ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟

به عنوان یک سرمایه‌گذار در بازارهای مالی، حتماً می‌دانید که معاملات بازار سرمایه بر مدار نوسانات روزانه حرکت می‌کند. همین موضوع باعث شده تا ریسک و بازده جزء جدایی‌ناپذیر این بازار باشد. اغلب سهامداران برای به حداقل رساندن زیان و سود بیش‌تر به دنبال پیش‌بینی جهت نوسانات هستند. بورس اوراق بهادار تهران، به‌عنوان بورس پیشتاز، در طراحی ابزارهای نوین مالی، در راستای پاسخ به نیاز سرمایه‌گذاران، با سلایق گوناگون، تاکنون ابزارهای مختلفی را متناسب با پیش‌بینی سرمایه‌گذاران مانند انواع اوراق بدهی، قرارداهای مشتقه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، معرفی کرده است. اخیراً و در همین راستا، ساز و کاری جدید برای افرادی که پیش‌بینی می‌کنند قیمت‌ها کاهشی باشد، طراحی شده است. این ساز و کار که «فروش تعهدی» نام دارد، به این صورت است که می‌تواند در روندهای نزولی قیمت، برای سهامداران فرصت سودآوری ایجاد نماید. اما فروش تعهدی سهام در بورس چیست و چه کمکی به بازار سرمایه خواهد کرد؟

برای دریافت پاسخ این سوالات، با ادامه‌ی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید.

دوستان، دقت باشید که «فروش تعهدی سهام در بورس تهران» و «فروش استقراضی»، دو اصطلاح متفاوت از هم هستند. پس این دو را به جای یکدیگر به کار نبرید! (دلیلش را هم در ادامه به صورت کامل توضیح خواهیم داد).

فروش استقراضی چیست؟

فروش استقراضی

فروش استقراضی (Short Selling)، به عنوان یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری در بورس‌های جهانی است که مانند فروش تعهدی سهام در بورس به کمک آن می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. به این‌صورت که مثلاً سرمایه‌گذاری پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالاً نزولی خواهد شد. در چنین حالتی، شخص می‌تواند بدون آن‌که سهام شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، آن را از مالک آن قرض کرده و پس از طی یک دوره‌ی زمانی خاص، مجدداً همان تعداد سهم را به همراه بهره‌ای (میزان بهره از قبل مشخص می‌شود.) که از سهم برده به مالک پرداخت نماید. در این روش از سرمایه‌گذاری، متقاضی از مابه‌تفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین، سود می‌برد. در نهایت، بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل خواهد شد.

ساز و کار فروش استقراضی به چه صورت است؟

در روش فروش استقراضی، مالکان برای آنکه تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض دهند، از طریق کارگزاری به منظور ارائه‌ی سهام برای فروش استقراضی، مانند فروش تعهدی سهام در بورس درخواستی را مطرح می‌کنند. در چنین حالتی سهم وارد وضعیت معاملاتی استقراضی خواهد شد. پس از مدتی که کارگزاران شخص متقاضی را شناسایی کنند، سهام مالک را به وی قرض می‌دهند. سپس متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام کرده و مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. این را هم بگوییم که متقاضی موظف است تا مبلغی را به عنوان وجه تضمین (علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام)، نزد کارگزار محفوظ داشته باشد. اما چرا این کار صورت می‌گیرد؟ برای اینکه اگر متقاضی سهام مالک را بازنگرداند، از وجه تضمین استفاده شود.

مبلغ ماحصل از فروش سهام، طی دوره‌ی استقراض، توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن پس از کسر کارمزد کارگزار (بر خلاف فروش تعهدی سهام در بورس ایران)، به مالک پرداخت خواهد شد. گاهی هم به‌منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان (البته در صورتی‌که مالک سهام تمایل داشته باشد)، مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند. پس از آن اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند، همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک می‌دهد و در نتیجه مابه تفاوت آن، به‌عنوان سودی برای متقاضی خواهد بود. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد که در این‌صورت زیان می‌کند. لازم به ذکر است که تمام حق و حقوق مالک سهام به جز حق رای، در مدت زمان فروش استقراضی محفوظ خواهد ماند.

آیا فروش استقراضی، روش پرریسکی است؟

بله! در کل فروش استقراضی، معامله‌ای بسیار پرمخاطره است. چرا که خلاف جهت بازار حرکت می‌کند و نیاز به زمان‌بندی دقیق دارد. به علاوه، از آنجایی که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب می‌شود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامه‌دار باشد، مشخص می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری در این روش به شدت بالاست و تنها معامله‌گران حرفه‌ای بازار می‌توانند از این روش کسب سود کنند.

فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟

فروش تعهدی سهام در بورس

فروش تعهدی سهام در بورس از جمله ابزارهای مالی مشابه با فروش استقراضی می‌باشد که برای کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما با توجه به اینکه دریافت بهره در دین اسلام حرام است، فروش استقراضی به نوعی ربا محسوب می‌شود. بنابراین با توجه به مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است که این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه فی‌مابین مالک سهام و متقاضی می‌باشد. به این صورت که سرمایه‌گذار با دریافت وکالت‌نامه از مالک سهام، نسبت به فروش سهام وی اقدام می‌کند. این روش که در بازار بورس ایران مرسوم است را فروش تعهدی می‌گویند. به همان میزان که ریسک خرید اعتباری بالاست، فروش تعهدی نیز همانند فروش استقراضی به عنوان نقطه‌ی مقابل آن است و از ریسک بالایی برخوردار است.

ساز و کار فروش تعهدی سهام در بورس به چه صورت است؟

با استفاده از فروش تعهدی سهام در بورس سرمایه‌گذاری که مالک سهام است، می‌تواند سهامش را در قالب یک قرارداد در اختیار شخص دیگر قرار دهد. این فرد هم می‌تواند همان سهام را در بازار فروخته و در صورت کاهش قیمت‌ها سود به دست آورد و هر وقت که مالک اصلی سهمش را بازخواست آن را به قیمت روز خریده و به وی تحویل دهد. فرآیند فروش تعهدی هم توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه‌ی معاملات بر خط سهام مدنظرشان را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کند. نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروه‌ی تنفس هم از جمله مواردی هستند که باید توسط مالک در سامانه تامین ثبت شوند.

متقاضیان، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود می‌برند؟

حال در رابطه با روش فروش تعهدی سهام در بورس این سوال مهم پیش می‌آید که فرد متقاضی چطور از سهامی که متعلق به دیگری است و آن را فروخته و علاوه براین هر وقت هم که مالک سهام اراده کند، باید سهام وی را به طور کامل برگرداند، سود خواهد برد؟

خب ببینید، شخصی وارد قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس می‌شود که روند بازار را کاهشی می‌داند. بر همین اساس هم سهم مدنظر را از مالک آن در قالب قرارداد فروش تعهدی و به صورت وکالتی در اختیار می‌گیرد و به وکالت از صاحب اصلی، آن سهام را در بازار می‌فروشد. اگر این شخص، کاهش قیمت سهام را درست پیش‌بینی کرده باشد، سودی معادل مابه‌تفاوت قیمت فروش سهم و قیمت خرید مجدد آن را به دست می‌آورد. اما اگر بعد از فروش سهم، نوسان قیمت آن برخلاف پیش‌بینی‌اش مثبت شود، متقاضی ضرر می‌کند. چرا که باید سهم را با قیمت بالاتر از مبلغی که آن را فروخته تهیه و در اختیار مالک قرار دهد.

مالکان سهام، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود می‌برند؟

مالکانی که قصد فروش سهامشان را تا مدت مشخصی ندارند، به کمک ابزار فروش تعهدی سهام در بورس می‌توانند سهام خود را به‌صورت وکالتی در اختیار فعالان بازار قرار داده و از محل وجوه آن سرمایه‌گذاری کرده و سود کسب کنند. به این ترتیب، آن‌ها علاوه بر تملک سهم و پایبندی به استراتژی‌های معاملات شخصیشان، مبلغی بابت اینکه سهامشان را در اختیار سهامدار دیگری قرار می‌دهند، به دست خواهند آورد.

