تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام

بررسی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر شاخص بورس اوراق بهادار تهران : مقایسه مدل‌های شبکه عصبی و رگرسیونی VAR

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه مالی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران.

3 دانشیار، گروه ریاضی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

بسیاری از پژوهش ها در علم مالی بر پیش بینی دقیق ها با در نظر داشتن ریسک سرمایه گذاری تمرکز داشته اند. بازار سهام نهاد جمع آوری پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تأمین مالی پروژه های سرمایه گذاری بلندمدت است. شاخص های این بازار تحت تأثیر عوامل متعددی قرار تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام دارند که یکی از مهم ترین این عوامل متغیرهای اقتصادی می باشند. با توجه به نقش کلیدی متغیرهای کلان اقتصادی و تأثیر آن بر شاخص بورس اوراق باردار با توجه به رفتار غیرخطی شاخص کل بورس اوراق بهادار، عملاً سرمایهگذاران، مدیران مالی و فعالان اقتصادی را در شرایط ریسک کلان قرار خواهد داد، لذا پیشبینی حرکت شاخص که یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در امور مالی است، بسیار حائز اهمیت است. پژوهش حاضر به مقایسه مدل‌های شبکه عصبی و سری زمانی در تأثیر متغیرهای کلان بر شاخص بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد. بدین ‌جهت مدل شبکه‌ عصبی پروسپترونی چندلایه و رگرسیونی مدل VAR مورد بررسی قرارگرفته‌اند. شاخص بازار بورس تهران در بازه زمانی فروردین 1392 تا اسفند 1398 به‌عنوان جامعه آماری انتخاب‌شده است. به‌منظور داشتن معیاری برای مقایسه از چهار معیار : خطای ریشه میانگین مربع خطا، میانگین قدر مطلق درصد خطا، میانگین قدر مطلق خطا و ضریب تعیین استفاده‌شده است. بررسی کارایی شبکه طراحی‌شده عصبی و رگرسیون معیارهای خطای پیش‌بینی نشان داد که مدل شبکه عصبی ازلحاظ معیار خطا نسبت به مدل سری VAR برتری دارد.

ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک در بازار مالی به چه معناست؟

ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک المان‌های مهمی در بازارهای مالی هستند که دانستن آن‌ها برای دارندگان سرمایه بسیار مهم است. مفاهیم بازارهای مالی یکی از مهمترین فاکتورهای تصمیم‌گیری درست هستند که برای موفقیت در این بازارها توسط سرمایه‌گذاران در نظر گرفته می‌شوند. ریسک سیستماتیک به کل بازار مربوط می‌شود ولی ریسک غیرسیستماتیک که ریسک مشخص نیز نامیده می‌شود، فقط منحصر به ریسک سرمایه‌گذاری در یک بازار مالی خاص است. در ادامه این مطلب به معرفی اجمالی این ریسک‌ها و اهمیت محاسبه دقیق آن‌ها می‌پردازیم.

انواع ریسک در بازار بورس

بازار بورس بازاری گسترده است که اتفاقات مختلفی می‌تواند بر روی آن تاثیر بگذارد. به طور کلی تنها دو ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک بر بازار بورس تاثیرگذار است. این ریسک‌ها در دو حالت کلی و جزئی صورت می‌پذیرد. یعنی ممکن است بر اساس تغییرات کلی بازار تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام رخ دهند و یا عوامل خارجی و حتی عوامل انسانی بر میزان آن‌ها تاثیر بگذارد.

ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک در حقیقت ریسکی است که باعث می‌شود تا کل بازار تحت تاثیر قرار بگیرد و مربوط به سهام یک شرکت یا صنعت خاص نمی‌شود. همچنین این ریسک را ریسک غیرقابل حذف یا ریسک بازار نیز می‌نامند. این ریسک جامعه آماری بیشتری را دربر میگیرد و تمام افراد فعال در بازار سرمایه باید آن را مورد بررسی قرار بدهند. سرمایه‌گذاران آنچنان در این ریسک دخیل نیستند و از دامنه اختیارات آن‌ها خارج است.

چگونگی کاهش دادن میزان ریسک بازار

جلوگیری از این ریسک و یا کاهش آن تقریبا غیرممکن است و نمی‌توان به طور کامل از آن اجتناب کرد. بعلاوه این ریسک غیر قابل پیش‌بینی است هرچند که با بررسی داده‌ها و کسب تجربه می‌توان تا حدودی آن را حدس زد. ریسک سیستماتیک در بازار سهام با استفاده از متنوع سازی برطرف نمی‌شود و پخش سرمایه در بخش‌های مختلف بازار باعث نمی‌شود تا ایمنی در برابر این ریسک به وجود بیاید چرا که این ریسک بر تمام بازار تاثیر می‌گذارد و تمامی سرمایه فعال صاحبان سرمایه را شامل می‌شود.

تنها راه کاهش این ریسک استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسک و یا استراتژی تخصیص دارایی است. به عنوان مثال شما با قرار دادن مقداری از دارایی‌های تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام خود در اوراق مشارکت یا سرمایه‌گذاری در املاک می‌توانید از ریسک سیستماتیک تا حدودی فرار کنید اما از سوی دیگر عملکرد بازده پرتفوی شما نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. این ریسک حاکم بر اقتصاد کلان بازار است بنابراین همراه همیشگی بازار سهام خواهد بود.

