کاشی، شیرآلات ساختمانی، کابل ها برق و امثال این ها، همه از بازار داخلی تامین می شوند.

بنابراین، قیمت مسکن تنها در صورتی رشد پیدا می کند که قیمت ها در بازاری مانند بازار ارز رشد پیدا کنند. اگر نرخ ارز در یک بازه معقول کنترل شود، بازار مسکن احتمالا تا مدتی به خواب زمستانی خواهد رفت.

سرنوشت احتمالی بازار‌ها پس از توافق یا رد برجام

اقتصاد ایران از سال 1397 و پس از خروج آمریکا از برجام درگیر رشد منفی اقتصادی شد، در دوره‌ای که از اردیبهشت سال 1397 تا مهر 1399 طول کشید، به دلیل رشد قیمت ارز و افزایش کسری بودجه اقتصاد ایران با مشکلات زیادی روبرو شد و حتی برای تامین کسری بودجه اوراق خزانه‌داری را منتشر کرد. انتشار این اوراق، به تنهایی پاسخگوی کسری بودجه افسار گسیخته دولت نبوده است. به همین دلیل دولت در این دوره زمانی مجبور به چاپ پول و افزایش نقدینگی شده است. علاوه برانتشار اوراق و چاپ پول دولت اقدام به فروش درصدی از سهامی که در اختیار داشته نیز کرده است.

این سه دلیل مهم، چاپ پول و انتشار اوراق قرضه برای کسری بودجه دولت و افزایش نرخ ارز باعث ایجاد تغییرات زیادی در بازار کشور شد. این تغییرات شامل افزایش قیمت کلی همه‌ی محصول‌ها در کشور شدند. در این میان، علاوه بر کالا و محصولات مصرفی که دچار افزایش قیمت شده، کالا‌های سرمایه‌ای همچون خودرو، طلا، ارز و مسکن نیز یک روند افزایشی شدید را تجربه کردند.

روند قیمت دلار، طلا و مسکن از 1397 تا 1399

روند افزایش قیمت دلار از اردیبهشت 1397 به گونه‌ای بوده که از قیمت حدودا چهار هزار تومان در اوایل سال 97 به حدود 32 هزار تومان در اواخر مهر ماه سال 1399 رسید. قیمت طلا با قیمت سکه دارای ارتباط بسیار نزدیکی است و از دلار هم تاثیر زیادی می‌پذیرد. هر سکه امامی در 18 اردیبهشت ماه سال 97 که ایالات متحده از برجام خارج شد، حدود دو میلیون تومان معامله می‌شد. اما در اواخر مهر ماه سال 1399 پیش از مشخص شدن شکست دونالد ترامپ، به 16 میلیون تومان رسید، یعنی قیمتش حدود 8 برابر شد. مسکن نیز همانند سکه طلا و ارز یک کالای سرمایه‌ای در ایران محسوب می‌شود. قیمت خانه در این بازه زمانی دچار افزایش قیمت سرسام آوری شد که یک دلیل آن ناشی از خروج ایالات متحده از برجام و تشدید تحریم‌ها بود. هر متر واحد مسکونی در تهران که در اردیبهشت 1397 حدود 6 میلیون تومان بود، در پایان مهر 99 به حدود متری 27 میلیون تومان رسید. درست است که رشد مسکن در این بازه زمانی کمتر از بقیه بود اما در ادامه، دلار و سکه با افت قیمت اسمی روبرو شدند، در حالی که قیمت مسکن افزایش یافت و اکنون به در تهران به متری 35 میلیون تومان رسیده است.

افزایش قیمت کالاهای سرمایه‌ای بخودی خود اتفاق نیافتاده، بلکه علت اصلی این اتفاق از منظر اقتصادی افزایش تقاضای بیش از حد در این بازارها بوده است. اما علت اصلی این افزایش تقاضا چه چیزی بوده است؟

برای پاسخ به این سوال باید این نکته‌ی حیاتی را در نظر گرفت که با از بین رفتن برجام، مردم در ذهن خود به این نتیجه رسیدند که اقتصاد دچار تورم و افزایش قیمت خواهد شد، این مسئله در اقتصاد به عنوان تورم انتظاری یاد می‌شود. به این معنی که مردم قبل از اتفاق افتادن تورم بنا به شرایط پیش آمده در اقتصاد انتظار دارند که در آینده این اتفاق صورت بگیرد.

بحث دیگری که مزید بر علت این شرایط اقتصادی ایران از سال 97 تا مهر سال 99 شد، گسترش پاندمی کرونا بود. پاندمی کرونا علاوه بر ایران بر اقتصاد تمام کشورهای دنیا اثر منفی گذاشت.

روند تورم و قیمت سهام از 97 تا 99

از دیگر بازارهای مهم سرمایه گذاری در دنیا بازار سهام است. اما این بازار برای مردم عادی در ایران تا سال 97 و 98 کمتر شناخته شده بود. بازار سهام در این سالها (به توافق در انتظارات بازار چیست؟ خصوص تا 5 ماه اول سال 99) به دلیل تقاضای زیاد مردم برای خرید سهام شرکت‌های عرضه شده در بورس، دچار افزایش قیمتی بی‌سابقه شد. دلیل افزایش تقاضا برای این بازار سرمایه‌گذاری را می توان به دو دلیل عمده تقسیم کرد: اول اینکه با پول بسیار کم می‌توان در این بازار سرمایه گذاری کرد و بر خلاف بازار مسکن، طلا و سکه که به نسبت مقدار پول بیشتری برای سرمایه‌گذاری لازم دارند. دوم اینکه بازدهی خوبی در سال‌های اخیر داشته است.