چگونگی پایبندی به قواعد قرارداد فروش تعهدی

رعایت اصول قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس با دریافت مبلغی تحت عنوان وجه تضمین از متقاضی، ضمانت می‌شود. این مبلغ بر اساس روند قیمت سهم به‌روزرسانی می‌شود. بدین ترتیب مالک اصلی سهام بابت عدم تعهد وکیل یا متقاضی، هیچ نگرانی نخواهد داشت و هروقت که اراده کند، سهام وی به او بازگردانده خواهد شد. پس در این صورت، تمام اجزا و عناصر فروش تعهدی، مانند یک دومینو عمل می‌کنند که به زیبایی برای بازار سرمایه، فرصت‌سازی خواهند کرد!

روش‌های مشابه فروش تعهدی و فروش استقراضی

علاوه بر روش‌های فروش تعهدی سهام در بورس ایران و فروش استقراضی در بورس‌های جهانی، «فروش قرارداد آتی» و «خرید اختیار فروش» هم از ابزارهای مالی هستند که مشابه این دو روش عمل می‌کنند و با استفاده از آن‌ها نیز می‌توان به کسب سود در بازارهای نزولی پرداخت. در ادامه توضیح مختصری راجع به هرکدام از این روش‌ها آورده‌ایم.

۱. فروش قرارداد آتی: در این روش هم اگر سرمایه‌گذار معتقد باشد که سهام شرکت یا کالایی در سه ماه آینده کاهش پیدا می‌کند، اقدام به اخذ حق فروش قرارداد آتی با پرداخت وجه تضمین خواهد کرد. این روش برخلاف فروش استقراضی سررسید مشخص دارد و وجه تضمین آن کمتر است. در زمان سررسید هم اگر قیمت سهم پایین‌تر از رقمی باشد که متقاضی پیش‌بینی کرده‌ است، سود و اگر بالاتر رود ضرر خواهد کرد.

۲. خرید اختیار فروش: این روش هم پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهم یا کالایی مثلا سه ماه آینده کاهش پیدا می‌کند. به همین منظور اختیار فروش سهم یا کالا را با قیمتی مشخص (قیمت اعمال) خریداری می‌کند. همانند فروش تعهدی سهام در بورس و روش قبلی، در این روش هم اگر موقع سررسید سهام، قیمت هر سهم کمتر از رقم اعمال باشد، از مابه تفاوت آن سود دریافت می‌شود. اما اگر قیمت سهم از رقم مشخص شده، بیشتر شود اختیار فروش متقاضی باطل خواهد شد. یکی از تفاوت‌های این روش با فروش استقراضی این است که فروش استقراضی سررسید مشخص ندارد و روزانه قیمت سهم توسط کارگزار چک می‌شود. اگر قیمت سهم افزایش یابد و از وجه تضمین بیشتر شود به فروشنده سهم اعلام می‌شود یا وجه تضمین را افزایش دهد و یا سهام را به مالک بازگرداند اما در روش اختیار فروش تا موعد سررسید حق فروش وجود ندارد.

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

استفاده از ابزارهای فروش استقراضی یا فروش تعهدی سهام در بورس و دیگر روش‌هایی که به‌منظور کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرند، منجر به ایجاد «بازار دوطرفه» خواهد شد. اما منظور از بازار دوطرفه چیست؟ بازار دوطرفه، یعنی بازاری که در آن (بر خلاف بازار یک‌طرفه)، هم از رشد سهام می‌توان سود برد و هم از ضرر آن. معمولاً در بورس‌های پیشرفته‌ی جهان، بازار سهام دوطرفه است. مزایای زیادی در قبال فراهم کردن بستر بازار دوطرفه نصیب بازار بورس و فعالان آن خواهد شد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش شدید نقدشوندگی در بورس
• امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها
• پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری
• جلوگیری از ایجاد حباب در بازار بورس و سهام شرکت‌های مختلف
• جلوگیری از افزایش هیجانی و بیش از حد قیمت‌ها در روزهای صعودی بازار
• کارا شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی مورد استفاده در سراسر جهان

اما از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزش‌های سنگین بورس، اگر محدودیتی ایجاد نشود، دوطرفه بودن بازار، می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و درنتیجه امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود. البته با اتخاذ تصمیمات دقیق‌تر، پیروی از قوانین و استانداردهای مربوطه و ایجاد بسترهای آموزشی و فرهنگ‌سازی، بازار دوطرفه می‌تواند جایگاه خود را میان سهامداران پیدا کند و عده‌ی بیش‌تری به آن اعتماد کنند. به همین منظور بهتر است نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس صورت گیرد.

سخن آخر

در این مقاله از سایت آموزش چراغ ، به بررسی یکی از مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای نزولی به نام فروش تعهدی سهام در بورس پرداختیم و گفتیم که ساز و کار این روش برگرفته از فروش استقراضی در بورس جهانی است. اما برای حل مشکل شرعی این نوع از معاملات، کمیته‌ی فقهی سازمان بورس ایران ماهیت آن را تا حدی تغییر داده و به همین دلیل، عنوان آن به فروش تعهدی تغییر پیدا کرده است. همان‌طور که گفته شد، ریسک سرمایه‌گذاری در این روش، همانند فروش استقراضی خیلی بالاست و لذا در صورتی که تمایل به استفاده از این روش دارید باید به مهارت بالایی در تحلیل دست یافته باشید. چراغ ، به‌عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینه‌ی کار و سرمایه‌گذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینه‌ها کمک نماید.

فروش تعهدی سهام چیست؟

فروش تعهدی سهام یا فروش استقراضی سهام، یکی از ابزارهای بازار سرمایه است که از ابتدای اسفندماه سال ۱۳۹۸ در ایران هم فعال شده است. اما فروش تعهدی سهام دقیقا به چه معنا است و چه مزیت تازه‌ای به بازار سرمایه ایران می‌دهد؟ در این نوشتار، به این پرسش پاسخ می‌دهیم.

فروش تعهدی سهام چیست؟

تعریف ساده فروش تعهدی سهام این است: اگر حدس می‌زنید که قیمت یک سهمِ به‌خصوص ممکن است افت کند و شما خودتان این سهم را در اختیار ندارید، می‌توانید این سهم را از دارنده آن قرض کنید و به قیمت بالا در بازار به فروش برسانید. در مقابل، شما «متعهد می‌شوید» که اصلِ سهم و یک نرخ بهره را به قرض‌دهنده پرداخت کنید. در واقع سهمی را که ندارید، قرض می‌کنید و گران می‌فروشید و بعد همان سهم را ارزان می‌خرید و به قرض‌دهنده پس می‌دهید.

اگر فکر می‌کنید تا این تعریف تا حدی گیج‌کننده است، به یک مثال توجه کنید.

فرض کنید شما یک کد معاملاتی دارید و در بورس فعالیت می‌کنید. با بررسی‌هایی که انجام داده‌اید، حدس می‌زنید سهام «تجارت‌نیوز» در بازار سرمایه، ممکن است در روزهای آینده دچار افت قیمت بشود، اما شما خودتان این سهام را در اختیار ندارید.

در حالت عادی، پیش‌بینیِ اینکه سهمی که شما خودتان هم آن را ندارید و حدس می‌زنید دچار افت قیمت هم می‌شود، هیچ انگیزه‌ای برای خرید آن سهم در شما ایجاد نمی‌کند. در واقع شما تنها اطلاعاتی دارید که ممکن است به درد صاحب این سهم بخورد و نه خود شما.

اما فروش تعهدی (Short یا Short selling) این امکان را به شما می‌دهد که از این اطلاعات، آن هم در شرایطی که قیمت یک سهم در حال نزول است، سود ببرید. (توضیح مسائل شرعی مربوط به این موضوع و تفاوت فروش تعهدی با فروش استقراضی را در انتهای مقاله بخوانید.)

ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟

فروش تعهدی به این ترتیب کار می‌کند: شما از کسی که سهام «تجارت‌نیوز» را در اختیار دارد، سهم «قرض می‌کنید»، آن را بلافاصله در بازار و به قیمت روز به فروش می‌رسانید و بعد «متعهد می‌شوید» که همان مقدار سهم را به اضافه نرخ بهره یا کارمزد استقراض‌تان به قرض‌دهنده پس بدهید.