بررسی بتای ریسک غیر قابل حذف

آگاهی از میزان ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار، یک صندوق سرمایه‌گذاری و یا یک پرتفوی از طریق بررسی بتای آن صورت می‌پذیرد. بتا نشان‌دهنده این است که یک سرمایه‌گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی‌ثبات و نوسان‌پذیر است. این یعنی بتای بزرگ‌تر از یک، ریسک سرمایه‌گذاری در سهام مورد نظر از ریسک بازار بیشتر است. بتای کوچک‌تر از یک نیز به این معنی است که ریسک دارایی نسبت به بازار کمتر است. همچنین بتای برابر با یک نشان‌دهنده برابری ریسک دارایی و ریسک بازار است.

ریسک غیرسیستماتیک

ریسک غیرسیستماتیک یا همان ریسک مشخص، از ریسک منحصر به فرد سرمایه‌گذاری در شرکت و یا تخصیص سرمایه برای صنعتی مشخص در بازار نشأت می‌گیرد. این ریسک مرتبط با اخبار مختص یک سهم و یا یک صنعت خاص است. به عنوان مثال اگر کارکنان شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید اعتصاب کنند، ارزش آن شرکت در بازار سهام کاهش پیدا می‌کند و باعث تاثیر ریسک غیرسیستماتیک بر قیمت آن‌ها می‌شود.

همچنین تمامی تغییراتی که بر صنایع مختلف تاثیرگذار هستند مانند نوسانات بازار ارز، تغییرات تعرفه‌های مختلف، تغییرات نرخ مواد اولیه صنایع و فاکتورهایی از این دست را می‌توان از مصادیق ریسک غیرسیستماتیک دانست.

راه‌های مختلف کاستن از میزان ریسک غیرسیستماتیک در بازار بورس

ریسک غیرسیستماتیک را ریسک حذف شدنی نیز می‌نامند. این ریسک را می‌توان با بررسی شرکت‌ها و صنایع در بازه‌های زمانی مختلف کاهش داد و یا حتی آن را به صفر رساند. انجام این کار اما به تخصص و تجربه در بازار سهام نیاز دارد که پیشنهاد می‌شود تا برای این کار از مشاوران حرفه‌ای بازارهای مالی استفاده کنید. کاهش این ریسک از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری صورت می‌پذیرد. ‌

برای پرتفویی که تنوع مناسبی از سهام‌های مختلف داشته ‌باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد. هر چه این ریسک به حداقل برسد، موفقیت و افزایش شما را نتیجه خواهد داد. بنابراین بررسی داده‌های بورسی و تحلیل نمودارهای آن امری کلیدی جهت محاسبه میزان ریسک غیرسیستماتیک برای سرمایه‌گذاران بازار بورس و اوراق بهادار است.

تفاوت‌های ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک

اصلی‌ترین تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک به نحوه کنترل آن و کاهش خسارت‌های وارد شده است. ریسک غیرسیستماتیک را می‌توان با بهره‌گیری از روش‌هایی که بیان شد کاهش داد در صورتی که فرار از دست ریسک سیستماتیک عملا امکان‌پذیر نیست و ریسک کلی بازار است که تمامی فعالان این حوزه را دربر می‌گیرد.

اهمیت توجه به میزان ریسک در بازارهای مالی

محافظت از سرمایه و تلاش برای افزایش آن برای سرمایه‌گذاران بسیار مهم است. برای ایجاد امنیت مالی لازم است تا بازار هدف را به خوبی شناسایی و بررسی کرد. ورود به عرصه تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام بازار بورس بدون در نظر گرفتن خطرات آن می‌توان مانند خودکشی باشد و سرمایه شما را به طور کامل از بین ببرد. بنابراین مهم است تا میزان ریسک بازار و فعالیت‌های بورسی مورد توجه قرار بگیرد. با این کار می‌توان از سرمایه خود مراقبت کرد و برای استفاده بهینه از آن، در فعالیت‌های مختلف شرکت کرد. افزایش سرمایه به مرور زمان صورت می‌گیرد و بازار بورس برای افرادی که حوصله یا زمان کافی را جهت فعالیت در این زمینه ندارند، توصیه نمی‌شود.

ریسک مالی چیست و چه اهمیتی در سرمایه گذاری ارز دیجیتال دارد؟

یکی از مسائلی که هنگام سرمایه گذاری ارز دیجیتال برای جلوگیری از هرگونه ضرر شدید، باید به آن توجه داشت؛ آگاهی از ریسک مالی است. به منظور دستیابی به این هدف، باید با انوع ریسک مالی یا ریسک سرمایه گذاری، آشنا شوید.

ما در این مطلب از کوین نیک قصد داریم تا به معرفی مجموعه ریسک مالی که اهمیت ویژه‌ای در دنیای اقتصاد دارند، بپردازیم.تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام

ریسک مالی یا ریسک سرمایه گذاری چیست؟

ریسک سرمایه گذاری به ریسکی گفته می‌شود که در آن، خطر از دست دادن پول یا هر مال ارزشمندی، وجود داشته باشد. ما ریسک را در زمینه بازارهای مالی، میزان پولی که یک شخص، ممکن است در طول داد و ستد یا سرمایه گذاری از دست دهد، در نظر می‌گیریم. بنابراین ریسک، به معنای ضرر واقعی (Actual Loss) نیست؛ اما چیزی است که در نهایت، ممکن است از دست برود.