در مورد تورم هم نکات مهمی در این بازه زمانی به چشم می‌خورد. تورم در این بازه زمانی به دلایلی که گفته شد، رشد زیادی را تجربه کرده است. اما نکته مهم این است که رشد قیمت سهام،طلا، ارز و مسکن بالاتر از رشد تورم بوده است. طبق گزارش مرکز آمار ایران، تورم یا افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در بازه زمانی اردیبهشت 97 تا مهر 99 حدود 129 درصد بوده است.

روند قیمتی بازارها بعد از انتخاب بایدن

بعد از انتخابات آمریکا در 13 آبان 1399 و انتخاب جو بایدن از سوی رای دهندگان آمریکایی، تا حد زیادی تلاطم بازارها در ایران کاسته شد. علت چه بود؟ علت این کاهش تلاطم، کاهش انتظارات تورمی مردم به این امید که جو بایدن از حزب دمکرات بوده و این امکان وجود دارد که با دولت ایران دومرتبه وارد مذاکرات احیای برجام توافق در انتظارات بازار چیست؟ شود و به تبع آن تحریم‌های نفتی و بانکی ایران کاهش یافته یا از بین بروند. این انتظارات درست و بجا بود، به گونه‌ای که تمام بازارهای ایران بصورت کوتاه مدت به این تغییرات سیاسی در ایالات متحده واکنش نشان دادند. قیمت ارز و طلا هم در کوتاه مدت کاهشی بودند. همانطور که گفته شد این کاهش قیمت به دلیل یک شوک منفی خبری بود. اما وضعیت واقعی اقتصاد کشور هیچ تغییر ملموسی توافق در انتظارات بازار چیست؟ در آن اتفاق نیافتاده بود. بعد از مدتی که شوک خبری از بین رفت دو مرتبه بازارها به رویه‌ی اصلی خود بازگشتند. این بازگشت تا چند ماه اخیر ادامه داشت. اما درحال حاضر اقتصاد ایران برسر دوراهی برجام قرار گرفته است. سوال مهم اینجاست شرایط اقتصادی ایران در حالت برجام موفق یا شکست خورده چگونه خواهد بود؟ برای جواب به این پرسش دو سناریو وجود دارد.

سناریوی شکست برجام

درصورت شکست برجام، بدون شک توافق در انتظارات بازار چیست؟ با اعلام رسمی آن، بازارهای ایران دچار شوک خواهند شد. این شوک به چه صورت خواهد بود؟

با شکست کامل برجام و عدم دسترسی ایران به بازارهای جهانی نفت وگاز و به تبع آن عدم وارد شدن دلارهای نفتی به کشور، قیمت دلار افزایشی خواهد بود. البته این افزایش قیمت دلار در روزهای اول فقط در واکنش به خبر شکست برجام خواهد بود. اما با تشدید این مدت زمان، انتظارات تورمی فعالان بازار افزایش خواهد یافت که این خود باعث افزایش تقاضا برای ارز، طلا و مسکن خواهد شد. این افزایش تقاضا باعث افزایش قیمت در این بازارها خواهد شد. از سوی دیگر با افزایش قیمت ارز، قیمت مصالح ساختمانی بالا خواهد رفت و با افزایش قیمت مصالح قیمت واحدهای ساختمانی نیز ممکن است افزایش داشته باشند. در این شرایط، ممکن است بازارها به وضعیت قیمتی پیش از انتخاب بایدن در اواخر مهر ماه سال 99 برگردند. علاوه بر این، به دلیل سطح تورم بسیار بالاتر ایران در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته، این احتمال وجود دارد که به اندازه اختلاف تورم دو کشور، به این مقادیر اضافه شود.

در بازار سهام نیز تغییرات قیمتی ایجاد خواهد شد. زیرا به دلیل تورم ایجاد شده در کل جامعه قیمت دارایی‌های بعضی از شرکتها افزایش خواهد یافت. به همین دلیل قیمت سهام آن‌ها نیز ممکن است افزایش داشته باشد.

سناریوی برجام موفق

اگر مذاکرات برجامی به ثمربشیند و دولت ایالات متحده کارشکنی نکند، بازارهای ایران به چه سمتی خواهند رفت و این موضوع چه پیامدی برای سرمایه‌گذاران دارد؟ همانند سناریوی اول با انتشار رسمی خبر توافق برجام، بازارهایی که نقدشوندگی بالایی دارند دچارافت قیمت کوتاه مدت خواهند شد. اما در صورتی که به معنای واقعی کلمه ایران نتواند نفت و میعانات گازی خودرا در بازارهای جهانی بفروشد و به آسانی دلارهای حاصل از این فروش‌هارا به بانک توافق در انتظارات بازار چیست؟ مرکزی برنگرداند، عملا نباید انتظار تغییرات مهمی در اقتصاد ایران داشت.

با این اوصاف در صورت موفقیت برجام و بازگشت دلارهای نفتی و نبود تحریم‌های بانکی، دارایی‌های با نقدشوندگی بالا مانند ارز و طلا دچار کاهش قیمت خواهند شد و دارایی های با نقد شوندگی کمتر همچون مسکن نیز به تدریج با این تغییرات مواجه خواهند شد. از سوی دیگر قیمت بازار سهام شرکتهایی که صادرات خواهند داشت نیز ممکن است افزایش یابد.