به عنوان مثال، فرض کنید قیمت هر سهم «تجارت‌نیوز» در بازار سرمایه، امروز ۱۰۰۰ تومان است. شما پیش‌بینی می‌کنید تا هفته آینده، قیمت هر سهم «تجارت‌نیوز» به ۷۰۰ تومان کاهش پیدا می‌کند. شما از یک قرض‌دهنده، ۱۰۰۰ سهم «تجارت‌نیوز» را قرض می‌گیرید و آن را بلافاصله در بازار به فروش می‌رسانید. در اینجا، فروش ۱۰۰۰ سهمِ ۱۰۰۰ تومانی، یک میلیون تومان روانه جیب شما می‌کند.

یک هفته بعد، پیش‌بینی شما درست از آب در می‌آید و قیمت هر واحد از این سهم به ۷۰۰ تومان کاهش پیدا می‌کند. حالا شما ۱۰۰۰ سهمِ ۷۰۰ تومانی را از بازار می‌خرید که در مجموع ۷۰۰ هزار تومان برای‌تان هزینه بر می‌دارد و آن را به قرض‌دهنده پس می‌دهید.

در این معامله، شما ۳۰۰ هزار تومان سود کرده‌اید، البته به غیر از کارمزد معاملات و نرخ بهره‌ای که به قرض‌دهنده پرداخت می‌کنید. اما این کار چه فایده‌ای برای شما دارد؟
شما سهمی را که نداشته‌اید اما حدس می‌زدید دچار افت قیمت می‌شود، در بازار به فروش رسانده‌اید و بعد، همان سهم را در قیمت پایین‌تر دوباره خریداری کرده‌اید و به قرض‌دهنده پس داده‌اید. در واقع، شما در یک «روند نزولی» هم سود کسب کرده‌اید.

اما اصلا چرا مالک باید دارایی خود را به دیگری قرض بدهد؟

هر نوع فعالیتی در بازارهای مالی، با هدف کسب سود انجام می‌شود و اگر کسی به شما سهام قرض بدهد، انتظار دارد بعدا اصل سهام به اضافه سود آن را از شما دریافت کند.

اگر مالک به شما سهمی قرض بدهد و شما موفق شوید آن را در بازار به قیمتی بالا بفروشید و اصل همان سهام را به او باز گردانید، مالک چیزی را از دست نداده است. او بعد از انجام فروش تعهدی، همان تعداد سهمی را که از ابتدا در اختیار داشت، دارد و علاوه بر آن، نرخ بهره هم دریافت می‌کند. به عبارت ساده‌تر، او علاوه بر اصل دارایی، از شما سود هم دریافت می‌کند.

در واقع، انگیزه مالک یا قرض‌دهنده از انجام عملیات فروش تعهدی سهام کاملا روشن است: کسب سود بیشتر با داراییِ کنونی خود از طریق قرض‌دادن آن به دیگری. این تقریبا همان کاری است که بانک‌ها و موسسات اعتباری هم انجام می‌دهند، یعنی به شما وام می‌دهند و بعد، اصل پول قرض داده شده و سود آن را از شما پس می‌گیرند.

چرا قرض‌گیرنده (متقاضی) وارد عملیات فروش تعهدی می‌شود؟

در این میان، انگیزه فرد قرض‌گیرنده (متقاضی) عملیات فروش تعهدی تا حدی روشن‌تر است. البته که قرض‌گیرنده هم به دنبال کسب سود است و می‌خواهد سود خود را در شرایطی کسب کند که قیمت دارایی یا سهام مورد نظر، نزولی است.

قرض‌گیرنده، در واقع روی نزولِ قیمتِ یک سهم مشخص شرط می‌بندد و ریسک می‌کند، با این امید که اگر واقعا سهم دچار افت قیمت شد، آن را در قیمتی پایین‌تر خریداری کند و به قرض‌دهنده پس بدهد.

در این میان اما اگر پیش‌بینیِ قرض‌گیرنده محقق نشود و قیمت واقعا نزول نکند، او دچار زیان می‌شود، چرا که باید اصل سهام و نرخ بهره را در موعد مقرر به قرض‌گیرنده پس بدهد.

فایده دیگر این ساز و کار در چیزی منعکس می‌شود که به آن «بازار دو طرفه» گفته می‌شود. در یک بازار یک طرفه، معامله‌گران تنها از صعود قیمت سهام سود می‌برند، اما در این بازار، از افت قیمت سهام هم می‌توان سود برد و به این ترتیب، بازدهی بازار سرمایه و میزان نقدشوندگی سرمایه افراد در آن نیز بالا می‌رود.

فروش تعهدی سهام و توزیع ریسک: خطرپذیری به خرج دیگران

در این میان اما یک نکته اساسی‌تر هم در مورد فروش تعهدی سهام وجود دارد و آن هم ماهیت توزیع ریسک در این شکل از عملیات مالی است. در حالت کلی، در اختیار داشتن هر نوع دارایی، علاوه بر پتانسیل کسب و شناسایی سود، ریسک هم به همراه دارد.

فرض کنید شما همین حالا ۱۰۰ کیلوگرم طلا در خانه‌تان دارید و یا در حساب کاربری‌تان در بورس، ۱۰ میلیارد تومان سهام دارید. با این اوصاف، شما بسیار ثروتمند هستید، اما همزمان متحمل ریسک هم شده‌اید.

اگر قیمت طلا به شدت افت کند و یا بازارهای سرمایه به ناگهان دچار فروریزی (Crash) بشوند (مشابه اتفاقی که با بروز بیماری کرونا در سطح جهانی رخ داد)، شما به عنوان یک فرد ثروتمند با میزان بسیار زیادی دارایی، بیش از کسانی که دارایی خاصی را در جایی سرمایه‌گذاری نکرده‌اند، متضرر می‌شوید. (بیمه‌کردنِ دارایی‌ها هم اساسا به منظور پوشش این قبیل ریسک‌ها انجام می‌شود.)

به این ترتیب و بنا بر اصل اساسی «توزیع ریسک» در هر نوع فعالیت مالی و اقتصادی، دارنده دارایی ترجیح می‌دهد حتی با صرف هزینه، بخشی از ریسک دارایی‌های خود را پوشش بدهد. این البته همان کاری است که همه ما، با سپرده‌گذاری در بانک، سرمایه‌گذاری در ملک و کارهایی از این قبیل انجام می‌دهیم.

شیوه دیگر «توزیع ریسک»، پوشش‌دادن ریسک به هزینه دیگران (و البته با پذیرش ریسک بیشتر) است. بانک‌ها با وام‌دادن به من و شما همین کار را می‌کنند: دارایی‌شان را به من و شما می‌دهند تا برای‌شان درآمدزایی کنیم، اما این خطر را هم می‌پذیرند که ممکن است ما نتوانیم وام را پس بدهیم (اتفاقی که به آن «نکول» می‌گویند).

فروش تعهدی سهام در دنیای واقعی

آنچه که در بالا خواندید، توضیح ساز و کار و فلسفه فروش تعهدی بود، اما چطور باید از این ابزار مالی در دنیای واقعی استفاده کنید؟

توضیح نخست اینکه فروش تعهدی، در واقع حالت خاصی از فروش استقراضی است. در فروش استقراضی (همان‌طور که در بالا اشاره شد) نرخ بهره‌ای میان قرض‌گیرنده و قرض‌دهنده جابه‌جا می‌شود که از نظر فقه اسلامی ربوی بوده و حرام است.

برای حل مشکل شرعی این نوع از معاملات، کمیته فقهی سازمان بورس ایران ماهیت آن را تا حدی تغییر داده و به همین دلیل، عنوان آن به فروش تعهدی تغییر پیدا کرده است. بر این اساس، قرض‌گیرنده در واقع از طرف قرض‌دهنده وکالتی برای فروش سهام دریافت می‌کند و «متعهد می‌شود» که آن را در قیمتی که در وکالت‌نامه ذکر شده، به فروش برساند.

به عبارت ساده‌تر، قرض‌گیرنده تنها وکیلِ فردِ قرض‌دهنده در فروش سهامی خاص در قیمتی خاص و مورد توافق است و سودِ احتمالی او، در واقع حق‌الوکاله‌ای است که دریافت می‌کند.