به زبان دیگر، بسیاری از سرویس‌های مالی و سرمایه گذاری یا سرویس‌های تراکنشی، دارای ریسک ضرر ذاتی هستند و ما به این ضرر در دنیای تجارت، ریسک مالی یا ریسک سرمایه گذاری می‌گوییم. به طور کلی، مفهوم ریسک مالی ممکن است در سناریوهای مختلف، خود را به گونه‌های متفاوتی نشان دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به بازارهای مالی، سیاست‌های تجاری و شرایط حاکمه اشاره کرد.

پروسه ارزیابی و معامله همراه با ریسک مالی، معمولا با نام مدیریت ریسک یا مدیریت خطر (Risk Management) هم شناخته می‌شود. اما قبل از اینکه آشنایی بهتری با مدیریت ریسک پیدا کنیم، لازم است تا از پایه‌ و اساس ریسک مالی و انواع آن، آگاهی داشته باشیم.

این مطلب راهم مطالعه کنید: روانشناسی بازار چیست و چه تاثیری روی بازار ارز دیجیتال دارد؟

انواع ریسک مالی

راه‌های زیادی برای دسته بندی تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام ریسک‌ سرمایه گذاری وجود دارند که معنای هر کدام از آن‌ها ممکن است با توجه به زمینه فعالیت‌ها، متفاوت باشد. در ادامه یک نگاه کلی به انواع ریسک مالی خواهم داشت:

۱. ریسک سرمایه گذاری

همانطور که از نام آن پیدا است، ریسک‌ سرمایه گذاری (Investment Risk) در رابطه با ریسک‌هایی است که در زمینه تبادل و سرمایه گذاری فعالیت دارند. در این حالت، ریسک‌ها با شکل و شمایلی مختلف پدیدار می‌شوند؛ اما اکثر آن‌ها مرتبط با نوسانات قیمت بازار هستند. به طور کلی، ما بازار نقدینگی و ریسک‌های اعتباری را، بخشی از ریسک سرمایه گذاری می‌دانیم.

ریسک مالی یا ریسک سرمایه گذاری

۲. ریسک بازاری

ریسک یا خطر بازاری (Market Risk)، ریسکی است که همراه با قیمت اجناس و اموال با ارزش به وجود می‌آید. مثلا اگر شخصی بیت کوین بخرد، مشمول ریسک بازاری می‌شود؛ چون نوسان قیمت بیت کوین، ممکن است باعث کاهش قیمت آن شود.

مدیریت ریسک بازاری از لحظه‌ای شروع می‌شود که ما در نظر بگیریم، اگر قیمت بیت کوین بر خلاف انتظارمان حرکت کرد؛ چقدر ضرر خواهیم کرد. مرحله بعدی در مورد مدیریت ریسک بازاری این است که یک استراتژی ایجاد کنیم که در آن مشخص شود، ما باید چه اقدامی به عنوان عکس‌العمل در مقابل این حرکت خلاف انتظار، انجام دهیم.

معمولا سرمایه گذاران با ریسک‌های بازاری مستقیم و غیر مستقیم، رو به رو می‌شوند. ریکس‌های بازاری مستقیم، ضرری است که معامله‌کننده از تغییر ناگهانی و منفی قیمت ارز دیجیتال یا مال‌های دیگر، تجربه می‌کند. مثالی که پیش‌تر در این مطلب به آن اشاره کردیم، به خوبی نشان‌دهنده یک ریسک مستقیم بازار است؛ یعنی شرایطی که ما یک بیت کوین می‌خریم و پس از خرید، ممکن است با کاهش قیمت، رو به رو شویم.

این مطلب راهم مطالعه کنید: ۵ روش سرمایه گذاری ارز دیجیتال که منجر به کسب درآمد می شود

از طرف دیگر، ریسک غیر مستقیم بازار مربوط به اموالی است که ریسک ثانویه یا فرعی دارند. نرخ ریسک غیر مستقیم در بازار سهام، به طور غیر مستقیم روی قیمت سهام تاثیر می‌گذارد و به همین دلیل به آن، ریسک غیر مستقیم گفته می‌شود.

مثلا اگر یک شخص قسمتی از سهام شرکتی را خریداری کند؛ ممکن است نوسانات نرخ بهره (Interest Rate)، به طور غیر مستقیم روی سرمایه‌اش تاثیر بگذارد. یک شرکت ممکن است با وجود افزایش نرخ بهره، به سختی رشد کند یا سودمند باقی بماند؛ اما به غیر از آن، افزایش نرخ بهره این شجاعت را در سهام‌داران ایجاد می‌کند تا سهم خود را به فروش برسانند. سهام‌داران معمولا سهم خود را برای پرداخت بدهی‌ها، به فروش می‌رسانند.

باید به این مسئله هم توجه داشت که نرخ بهره می‌تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم، روی بازار مالی تاثیر بگذارد. در حالی که نرخ بهره، تاثیر غیر مستقیم روی بازار سهام دارد؛ اما به طور مستقیم روی اوراق و دیگر درآمدهای ثابت اوراق بهادار، تاثیر می‌گذارد. بنابراین با توجه به نوع مال، ریسک نرخ بهره می‌تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، در نظر گرفته شود.

۳. ریسک نقدینگی

ریسک نقدینگی (Liquidity Risk) ریسکی است که سرمایه‌گذار یا معامله‌کننده، بدون یک تغییر جدی در قیمت‌ها قادر به خرید و فروش مال نباشد.