تفاوت دیگر در استفاده از این ابزارِ مالی در ایران، وساطتِ کارگزاری‌ها میان قرض‌دهنده و قرض‌گیرنده است. بر این اساس، مبلغ حاصل از فروش سهم در بازار، مستقیم به جیبِ قرض‌گیرنده نمی‌رود، بلکه نزد کارگزاری بلوکه می‌شود تا پس از خرید مجدد سهم و ارائه دوباره آن به قرض‌گیرنده، به قرض‌دهنده پرداخت شود.

علاوه بر این، ممکن است یک «وجه تضمین» هم به عنوان ضمانتِ اینکه قرض‌دهنده حتما سهام قرض‌گرفته‌شده را به قرض‌دهنده پس بدهند، از فرد قرض‌گیرنده دریافت شود. در مورد سایر جزئیات و روش عملیاتیِ فروش تعهدی، می‌توانید به کارگزاری‌های خود مراجعه کنید.

فروش تعهدی : کسب سود در بازار نزولی!

همه ما می‌دونیم که برای سود کردن در بورس نیاز هست که تعدادی سهم رو در قیمت پایین بخریم و در قیمت بالاتر بفروشیم. اختلاف قیمت بین خرید و فروش در واقع همون سود ما خواهد بود. وقتی روند کلی بازار صعودی هست و قیمت سهام افزایش پیدا می‌کنه، این اتفاق میفته و میشه به خوبی از رشد بازار استفاده کرد. اما زمان‌هایی هم ممکنه برای یک مدت طولانی بازار در یک روند نزولی و یا خنثی قرار بگیره! به طور سنتی در این زمان‌ها مقدار زیادی پول از بورس خارج میشه و خیلی از افراد تا مدت‌ها دور سرمایه‌گذاری در بورس رو خط می‌کشن! اما تو این مقاله می‌خوایم ابزاری رو یاد بگیریم که حتی در زمان پایین اومدن قیمت سهام و ریزش قیمت‌ها هم بشه سود کرد! عجیبه نه؟! تا حالا چیزی در مورد فروش تعهدی شنیدین؟! توصیه می‌کنم این مقاله رو با دقت تا آخر بخونی …

آشنایی با مفهوم فروش تعهدی یا استقراضی (short selling)

فروش تعهدی یا فروش استقراضی روشی‌ست که در بازارهای مالی دنیا بسیار متداول هست و هر روزه توسط تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران به کار گرفته می‌شود. همون طور که از اسمش هم پیداست این ابزار به “تعهد” و “قرض گرفتن” ربط داره! برای این که درک بهتری از این روش داشته باشیم اجازه بدید یک مثال رو مطرح کنیم:

فرض کنید قیمت سهام شرکت “ملی صنایع مس (فملی)” امروز ۱۰۰۰ تومان باشه و شما پیش‌بینی کنید که تا ۳ ماه آینده قیمت اون به ۵۰۰ تومن می‌رسه! طبیعیه که در شرایط عادی شما این سهم رو نمی‌خرید، چون با توجه به پیش‌بینی که داشتید، قطعا متضرر خواهید شد!

حالا ببینیم که چطور میشه از این کاهش قیمت سود کسب کرد!

فرض کنیم که شما بتونید تعدادی سهام رو از یک فرد (حقیقی یا حقوقی) که برای چند سال آینده قصد نداره سهامش رو بفروشه “قرض” بگیرید، و اون رو به فروش برسونید.

یعنی شما در این روش دارایی که متعلق به شما نیست رو قرض می‌گیرید، به فروش می‌رسونید، و تعهد می‌کنید که در آینده اون رو دوباره بخرید و به مالک اصلیش برگردونید.

مثلا تصور کنید که تعداد ۱۰۰۰ سهم از نماد فملی رو از سهامدار عمده اون قرض می‌گیرید و اون رو امروز به قیمت ۱۰۰۰ تومان می‌فروشید. پس در نتیجه یک میلیون تومن به حساب شما واریز میشه. پس الان شما یک میلیون تومن پول دارید و تعهد کردید که درآینده ۱۰۰۰ سهم فملی رو به سهامدار عمده اون برگردونید.

بعد از سه ماه که (طبق پیش‌بینی و تحلیل شما) قیمت به ۵۰۰ تومن رسید، ۱۰۰۰ سهم فملی رو به قیمت ۵۰۰ تومن می‌خرید (مجموعا ۵۰۰ هزار تومن) و اون رو به مالک اصلیش بر می‌گردونید.

و نهایتا ۵۰۰ هزار تومن هم سود کسب کردید. به همین سادگی!

پنج مرحله اصلی فروش تعهدی

مرحله اول : قرض کردن سهام

در این مرحله مالک که معمولا سهامدار عمده سهم هست و برای مدت طولانی قصد فروش سهم خودش را نداره، به متقاضیان (سهامداران خرد) این امکان رو میده که تعداد مشخصی از سهامش رو قرض بگیرن.

مرحله دوم : فروش سهام در قیمت امروز به وکالت از مالک

سهامداران خرد می‌تونن بعد از قرض گرفتن سهام، اون رو در قیمت بازار و به وکالت از مالک به فروش برسونن. مالک هم می‌تونه وجوه حاصل رو به صورت سپرده بانکی و یا اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنه و از اون منتفع بشه.

مرحله سوم : انتظار برای کاهش قیمت سهام طبق پیش‌بینی

بعد از فروختن سهم متقاضی صبر می‌کنه تا قیمت طبق پیش‌بینی که کرده کاهش پیدا کنه.

مرحله چهارم : خرید سهام در قیمت پایین‌تر

با کاهش قیمت سهم متقاضی می‌تونه سهام مورد نظر رو از بازار در قیمت پایین‌تر بخره. اختلاف قیمت فروش و قیمت خرید در واقع سود و بازدهی کسب شده خواهد بود.

مرحله پنج : بازگرداندن سهام به مالک اصلی و کسب سود

در مرحله آخر هم متقاضی سهام خریده شده رو به سهامدار عمده برمی‌گردونه و طی فرآیند تسویه معامله تعهدی سود به دست اومده به حسابش واریز میشه.

نکته مهم! طبیعتا اگر قیمت سهم بر خلاف پیش‌بینی متقاضی افزایش پیدا کنه، متقاضی مجبور هست که سهام فروخته شده رو در قیمت بالاتری بخره و به مالک برگردونه. در این صورت متقاضی طی معامله تعهدی که انجام داده متضرر خواهد شد.

نمادهای قابل فروش تعهدی در بورس

در حال حاضر و تا اول اردیبهشت سال ۹۹ تعداد ۲۸ نماد شرکت‌های بورسی قابلیت فروش تعهدی رو دارند. نمادها و تعداد قابل فروش هر کدوم از اون‌ها در یک روز و کل دوره در جدول زیر به تفکیک هر نماد برای شما آماده شده. همچنین برای جلوگیری از ایجاد فشار فروش، ریزش بازار و افت شدید قیمت‌ها، ناشی از فروش تعهدی، محدودیت‌هایی برای ارسال سفارشات در نظر گرفته شده که در جدول مشاهده می‌کنید. احتمالا به زودی تعداد این نمادها افزایش پیدا می‌کنند.

نمادهای قابل فروش تعهدی در فرابورس

فرابورس ایران هم تا امروز (اول اردیبهشت سال ۹۹) قابلیت فروش تعهدی رو برای ۲۱ نماد این بازار راه‌اندازی کرده است. تعداد سهام و محدودیت‌های ارسال سفارش هر نماد رو می‌تونید در این جدول به طور کامل مشاهده کنید.