مثلا فرض کنید که شخصی ۱۰۰۰ واحد از یک ارز دیجیتال را به قیمت هر واحد ۱۰ دلار، تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام خریداری می‌کند. حال تصور کنید که این قیمت برای ماه‌های آینده، ثابت باقی بماند و این مقدار واحد از ارز دیجیتال، همچنان به قیمت ۱۰ دلار خرید و فروش شود.

در بازار نقدینگی در یک حجم بالا، این فرد می‌تواند به سرعت، سرمایه ۱۰ هزار دلاری خود را به فروش برساند؛ چون به اندازه کافی خریدارانی وجود دارند که برای هر واحد، ۱۰ دلار پرداخت کنند. اما اگر بازار به شکل نامشخص و غیر نقدینگی (غیر قابل تبدیل به پول) باشد، شاید تعداد انگشت شماری از افراد وجود داشته باشند که حاضر به پرداخت ۱۰ دلار برای هر واحد باشند. بنابراین با توجه به این نوع ریسک مالی، این شخص احتمالا باید بخش بزرگی از ارز دیجیتال خود را با قیمت پایین‌تری به فروش برساند.

۴. ریسک اعتباری

ریسک اعتباری (Credit Risk) به ریسکی گفته می‌شود که یک وام‌دهنده، به دلیل غیبت یا عدم موفقیت در پرداخت شخص وام‌گیرنده، پول خود را از دست می‌دهد. مثلا زمانی که شخصی از شما پول یا ارز دیجیتال، قرض می‌گیرد؛ شما در یک ریسک اعتباری قرار می‌گیرید. به زبان دیگر، این ریسک وجود دارد که آن شخص، پول‌تان را پس ندهد که به این نوع احتمال، ریسک اعتباری گفته می‌شود. زیرا اگر آن فرد غیبت کند، در پس دادن پول کوتاهی کند یا هر اتفاق دیگری، شما پول خود را از دست می‌دهید و متضرر خواهید شد.

در ابعاد بزرگ‌تر، اگر ریسک اعتباری یک دولت یا کشور، به سطح غیر منطقی برسد؛ شاهد یک بحران اقتصادی در آنجا خواهیم بود. بدترین بحران اقتصادی ۹۰ سال اخیر، به دلیل گسترش ریسک اعتباری جهانی، رخ داده است.

تحلیل بازار ارز دیجیتال

۵. ریسک عملیاتی

ریسک عملیاتی (Operational Risk) به ریسکی گفته می‌شود که در آن، مالی به علت شکست پروسه‌های داخلی، پروسه‌های سیستمی یا شکست در مراحل اجرایی، از دست می‌رود. این نوع شکست‌ها معمولا به دلیل اشتباهات انسانی یا فعالیت‌های جعلی و کلاه‌برداری، صورت می‌گیرد.

برای کاهش ریسک عملیاتی، هر شخص و شرکتی باید یک بازرسی دوره‌ای از سیستم‌های امنیتی خود ترتیب دهد و در کنار آن، به مواردی مثل اجرای مراحل عملیاتی و مدیریت داخلی موثر خود هم، توجه ویژه‌ای داشته باشد.

بسیاری از حوادث ناخوشایند در زمینه ریسک عملیاتی، به دلیل مدیریت ضعیف کارمندان به وجود آمده‌اند که با سرمایه‌های شرکت، فعالیت‌ غیر مجاز داشته‌اند. معمولا به این فعالیت‌ها، معامله سرکش (Rogue Trade) می‌گویند که باعث از دست رفتن مال و وارد شدن ضرر بسیار شدید به یک شرکت می‌شود؛ مخصوصا اگر این مسئله در مورد بانک‌ها اتفاق بیفتد.

همچنین شکست عملیاتی می‌تواند به واسطه وقایع خارجی و طبیعی که به صورت غیر مستقیم روی عملیات یک کمپانی تاثیر گذاشته‌اند، رخ دهد. زلزله، طوفان یا وقایع طبیعی دیگر، از جمله اتفاقاتی هستند که می‌توانند شکست عملیاتی بزرگی را رقم بزنند و به عنوان بلایایی برای ریسک مالی در نظر گرفته می‌شوند.

۶. ریسک سازگاری

ریسک سازگاری (Compliance Risk) مرتبط با آن نوع از ضررهای مالی است که یک شرکت یا موسسه به دلیل عدم توانایی در دنبال کردن قوانین و آئین نامه‌های حوزه قضایی خود، متحمل می‌شود. برای جلوگیری از این گونه ریسک‌ها، بسیاری از شرکت‌ها یک سری از روش‌ها و طرز عمل‌های خاص را اتخاذ می‌کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به قوانین ضد پول شویی (Anti Money Laundering) و فرآیند شناسایی تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام مشتری (Know Your Client) اشاره کرد.

اگر یک ارائه‌دهنده سرویس یا یک شرکت، قادر نباشد تا خود را با این قوانین سازگار کند؛ ممکن است دولت، کار او را برای همیشه تعطیل کند یا با جرایم بسیار جدی، رو به رو شود. بسیاری از شرکت‌های سرمایه گذاری و بانک‌ها به دلیل عدم تطبیق با آئین نامه‌ها، با تحریم‌های مختلف و دعوی حقوقی زیادی رو به رو شده‌اند که برخی از آن‌ها حتی به شکلی عمدی صورت گرفته‌اند؛ مانند انجام یک عملیات بدون وجود مجوز معتبر و تایید شده.

انجام هرگونه خرید و فروش سهام توسط کارمندان داخلی و معتمد یا هرگونه فساد داخلی، از دیگر مثال‌های متداول در زمینه ریسک انطباق یا ریسک سازگاری هستند.

این مطلب راهم مطالعه کنید: ۱۲ ابزار برتر برای انجام مبادله ارز دیجیتال

۷. ریسک سیستمی

ریسک سیستمی (Systemic Risk) به آن دسته از ریسک‌هایی می‌گویند که به دلایل مختلف از جمله بی‌ثباتی یا آشوب در بازارهای مالی، باعث سقوط ناگهانی یک سیستم مالی می‌شوند. مثلا در سال ۲۰۰۸ زمانی که بانک برادران لیمن (Lehman Brothers)، چهارمین بانک سرمایه گذاری ایالات متحده آمریکا، اعلام ورشکستگی کرد؛ بزرگ‌ترین ورشکستگی در تاریخ ایالات متحده رقم خورد. در آن زمان، آمریکا با بحران مالی به شدت جدی، رو به رو شد که حتی در نهایت، روی اقتصاد دیگر کشورها هم تاثیر گذاشت.

ریسک سیستمی مرتبط با شرکت‌هایی است که با بخشی از صنعت خود و دیگر صنعت‌های مرتبط، همبستگی دارند. مثلا اگر شرکت برادران لیمن تا این حد در سیستم اقتصادی آمریکا، دخالت نداشت؛ ورشکستگی آن‌ها به این اندازه تاثیرگذار نبود و ضرر حاصل از آن‌، سطحی‌ بود.

بهترین روش برای به یاد داشتن مفهوم ریسک سیستمی، این است که آن را شبیه دومینو (Domino Effect) فرض کنید؛ که وقتی یک قطعه از دومینو سقوط کند، باعث سقوط تمامی قطعات دیگر خواهد شد.

فلزات با ارزش پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸، رشد قابل توجه‌ای را تجربه کردند. بنابراین تنوع‌بخشی (Diversification) که یک اصطلاح مالی به معنی خرید سهام با همبستگی پایین است؛ یکی از روش‌های کاهش‌دهنده ریسک سیستمی محسوب می‌شود.

ریسک سیستمی در برابر ریسک سیستماتیک

نباید ریسک سیستمی را با ریسک سیستماتیک (Systematic Risk یا Aggregate Risk)، اشتباه گرفت. زیرا ریسک سیستماتیک نه تنها به راحتی قابل معنی کردن نیست؛ بلکه مربوط به ریسک‌های وسیع‌تر و حتی فراتر از موارد اقتصادی است.

ریسک سیستماتیک مرتبط با وقایعی است که روی یک کشور یا جامعه در زمینه‌های مختلف، تاثیر می‌گذارد. این ریسک مالی می‌تواند شامل صنعت کشاورزی، ساخت و ساز، استخراج، تولید، اقتصاد و دیگر زمینه‌ها شود. زمانی که می‌توان ریسک سیستمی را با داشتن همبستگی پایین در مسائل مختلف؛ کاهش داد؛ هیچگاه نمی‌توان این نوع از ریسک را توسط روش تنوع بخشی به کلی از بین برد.

نتیجه‌گیری

در این مطلب ما ریسک‌های مالی متنوعی را مورد بررسی قرار دادیم که از جمله آن‌ها می‌توان به ریسک سرمایه گذاری، ریسک عملیاتی، ریسک سازگاری و ریسک سیستمی اشاره کرد. هر کدام از آن‌ها هم می‌تواند شامل ریسک‌های متنوعی از جمله ریسک‌های نقدینگی، ریسک‌های بازاری و ریسک‌های اعتباری شوند.

زمانی که صحبت از اقتصاد می‌شود، تقریبا غیر ممکن است که بتوان به طور کلی، از ریسک‌ مالی جلوگیری کرد. در زمینه خرید ارزهای دیجیتال و سایر موارد، یک معامله‌کننده یا یک شخص سرمایه‌گذار، بهترین کاری که می‌تواند انجام دهد این است که تا حد امکان، وقوع این نوع ریسک‌ها را کاهش دهد یا کنترل به مراتب بهتری نسبت به شرایط مالی خود داشته باشد. بنابراین برای دستیابی به این نوع کنترل و کاهش ریسک مالی، بسیار مهم است که انواع و اقسام این نوع ریسک‌های اقتصاری را بشناسید تا بتوانید در زمینه مدیریت استراتژی خود، بهتر عمل کنید و ریسک کمتری در زمینه مالی متحمل شوید.

آموزش بورس – ریسک و بازده در سرمایه گذاری

ریسک و بازده : رفتار افراد در میزان ریسک (خطر) کردن متفاوت است. برخی از انسانها کارهای پر ریسک و برخی دیگر کارهای کم ریسک را ترجیح می دهند. میزان پذیرش ریسک افراد به همراه سایر عوامل اقتصادی، سیاسی باعث می شود یک فرد در سرمایه گذاری خود سود یا ضرر کند.

بازده چیست ؟ (به انگلیس Return)

بازده پاداش (سود یا منفعت) سرمایه گذاری فرد در پروژه های متفاوت است. که در این مقاله بازده همان سود سرمایه گذاری فرد در شرکت های پذیرفته شده در بورس می باشد. دو نوع بازده در سرمایه گذاری مد نظر می باشد.