چکیده مطلب :

فروش تعهدی یا فروش استقراضی ابزاری هست که برای نخستین بار در ایران راه‌اندازی میشه. هر چند که سال‌هاست در بازارهای مالی دنیا از این ابزار استفاده میشه، اما سرمایه‌گذاران و معامله‌گران در ایران خیلی با اون آشنا نیستن. قطعا با گذشت زمان و آشنایی بیشتر فعالان بورس با فروش تعهدی آثار مفید و موثر اون رو در بازار سرمایه خواهیم دید. نکته‌ای که این جا باید بهش اشاره کنیم این هست که با راه‌اندازی این ابزار عملا امکان استفاده از فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاران بسیار بیشتر میشه. در گذشته شاید زمانی که بورس مدت طولانی رو با اصلاح و کاهش قیمت‌ها همراه میشد، موقعیت‌های سرمایه‌گذاری برای افراد هم کمتر میشدن (هر چند که ما معتقدیم فرصت‌ها همیشه وجود دارند.) اما با راه‌اندازی ابزار فروش تعهدی میشه حتی در بازارهای نزولی و منفی هم سودهای خیلی خوبی کسب کرد، و دیگه هیچ بهونه‌ای برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران حرفه‌ای وجود نداره! 😋😃

فروش تعهدی در بورس به چه معناست؟

تا به حال اصطلاح فروش تعهدی در بورس به گوشتان خورده است؟ می دانید فروش تعهدی در بورس به چه معناست؟ اگر نمی دانید اصلا مشکلی ندارد، چرا که در این مطلب قصد داریم همه چیز درباره فروش تعهدی سهم و نحوه خرید و فروش تعهدی در بورس را مورد بررسی قرار دهیم تا به صورت کامل و به زبانی ساده با مفهوم فروش تعهدی در بورس آشنایی پیدا کنید. بنابراین اگر دوست دارید بدانید فروش تعهدی در بورس چیست و کدام کارگزاری ها فروش تعهدی دارند با ادامه مطلب از کد بورسی همراه باشید.

فروش تعهدی در بورس

در مدل متعارف جهانی، رابطه بین فروشنده و مالک اوراق بهادار به صورت استقراض تعریف شده است، بدین شکل که فروشنده با قرض کردن اوراق بهادار از مالک و پرداخت بهره از پیش مشخص شده، به فروش اوراق بهادار در بازار و پیاده‌ سازی استراتژی معاملاتی خود اقدام می کند. به منظور انجام فروش تعهدی، متقاضی باید ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ با مشاهده اطلاعات سهام موجود برای فروش تعهدی، در صورت وجود سهم مدنظر برای فروش اقدام کند. شایان ذکر است که در زمان فروش، متقاضی می بایست وجه تضمین اولیه معامله را در حساب خود نزد کارگزار پرداخته باشد.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

به منظور انجام معاملات فروش تعهدی، از طریق سامانه آنلاین سهام باید اقدام نمایید. افرادی که کد بورسی از کارگزاری مجاز دارا هستند، می توانند برای فروش تعهدی در کارگزاری مورد نظر اقدام نمایند. برای فعال شدن دسترسی افراد به فروش تعهدی، مالکان و متقاضیان می بایست قرارداد مربوط به فروش تعهدی را امضا نمایند و پس از امضای قرارداد، دسترسی فروش تعهدی برای متقاضیان از طریق سامانه آنلاین سهام فعال می شود. این را در خاطر داشته باشید که در این صورت به کد بورسی جدید برای انجام معاملات فروش تعهدی احتیاجی نخواهید داشت.

ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟

فروش تعهدی بدین شکل کار می‌ کند که شما از فردی که سهام فملی را در اختیار دارد، سهم قرض می‌ گیرید و آن را بلافاصله در بازار و به قیمت روز می فروشید و در ادامه متعهد می‌ شوید که همان مقدار سهم را به اضافه نرخ بهره یا کارمزد استقراض‌ تان به قرض‌ دهنده برگردانید. برای مثال، این طور فرض کنید که قیمت هر سهم فملی در بازار سرمایه، امروز ۱۲۰۰ تومان باشد. پیش بینی شما این است که تا هفته آینده، قیمت هر سهم فملی به ۸۰۰ تومان خواهد رسید. شما از یک قرض‌ دهنده، ۱۰۰۰ سهم فملی را قرض می‌ کنید و آن را بلافاصله در بازار می فروشید.

در اینجا، فروش ۱۰۰۰ سهمِ ۱۲۰۰ تومانی، یک میلیون و دویست هزار تومان در اختیارتان قرار خواهد داد. یک هفته بعد، پیش‌ بینی شما درست از آب در می‌ آید و قیمت هر واحد از این سهم به ۸۰۰ تومان کاهش پیدا می کند. حالا شما ۱۰۰۰ سهمِ ۸۰۰ تومانی را از بازار خریداری می کنید که در مجموع ۸۰۰ هزار تومان برای‌ شما هزینه به همراه خواهد داشت و آن را به قرض‌ دهنده بر می گردانید.

جالب است بدانید که در این معامله، شما ۴۰۰ هزار تومان سود به دست آورده اید، البته به غیر از کارمزد معاملات و نرخ بهره‌ ای که به قرض‌ دهنده می پردازید، ولی این کار چه فایده‌ ای برای شما دارد؟ شما سهمی را که در اختیار نداشته اید ولی گمان می کردید با افت قیمت مواجه می شود را در بازار فروخته اید و بعد، همان سهم را در قیمت پایین‌ تر مجددا خریده اید و به قرض‌ دهنده پس داده‌ اید. در حقیقت شما از روند نزولی هم برای سوددهی خود ساخته اید.

فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی

1. متقاضی به وکالت از مالک و به نام مالک سهم را در بازار می فروشد.
2. متقاضی صبر می کند تا سهم کاهش قیمتی که از قبل پیش بینی کرده است را تجربه کند.
3. در ادامه متقاضی سهم را به وکالت از مالک و به نام مالک از بازار می خرد.
4. بعد از بازگرداندن سهم به مالک، اختلاف بین قیمت خرید و فروش به‌ عنوان سود متقاضی به وی تعلق خواهد داشت که البته کارمزد کارگزاری و بهره مالک اصلی سهم نیز باید از آن سود ناخالص کسر شود تا سود خالص شما در آن معامله مشخص شود.

نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید اینجاست که اگر پیش‌ بینی متقاضی، برای کاهش قیمت سهم درست از آب در نیاید و قیمت سهم در بازار افزایش پیدا کند، آنگاه متقاضی باید سهم را با قیمتی بالاتر از آن چیزی که به فروش رسانده است از بازار بخرد و به صاحب آن بازگرداند. در این شرایط متقاضی در این معامله متحمل زیان خواهد شد.

مهم ترین مزیت های معاملات فروش تعهدی چیست؟

1. اگر برای سهامی که مالک در اختیار متقاضیان قرار داده است، سود تقسیمی در نظر گرفته شود، مالک می‌ تواند به میزان این سود، از وجوه حاصل از فروش تعهدی، از حساب عملیاتی خود برداشت کند. در حقیقت در فروش تعهدی، مالک می‌ تواند سریع و راحت به سود تقسیمی سهام خود نیز دسترسی داشته باشد و فروش تعهدی مانعی برای این کار به حساب نمی آید.
2. افرادی که می خواهند سهام خود را برای بلندمدت نگهداری نمایند و سرمایه‌ خود را به‌ صورت سهم، راکد نگه دارند و می توانند با استفاده از قرارداد فروش تعهدی در بازه ای که قصد فروش سهم را ندارند، آن را در اختیار متقاضیان فروش تعهدی قرار دهند و سودی را از این طریق به دست آورند که در صورتی که تنها سهامداری می کردند، به دست نمی آوردند. متقاضیان، سهم قرض گرفته‌ شده را به وکالت از مالک در بازار می فروشند. وجوه حاصل از فروش سهام به حساب مالک واریز خواهد شد و مالک می‌ تواند این وجوه را به صورت سپرده بانکی یا خرید صندوق‌ های قابل معامله با درآمد ثابت، سرمایه گذاری کند.

اگر نتواند سهام مورد نظر را در زمان مشخص به مالک برگرداند، چه اتفاقی می افتد؟

چنانچه متقاضی به هر دلیلی قادر نباشد در زمان مشخص شده، سهام مالک را به آن برگرداند، در این شرایط در روز سررسید، فروش تعهدی تسویه نقدی خواهد شد و متقاضی باید جرائم مربوطه را به مالک بپردازد. با توجه به این که در شرایط بازار صعودی، متقاضی متحمل زیان می‌ شود، بنابراین متقاضیان به منظور ثبت درخواست فروش تعهدی، مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین باید در حساب عملیاتی خود نگه دارند تا در صورت عدم ایفای تعهد جرائم مربوطه از وجه تضمین متقاضی به مالک پرداخت گردد، پس به صورت کلی مشکل خاصی برای مالک اصلی پیش نخواهد آمد و این کار خطرات زیادی به همراه ندارد.