الف) بازده مورد انتظار (به انگلیسی Expected Return)

مقدار سودی است که سرمایه گذار انتطار دارد (توقع دارد / پیش بینی می کند) از سرمایه گذاری خود به دست آورد. به عنوان مثال بازده مورد انتظار شخص اول از خرید یک عدد سکه طلا و فروش آن در یک ماه بعد 500000 ریال می باشد ولی بازده مورد انتظار شخص دوم از همان مقدار سرمایه گذاری یعنی خرید یک عدد سکه طلا و فروش آن در یک ماه بعد 300000 ریال است. بنابراین بازده مورد انتظار هر شخص با شخص دیگری متفاوت است.

ب) بازده واقعی (به انگلیسی Realized Return)

مقدار سودی است که سرمایه گذار از سرمایه گذاری خود به دست می آورد(سود واقعی در پایان سرمایه گذاری). به عنوان مثال تفاوت قیمت خرید و فروش یک عدد سکه در یک ماه مشخص 475000 ریال است. حال شخصی که بازده مورد انتظار او در خرید و فروش یک عدد سکه 500000 ریال بود مبلغ 25000 ریال کمتر از انتظارش سود به دست آورده و شخصی که بازده مورد انتظار او 300000 ریال بود مبلغ 175000 ریال بیشتر از انتظارش سود به دست آورده است.

ریسک چیست؟ (به انگلیس Risk)

ریسک اختلاف بین آنچه که انتظار داریم و آنچه که رخ میدهد می باشد. در اینجا اختلاف بین بازده مورد انتظار و بازده واقعی همان ریسک ما در سرمایه گذاری است.

بازده واقعی – بازده مورد انتظار = ریسک

رابطه بین ریسک و بازده یک رابطه مستقیم است. یعنی هر مقدار که شخص ریسک بیشتری کند انتظار تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام بازده بیشتری دارد. به عنوان مثال شخصی که ریسک پذیر نمی باشد پول خود را با نرخ بهره مصوب در بانکهای دولتی سپرده می کند و سود کمی به دست می آورده اما خیالش راحت است که سرمایه اش را از دست نمی دهد. اما شخصی دیگر پول خود را با خرید سهام در بورس اوراق بهادار تهران سرمایه گذاری می کند و سطحی بالاتر از ریسک را می پذیرد. وی ممکن است زیان کند و قسمتی از پول خود را از دست بدهد و در مقابل ممکن است سودی چندین برابر سپرده گذاری در بانک دولتی به دست آورد.

انواع ریسک در سرمایه گذاری

1) ریسک نرخ سود بانکی( ریسک نرخ بهره)

ریسکی که سرمایه گذار در زمان خرید اوراق بهادار می پذیرد. تغییر سود بانکی توسط بانکها باعث افزایش یا کاهش ارزش اوراق بهادار آن شخص می گردد به این تغییرات ریسک نوسان نرخ بهره می گویند.

2) ریسک نرخ ارز ( ارزش پول خارجی به ریال)

افزایش نرخ ارز باعث کاهش حاشیه سود شرکتهایی می شود که مواد اولیه خود را از خارج از کشور وارد می کنند می شود در حالیکه این افزایش باعث بالا رفتن حاشیه سود شرکتهایی می شود که کالا و خدمات خود را صادر می کنند. بنابراین وقتی شما در شرکت سرمایه گذاری می کنید تغییر نرخ ارز می تواند سودآوری سرمایه گذاری شما را تحت تاثیر قرار دهد. این تاثیرات همان ریسک نرخ ارز نامیده می شوند.

3) ریسک تورم

افزایش تورم باعث کاهش قدرت خرید مردم می گردد. این کاهش قدرت خرید باعث می شود که شرکت ها نتوانند محصولات خود را به فروش برسانند بنابراین سود تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام آنها کاهش می یابد. و بالعکس کاهش تورم باعث افزایش قدرت خرید مردم می گردد و این افزایش قدرت خرید باعث افزایش فروش و در نتیجه افزایش سود شرکتها می شود.

افزایش یا کاهش تورم از عوامل کلان اقتصادی است و مدیران شرکت ها دخالتی در آن ندارند بنابراین این تغییرات نرخ تورم یک نوع ریسک در سرمایه گذاری است که می بایست در زمان سرمایه گذاری به آن دقت شود.

4) ریسک نقدینگی

به میزان قدرت نقد شوندگی داراییها ریسک نقدینگی می گویند. هر چه این قدرت پایین تر باشد ریسک بالاتر است. ریسک بالای نقدینگی باعث کاهش وجه نقد در جامعه و در نتیجه رکود و کاهش میزان داد و ستد می گردد.

5) ریسک مالی

یکی از روش های تامین منابع مالی شرکتها استقراض از بانکها یا موسسات مالی است. هر چه این استقراض بیشتر باشد ریسک سرمایه گذاری در آن شرکت بیشتر است

6) ریسک سیاسی

ریسک سیاسی مربوط به ثبات اقتصادی و سیاسی کشورها می شود. هر گاه کشوری ثبات اقتصادی بیشتری داشته باشد ریسک سیاسی آن کم است و بالعکس هر چه ثبات اقتصادی کمتر باشد ریسک سیاسی بالاتر است.

7) ریسک بازار

ریسک حاصل از تغییرات بنیادی در اقتصاد یک کشور مانند رکود اقتصادی، جنگ و اغتشاشات و … را ریسک بازار می نامند. این تغییرات بنیادی در اقتصاد یک کشور باعث تغییر در بازده مورد انتظار سرمایه گذاران می شود.

انواع ریسک

بطور کلی ریسک به دو دسته ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک تقسیم بندی می شود.

ریسک سیستماتیک+ریسک غیر سیستماتیک=ریسک کل

الف) ریسک سیستماتیک (غیر قابل اجتناب)

ریسکی است، که در اثر عوامل کلی بازار به‌ وجود می‌آید، که به‌طور هم‌زمان بر قیمت کل اوراق بهادار موجود در بازار مالی تأثیر دارد. عواملی که موجب ایجاد این نوع ریسک می‌شوند، شامل تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مانند تغییر نرخ ارز، چرخه‌های تجاری، سیاست‌های پولی و مالی دولت است.

ریسک سیستماتیک مختص یک شرکت نبوده بلکه ارزش سهام تمامی شرکتها را در برمی گیرد

ب) ریسک غیر سیستماتیک(قابل اجتناب)

ریسک غیر سیستماتیک را «ریسک مشخص» هم می‌گویند. این ریسک یکی از انواع ریسک‌های سرمایه‌گذاری بوده و ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی خاص است که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید. ریسک غیرسیستماتیک مربوط به اخبار مختص یک سهم یا یک صنعت خاص است؛ مثلا وقتی کارکنان شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید، اعتصاب می‌کنند؛ ریسک غیر سیستماتیک بر قیمت سهام آن تاثیر گذاشته ارزش آن سهام کاهش می یابد.

ریسک چیست و انواع ریسک‌ کدام است؟

زیان بالقوه و قابل اندازه‌گیری یک نوع سرمایه‌گذاری را ریسک می‌گویند.

برخی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری بر روی اوراق بهادار عبارت است از: اعلام نشدن سود سهام، پایین بودن میزان سود هرسهم، کاهش قیمت هرسهم.

در ادامه این مطلب از سایت بورسینس چند ریسک دیگر را بطور کوتاه لیست کرده ایم.

ریسک عملیاتی (Operational Risk) چیست؟

ریسک عملیاتی یا اهرم مالیاتی مربوط است به سود عملیاتی که منشا آن نیز هزینه‌های ثابت شرکت است.

ریسک عملیاتی، ریسک زیان ناشی از فرایند ناقص یا شکست خورده، سیاست‌ها، سیستم‌ها یا رویدادهایی است که فرایند عملیاتی کسب و کار را تحت شعاع قرار می‌دهد.

خطای کارکنان، فعالیت‌های مخربانه و خلافکارانه مانند تقلب و رویدادهای فیزیکی نیز از جمله فاکتورهایی هستند که می‌توانند ریسک عملیاتی را پی داشته باشند.

اغلب سازمان‌ها پذیرفته‌اند که مردم و فرایندها به طور ذاتی دچار خطا می‌شوند و کم‌اثر یا بی‌اثر شدن عملیات را به بار می‌آورند.

دلایل ریسک عملیاتی:

• بلایای طبیعی، مانند زمین‌لرزه، طوفان‌ها یا آتش‌سوزی
• بحران‌های سلامتی و بهداشت، مانند همه‌گیری ویروس COVID-19
• فجایع ناشی از انسان‌ها، مانند حملات سایبری، تروریسم و جرایم سایبری
• شبه‌جرم‌ها مانند اختلاس، جرایم سایبری درون سازمانی، غفلت کارکنان، تهدیدات جنسی، محیط کاری خصومت‌آمیز و…
• نقض قوانین، نقض قرارداد، دستکاری در بازار و اعمال معاملات غیرمنصفانه
• قوانین و شرایط کاری جدید
• شکست خوردن در پایبندی به سیاست‌ها یا فرایندهای کاری شرکت یا شکست در اطمینان حاصل کردن از پیشبرد سیاست‌ها
• سیستم‌های کامپیوتری یا IT قدیمی
• اختلال در زنجیره تامین
• استفاده ناکارآمد از سیستم‌های ابری
• سیاست‌های کاری متناقض یا غیرمنصفانه
• رفتارهای ناایمن
• کاستی و نقص در محصولات
• خطاهای انسانی مانند خطا در وارد کردن داده، یا از دست دادن ضرب العجل‌‌ها
• ناکارآمدی فرایندهای داخلی یا درک اشتباه فرایندها

ریسک مالی (Financial Risk) چیست؟

ریسک مالی گونه‌ای ریسک اضافی است که در اثر افزایش بدهی در شرکت به سهامداران تحمیل می‌شود.

ریسک ناشی از به‌کارگیری بدهی در شرکت را ریسک مالی می‌نامند.

به عبارت دیگر، ریسک مالی به توانایی کسب و کار در مدیریت بدهی و پاسخگو بودن در مقابل تعهدات مالی اشاره دارد.

این نوع از ریسک اغلب به خاطر بی‌ثباتی‌ها، زیان در بازار مالی یا تحرکات قیمت سهام و ارزها، تغییر نرخ بهره و… به وجود می‌آید.

ریسک غیرسیستماتیک و ریسک سیستماتیک چیست؟

کل ریسک بازار را می‌توان به دو دسته کلی ریسک سیستماتیک (Systematic Risk) و ریسک غیر سیستماتیک تقسیم کرد.

ریسک غیر سیستماتیک ریسکی است که ناشی از خصوصیات خاص شرکت از جمله نوع محصول، ساختار سرمایه سهامداران عمده و غیره می‌باشد.