میزان ریسک سرمایه‌ گذاری در فروش استقراضی

با توجه به این‌ که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم به حساب می آید و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود ندارد و امکان دارد رشد سهمی ادامه‌ دار باشد، بنابراین ریسک این عمل به شدت بالاست و تنها معامله‌ گران حرفه‌ ای بازار این توانایی را دارند که از این روش در راستای کسب سود استفاده نمایند.

مشخصات قراردادهای معاملات فروش تعهدی در بورس

• نمادهای قابل فروش به صورت تعهدی به وسیله هیات مدیره بورس مشخص می شوند و بازار اطلاع‌ پیدا خواهد کرد.
• نوع سفارش‌ های فروش تعهدی به صورت انجام و ابطال و نوع سفارش‌‌ های خرید وکالتی به صورت روز یا ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ انجام و ابطال است.
• سررسید قراردادهای فروش تعهدی با توجه به فراهم کردن امکان فعالیت متقاضیان با دید زمان میان‌ مدت و بلندمدت و احتمالا بیش از ۶۰ روز کاری خواهد بود. در نظر داشته باشید که تاریخ سررسید برای هر فرد از تاریخ انجام فروش تعهدی برای هر موقعیت قابل محاسبه خواهد بود.
• خسارت نکول : وقتی که مالک خواهان بازگرداندن سهام خود را به متقاضی اعلام کرده و همین طور در سررسید قرارداد، چنانچه به هر علتی غیر از توقف نماد، قرارداد فروش تعهدی به صورت نقدی تسویه شود، متقاضی می بایست خسارت نکول به مالک بپردازد. میزان خسارت به صورتی مشخص خواهد شد که متقاضی احتمالا بری خرید وکالتی اقدام نماید و در غیر این صورت، مالک بتواند با تحمل زیان کمتر، در روزهای معاملاتی بعدی برای خرید سهام از دست رفته اقدام کند.
• حداکثر موقعیت باز فروش در سطح نماد : در هر نمادی که به منظور انجام معاملات فروش تعهدی از طرف بورس مجاز اعلام شده است، میزان مشخصی از موقعیت‌ های باز فروش تعیین شده که انجام فروش تعهدی بیشتر از این میزان روی نماد مذکور قابل انجام نخواهد بود. این حجم به صورت درصدی از سهام شناور آزاد نماد مربوطه مشخص می شود.
• حداکثر موقعیت باز ایجاد شده در هر روز معاملاتی : در هر روز معاملاتی میزان مشخصی از معاملات هر نماد می‌ تواند به شکل تعهدی انجام گردد. این سقف مطابق با درصدی از میانگین حجم معاملات هر نماد در بازه زمانی مشخص تعیین خواهد شد.
• وجه تضمین اولیه : متقاضی در زمان ارسال سفارش فروش تعهدی بایستی به اندازه وجه تضمین اولیه به اضافه هزینه‌ های معاملاتی در حساب فروش تعهدی خود نقدینگی داشته باشد. وجه تضمین اولیه در حدود ۳۰ درصد ارزش سفارش و هزینه‌ های معاملاتی مشابه هزینه‌ های معاملات عادی در نظر گرفته شده است.
• دوره تنفس : مالک در دوره تنفس قادر نیست بازگرداندن سهام خود را از متقاضیانی که برای فروش سهام اقداک کرده اند درخواست کند، به همین خاطر سرمایه‌ گذاران به فروش قراردادهایی که دوره تنفس طولانی تری دارند تمایل به مراتب بیشتری دارند، چرا که در این قراردادها ریسک درخواست بازگرداندن سهام به وسیله مالک کم تر است و سرمایه‌ گذار می‌ تواند به استراتژی معاملاتی خود پایبند بماند و معاملات خود را در زمانی که مد نظرش از به اتمام برساند.

نحوه فعالیت مشتریان اعتباری برای انجام معاملات فروش تعهدی

به منظور انجام معاملات فروش تعهدی، حساب متقاضی نزد کارگزار از حساب معاملات عادی اوراق بهادار مجزا خواهد بود. متقاضی در زمان واریز وجوه به حساب خود نزد کارگزاری، می‌ تواند انتخاب کند که وجه واریزی در حساب عادی یا حساب فروش تعهدی در نظر گرفته شود. انتقال این وجوه میان حساب‌ ها و نیز برداشت آن در صورت وجود مانده مثبت قابل انجام است.

به همین خاطر مشتریان اعتباری قادرند بدون توجه به حساب معاملات عادی سهام خود، با واریز وجه به حساب فروش تعهدی، وجه تضمین مورد نیاز را برای انجام معاملات فروش تعهدی تامین کنند. تخصیص اعتبار از طرف شرکت کارگزاری به منظور تامین وجوه تضمین مجاز نخواهد بود. مشتریان اعتباری که می خواهند به عنوان مالک در سازوکار فروش تعهدی فعالیت کنند، می بایست بدهکاری ایشان به کارگزار کمتر از ۵۰ درصد حساب تضمین آن‌ ها باشد، وگرنه امکان انجام این نوع از معاملات برای آن ها وجود نخواهد داشت.

نکات کلی اطلاعیه‌ های فروش تعهدی

روز و ساعت ورود هر سفارش : سفارش فروش تعهدی تنها در زمان ۹ الی ۱۲:۳۰ و در صورت مجاز بودن نماد قابل ارسال خواهد بود، لذا در مواقعی که سهم در حال بازگشایی است، امکان ارسال سفارش فروش وجود نخواهد داشت. سفارش خرید وکالتی در شرایط بازگشایی سهام و یا پیش‌ گشایش بازار ۸:۳۰ الی ۹ نیز قابل ارسال است و این بدین معنی است که از ساعت ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ ۸:۳۰ الی ۱۲:۳۰ می توانید از این نوع معاملات استفاده نمایید.

نوع سفارش فروش تعهدی و خرید وکالتی : نوع سفارش فروش تعهدی به صورت Fill&Kill و نوع سفارش خرید وکالتی Day و Fill&Kill خواهد بود. سفارش خرید وکالتی صرفا به منظور بستن موقعیت‌ های باز فروش مورد استفاده قرار می گیرد. البته این موضوع را باید در نظر داشته باشید که حداقل تعداد سهام قابل فروش تعهدی و خرید وکالتی ۱ سهم است.

قیمت سفارش : قیمت سفارش فروش تعهدی حداکثر می‌ تواند ۰٫۵ درصد از ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ قیمت آخرین معامله فاصله داشته باشد، اما محدودیت قیمت سفارش خرید وکالتی مشابه محدودیت‌ های خرید عادی است.

ممنوعیت فروش تعهدی : ارسال سفارش فروش تعهدی در دامنه نوسان ۵+ تا ۳- قابل انجام خواهد بود. همچنین در روزهایی که شاخص کل بیش از ۲ درصد و یا شاخص کل هم وزن بیش از ۱٫۵ درصد منفی باشند، فروش تعهدی در کل بازار ممنوع خواهد بود.

خلاصه مطلب و کلام پایانی

در این مقاله ابزار مالی فروش تعهدی را به شما عزیزان معرفی کردیم تا حتی زمانی که با بازار نزولی مواجه هستید، بتوانید سود لازم برای خود را محقق کنید. البته این را نیز باید در نظر داشته باشید که سرمایه گذاران در بازار بورس به علاوه ابزار فروش تعهدی، قادرند از ابزارهایی مانند معاملات مشتقه؛ آتی سبد سهام، اختیار معامله سهام نیز به منظور کسب سود در بازار نزولی بهره بگیرید. البته یکی از برتری های فروش تعهدی به نسبت مشتقات سهام این است که برای فروش تعهدی تحلیل سهم کفایت می کند و این در حالی است که در آتی شاخص یا اختیار معامله سهام، در کنار تحلیل سهم، تحلیل روی قیمت مشتقه ها انجام می شود و معاملات در بازار مشتقه انجام می شود.

همان طور که گفتیم معاملات فروش تعهدی، به وسیله سامانه آنلاین سهام انجام می شود. در حقیقت افرادی که کد بورسی از کارگزاری مجاز دریافت کرده اند، توانایی فروش تعهدی را خواهند داشت. لازم به ذکر است که به منظور فعال شدن دسترسی افراد به منظور فروش تعهدی، متقاضیان و مالکان باید قرارداد مربوط به فروش تعهدی را امضا نمایند. بعد از امضای قرارداد، دسترسی فروش تعهدی برای متقاضیان از طریق سامانه آنلاین سهام فعال می شود و در ادامه می توانند برای فروش تعهدی سهم های مورد نظر خود اقدام نمایند و دیگر برای انجام معاملات فروش تعهدی به کد بورسی جدیدی احتیاج نخواهند داشت.

همان طور که در ابتدای مطلب قول دادیم، همه چیزی که لازم بود در مورد فروش تعهدی در بورس بدانید را بیان کردیم.

اگر دوست دارید برای آشنایی با معاملات دو طرفه اقدام کنید، این مطلب شما را به بهترین شکل راهنمایی می کند.

هر سوالی در مورد فروش تعهدی سهم داشتید، در بخش دیدگاه ها بنوسید تا در اولین فرصت پاسختان را شخصا بدهم.

جزییات فروش تعهدی سهام در بورس

راه‌اندازی اختیار معاملات و خرید و فروش استقراضی یا فروش تعهدی در بازار بورس ایران از اسفندماه کلید می خورد و بر این اساس سرمایه‌گذاران می توانند در هر دو شرایط مثبت و منفی در بازار سرمایه فعال باشند و کسب درآمد کنند.

به گزارش تیتربرتر؛ بازار بورس ایران امسال را با روندی رو به رشد و به عبارتی با چهره سبز سپری کرده است و بنا بر پیش بینی کارشناسان بازار سرمایه این روند تا مدتی از ماه های اوایل سال آینده نیز ادامه دارد.

البته نوسانات نرخ کامودیتی‌ها در جهان و رشد اقتصاد جهانی نیز در چشم انداز بازار نیز تاثیر دارد اما در شرایط کنونی مردم بورس را به‌ عنوان بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری برگزیده‌اند، چون در دیگر بازارها به سبب برخی محدودیت‌ها، نقد شوندگی پایین و عدم شفافیت، سرمایه‌گذاری به‌ صرفه نیست.

تاکنون برای ارتقای کارایی و کیفیت بورس ایران در مقایسه با بورس های جهانی تلاش‌هایی انجام شده است اما همواره خلا برخی از ابزارها وجود داشته است. یکی از آن موارد این‌است که در بازار سهام ایران برخلاف سایر کشورها تنها می‌توان از رشد قیمت سهام سود کرد.

به این‌صورت که پیش‌بینی می‌شود که قیمت سهمی در آینده افزایش خواهد یافت یا به عبارتی سهمی ارزنده‌تر از قیمت فعلی است. در نتیجه با خرید و در نهایت افزایش قیمت سهم سود کسب می‌شود. اما در بورس بسیاری از کشورهای جهان، به ویژه بورس‌های پیشرفته ابزاری تحت عنوان فروش استقراضی وجود دارد که در آن نزول قیمت سهم هم میتواند سود به همراه داشته باشد.

حال در روزهای پایانی سال زمزمه‌های راه‌اندازی اختیار معاملات و خرید و فروش استقراضی که از سال ۱۳۹۵ وعده ان داده شده بود؛ به گوش می‌رسد و از آن زمان تاکنون نه تنها زمان راه‌اندازی آن از زبان مسئولان متغیر بوده، بلکه ماهیت آن نیز به چالش کشیده شده و در برهه‌ای از زمان مطرح شد که کمیته فقهی سازمان بورس فروش استقراضی را مشروع نمی‌داند و قرار است ابزاری با نام فروش تعهدی جایگزین فروش استقراضی شود.

راه اندازی فروش تعهدی در بورس در اسفند ماه

حالا نایب رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به راه اندازی فروش تعهدی در اسفند ماه، تاثیر این ابزار مالی در بازار سرمایه را بررسی کرد.

حسن امیری با بیان اینکه فروش تعهدی یکی از ابزارهایی است که در بازارهای مختلف تحت عنوان short sell مورد استفاده قرار می‌گیرد، اظهار کرد: این ابزاری است که تا کنون در بازار سرمایه ایران به دلیل ملاحظات فقهی عملیاتی نشده بود. با توجه به مصوبه‌ای که کمیته فقهی داده است ساز و کار مربوط به این موضوع از طریق وکالت فراهم شده است و می‌توان این ساز و کار را در بازار سرمایه عملیاتی کرد.

تاثیر فروش تعهدی بر بازار سرمایه

وی درمورد تاثیر فروش تعهدی بر بازار سرمایه توضیح داد: در بازار سرمایه پیش‌بینی‌های مختلفی درمورد افزایش یا کاهش یک سهم خاص وجود دارد و افراد مختلف با نگاه‌های متفاوت می توانند موقعیت بگیرند. با راه اندازی فروش تعهدی یک سهام‌دار می‌تواند آپشن خرید را انتخاب کند، یک سهام‌دار آپشن فروش و یکی دیگر هم آپشن فروش تعهدی.

نایب رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: با راه اندازی فروش تعهدی کلکسیون ابزارها کامل شد و اینکه یک نفر می‌خواهد از این ابزار استفاده کند یا خیر به خودش مربوط است. مهم این است که ساز و کار همچین ابزاری فراهم شده است.

فروش استقراضی چیست؟

در بورس‌های جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد. در فروش استقراضی می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد.

به این‌صورت که فردی پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالا نزولی خواهد شد. در این حالت سرمایه‌گذار بدون آنکه سهام آن شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، می‌تواند سهام را از مالک آن قرض کند و پس از سپری شدن یک بازه زمانی همان تعداد سهم به علاوه بهره آن را به مالک پرداخت کند.

میزان بهره نیز از قبل مشخص می‌شود. در این‌صورت متقاضی از مابه‌تفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین سود می‌کند. در این حالت بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل می‌شود.

سازوکار فروش استقراضی چیست؟

معمولا فرآیند فروش استقراضی توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. به این صورت که صاحبان سهام تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض می‌دهند. برای این‌کار حتما باید درخواست ارائه سهام برای فروش استقراضی به کارگزاری داده شود تا وارد وضعیت معاملاتی استقراضی ‌شوند. کارگزاران پس از شناسایی فرد متقاضی، سهام مالک را به متقاضی قرض می‌دهند.

پس از آن متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند، مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. متقاضی علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام، موظف است مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار محفوظ داشته باشد تا در صورتی که متقاضی سهام مالک را بازنگرداند از وجه تضمین استفاده شود.

در مدت زمان استقراض مبلغ ماحصل از فروش سهام توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن به مالک پس از کسر کارمزد کارگزار پرداخت می‌شود. در صورت تمایل مالک سهام و به منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند. پس از آن اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک می‌دهد و در نتیجه مابه تفاوت آن سودی ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ برای متقاضی است. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد، پس در این‌صورت زیان می‌کند.

‎ لازم به ذکر است در مدت زمان فروش استقراضی کلیه حق و حقوق مالک سهام به جز حق رای محفوظ خواهد ماند.

فروش تعهدی چیست؟

با توجه به این‌که دریافت بهره در دین اسلام حرام است، به دلیل ربوی بودن فروش استقراضی و مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است. این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه فی مابین مالک سهام و متقاضی است.

به این صورت که سرمایه‌گذار به وکالت از مالک سهام و با نام مالک، نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند. به این روش فروش تعهدی گفته می‌شود.

سازوکار فروش تعهدی چیست؟

در این روش همانند فروش استقراضی سهامدار تصمیم می‌گیرد تا کل یا بخشی از سهام خود را جهت انجام معاملات فروش تعهدی در اختیار افراد متقاضی قرار دهد. پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروه تنفس توسط مالک در سامانه تامین ثبت می‌شود.

متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه معاملات بر خط سهام مد نظر را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کند.

در این روش نیز همانند فروش استقراضی در طی مدت پول ماحصل از فروش سهم نزد مالک محفوظ می‌شود و مالک حق برداشت پول را ندارد و باید در روشی از پیش تعیین شده مانند سپرده‌های بانکی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت و یا اوراق با درآمد ثابت و. سرمایه‌گذاری و از سود دریافتی آن استفاده کند. البته اگر مالک تمایل داشته باشد می‌تواند مبلغی از سود خود را به مالک به عنوان مبلغ تشویقی پرداخت کند.

پس از سررسید زمان و یا خواست خود متقاضی یا مالک، متقاضی باید همان تعداد سهام را به مالک باز گرداند. البته اگر مالک پیش از موعد درخواست سهام خود را داشته باشد، پس از سپری شدن دوره تنفس که در ابتدا مشخص شده است، سهام به مالک بازگردانده می‌شود.

در این روش هم مانند فروش استقراضی ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام در زمان سررسید کاهش یابد، متقاضی سود خواهد کرد و در غیر اینصورت زیان می‌کند.

فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی

در معاملات فروش تعهدی، ما می‌توانیم سهم را به وکالت از مالک سهم، در قیمت بالا در بازار به فروش برسانیم و پس از کاهش قیمت سهم، ما سهم را باقیمت پایین (به وکالت از مالک) از بازار خریداری نموده و به مالک بازگردانیم. ما از اختلاف قیمت بین این فروش و خرید، سود کسب می‌نماییم. درواقع، معاملات فروش تعهدی بین مالک سهم و متقاضی (که انتظار کاهش سهم را دارد) صورت می‌گیرد.

مالک: مالک سهم که به متقاضی وکالت می‌دهد تا سهمش را در بازار به فروش برساند.

متقاضی: کسی که سهم را به وکالت از مالک، به فروش می‌رساند و سپس سهم را به وکالت از مالک، از بازار خریده و به مالک بازمی‌گرداند.

به‌طور ساده، فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی به شرح زیر است:

گام اول: متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک) سهم را در بازار به فروش می‌رساند.

گام دوم: متقاضی منتظر می‌ماند تا سهم کاهش یابد.

گام سوم: متقاضی سهم را به وکالت از مالک (و به نام مالک) از بازار خریداری می‌کند.

گام چهارم: پس از بازگرداندن سهم به مالک، مابه‌التفاوت بین قیمت خرید و فروش به‌عنوان سود متقاضی به متقاضی داده می‌شود.

متقاضیان با چه هدفی وارد قرارداد فروش تعهدی می شوند؟

کسانی که پیش‌بینی کاهش قیمت سهم خاصی را دارند (حتی کسانی که آن سهم را ندارند)، می‌توانند از طریق قرارداد فروش تعهدی اقدام به فروش آن سهم نموده و پس از کاهش قیمت سهم، آن را در قیمت پایین‌تر خریداری کرده و از این تفاوت قیمت سود کسب نمایند. درواقع متقاضیان بدون داشتن سهم، می‌توانند از کاهش قیمت سهام، کسب سود کنند.

از طرفی متقاضی برای فروش تعهدی، تنها ملزم به پرداخت وجه تضمین است. وجه تضمین، درصدی از کل ارزش قرارداد است. درواقع متقاضی با پرداخت بخشی از ارزش قرارداد از سود حاصل از اختلاف قیمت بین فروش و خرید منتفع می‌شود.

مالکان جهت تشویق متقاضیان به فروش تعهدی، هنگام ثبت درخواست خود در سامانه تأمین، نرخ تشویقی نیز تعیین می‌نمایند. در سررسید قرارداد یا هنگام تسویه قرارداد فروش تعهدی، مالک به میزان نرخ تشویقی، از سود حاصل از فروش سهام تعهدی که در سپرده بانکی یا صندوق های قابل معامله با درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری شده است، به متقاضی پرداخت می‌کند. درواقع متقاضی علاوه بر سود حاصل از کاهش قیمت، از سود ناشی از نرخ تشویقی نیز بهره‌مند می‌شود.

لازم به ذکر است معاملات فروش تعهدی صرفاً از طریق سامانه آنلاین قابل انجام است و کسانی که دسترسی آنلاین ندارند امکان انجام چنین معاملاتی را ندارند.

معاملات فروش تعهدی را از چه طریق می‌توان انجام داد؟

معاملات فروش تعهدی، از طریق سامانه آنلاین سهام قابل انجام است. درواقع کسانی که کد بورسی (سهام) از کارگزاری مجاز دارند، می‌توانند اقدام به فروش تعهدی نمایند. برای فعال شدن دسترسی افراد جهت فروش تعهدی، متقاضیان و مالکان می‌بایست قرارداد مربوط به فروش تعهدی را امضا کنند.

پس از امضای قرارداد، دسترسی فروش تعهدی برای متقاضیان از طریق سامانه آنلاین سهام فعال خواهد شد. درنتیجه برای انجام معاملات فروش تعهدی نیاز به کد بورسی جدید نیست.

مالکان چگونه وارد سامانه تأمین می شوند؟

پس از امضای قرارداد فروش تعهدی توسط مالکان، در سامانه آنلاین آساتریدرآگاه، تب سامانه تأمین فعال می‌شود. مالکان پس از ورود به سامانه آنلاین آسا به آدرس (online.agah.com) از پایین صفحه سمت راست می‌توانند با انتخاب سامانه، وارد آن بشوند.مالکان می‌توانند در قسمت نمای بازار، نمادهای قابل معامله از طریق فروش تعهدی را ملاحظه کنند. همچنین مالکان با انتخاب نماد، می‌توانند اقدام به ثبت درخواست فروش تعهدی کرده و سهام خود را برای فروش تعهدی در اختیار متقاضیان قرار دهند.

بازپرداخت سهام به مالکان چگونه است؟

متقاضی متعهد است سهامی را که از طریق فروش تعهدی به فروش رسانده، مجدداً از بازار خریداری کرده و به مالک بازگرداند. با توجه به اینکه امکان اشتباه بودن پیش‌بینی متقاضی وجود دارد (قیمت سهم به‌جای کاهش، افزایش یابد) ممکن است متقاضی تمایلی به خرید سهم در قیمت بالا و تحویل به مالک را نداشته باشد. جهت تضمین ایفای تعهدات از سوی متقاضی، هنگام انجام فروش تعهدی متقاضی می‌بایست مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین در حساب عملیاتی خود داشته باشد.

وجه تضمین

وجه تضمین درصدی از ارزش قرارداد است که متقاضی جهت ایفای تعهداتش می‌بایست در حساب عملیاتی خود داشته باشد. میزان وجه تضمین در مشخصات قرارداد از طریق اطلاعیه‌های بورس اعلام می‌گردد.

ازآنجایی‌که مشخص نیست قیمت سهم (موضوع فروش تعهدی) تا چه اندازه بالا خواهد رفت، بر اساس قیمت پایانی سهم موردنظر و حجم سهام فروش تعهدی که تسویه نشده است، یک “وجه تضمین لازم ” به‌صورت روزانه تعیین می‌شود. متقاضیان می‌بایست همواره درصد حداقلی از وجه تضمین لازم را در حساب خود داشته باشند.

چنانچه موجودی حساب متقاضی از حداقل وجه تضمین لازم کمتر شود به‌اصطلاح گفته می‌شود متقاضی کال مارجین شده است. متقاضی می‌بایست ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ طی مهلت تعیین‌شده در دستورالعمل حساب خود را شارژ نماید.

تجربه بورس‌های جهانی چطور بوده است؟

در سال‌های اخیر تلاش بسیاری در راستای ارتقای بازار سهام ایران در رقابت با بورس‌های جهانی شده است.

فروش استقراضی در بورس‌های جهانی علیرغم اینکه انتقاداتی همواره به آن وارد می‌شد، موفقیت‌آمیز و بسیار به آنچه از ابتدای اجرای طرح پیش‌بینی می‌شد نزدیک است.

البته فروش استقراضی می‌تواند تشدیدکننده یکسری بحران‌ها باشد، به همین منظور پس از بحران‌های سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ میلادی، محدودیت‌های فروش استقراضی در بسیاری از بورس‌های دنیا افزایش پیدا کرده است.