ریسک سیستماتیک ناشی از تحولات کلی بازار و اقتصاد بوده و تنها مختص به شرکت خاصی نمی‌باشد به دیگر بیان ریسک سیستماتیک در اثر حرکت‌های کلی بازار به وجود می‌آید.

طبق نظریه‌های پرتفولیو با متنوع‌سازی سبد سهام می‌توان ریسک غیر سیستماتیک را از میان برد ولیکن ریسک سیستماتیک همچنان باقی می‌ماند.

شرکت‌هایی که فروش آنها بسیار پرنوسان است، یا مانع مالی آنها در حد گسترده‌ای از محل دریافت وام تامین شده است، یا رشد بسیار سریعی داشته‌اند، یا نسبت‌های جاری پایینی دارند و همچنین شرکت‌های کوچک بیش از دیگران از ریسک سیستماتیک تاثیر می‌پذیرند.

هر معامله‌ای در بورس دارای ریسک مخصوص به تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام خود است، توصیه می‌کنم مطلب پیشنهاد و سیگنال سهام برای تازه کارها! که یک مطلب آموزنده است را مطالعه کنید.

ریسک اعتبار (Credit risk)

این ریسک مربوط به زمانی است که یک شرکت یا شخص توانایی آنرا نداشته باشد که سود قراردادی و اصل سرمایه را براساس تعهدات خود پرداخت کند.

سرمایه‌گذارانی که اوراق مشارکت و سایر اوراق بدهی جزئی از پرتفوی سرمایه‌گذاری آنهاست با این نوع از ریسک مواجه هستند.

البته اوراق بدهی دولتی کمترین میزان ریسک را دارا می‌باشند در حالیکه اوراق مشارکت شرکت‌ها دارای ریسک اعتباری بیشتری است.

ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk)

ریسک ناشی از نرخ سود مربوط به زمانی است تاثیر ریسک مالی بر بازار سهام که تغییر در نرخ سود باعث دگرگونی ارزش یک سرمایه‌گذاری گردد.

این نوع ریسک معمولا روی اوراق مشارکت و اوراق بدهی بیشتر اثر می‌گذارد.

به عبارت دیگر، ریسک نرخ بهره، احتمال کاهش ارزش یک دارایی به خاطر نوسانات غیرمنتظره در نرخ بهره است. ریسک نرخ بهره، اغلب با دارایی‌هایی که درآمد ثابت ایجاد می‌کنند (fixed-income assets مانند اوراق مشارکت) مرتبط است.

مانند سایر انواع ریسک‌ها، ریسک نرخ بهره را می‌توان کاهش داد. اصلی‌ترین ابزارها برای کاهش ریسک نرخ بهره شامل تنوع‌سازی دارایی‌ها در سبد و پوشش ریسک (hedging) است.

ریسک سیاسی (Political Risk)

ریسک سیاسی نوعی از ریسک مالی به حساب می‌آید که در آن، دولت یک کشور بصورت ناگهانی سیاست‌های خود را تغییر دهد.

این ریسک عامل بزرگیست که باعث کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم می‌شود.

ریسک بازار (Market Risk)

ریسک بازار عبارت است از تغییر در بازده که ناشی از نوسانات کلی بازار است.

در بین انواع ریسک‌ها آشناترین ریسک است که به عنوان ریسک نوسانات بازار نیز شناخته می‌شود و سرمایه‌گذاران و معامله‌گران در بورس بصورت روزانه با آن مواجه هستند.

این ریسک بیشتر در بازار سهام، آتی سکه، فارکس و سایر بازارهای با نوسانات بالا وجود دارد. نوسانات یک معیار برای ریسک است چون به رفتار و خلق و خوی سرمایه‌گذاران بستگی دارد و نه منطق ( این مقاله را بخوانید : روانشناسی، حلقه مفقوده تصمیم‌گیری در بازار بورس )

چون کسب سود فعالان بازار به بالا و پایین شدن قیمت بستگی دارد، نوسانات برای بازدهی یک امر حیاتی است و هرچقدر یک اوراق بهادار یا بازار با نوسانات بیشتری همراه باشد، احتمال بیشتری برای تغییر بزرگ در هر دو جهت (افزایش یا کاهش قیمت) وجود دارد.

همه اوراق بهادار در معرض ریسک بازار قرار دارند، اگرچه سهام عادی بیشتر تحت تأثیر این نوع ریسک است. این ریسک می‌تواند ناشی از عوامل متعددی از قبیل رکود، جنگ، تغییرات ساختاری در اقتصاد و تغییر در ترجیحات مشتریان است.

ریسک تورمی

این نوع ریسک که تمامی اوراق بهادار را تحت تأثیر قرار می‌دهد عبارت است از ریسک قدرت خرید، یا کاهش قدرت خرید وجوه سرمایه‌گذاری شده.

این نوع ریسک با ریسک نوسان نرخ بهره مرتبط است، برای اینکه نرخ بهره معمولاً در اثر افزایش تورم افزایش می‌یابد. علت این است که قرض دهندگان به‌منظور جبران ضرر ناشی از قدرت خرید، سعی می‌کنند نرخ بهره را افزایش دهند.

ریسک تجاری

ریسک ناشی از انجام تجارت و کسب‌وکار در یک صنعت خاص یا یک محیط خاص را ریسک تجاری گویند.

برای مثال یک شرکت فولاد در صنعت خاص خود با مسائل منحصر به خود مواجه است.

ریسک نقدینگی

ریسک مرتبط با بازار ثانویه‌ای است که اوراق بهادار در آن معامله می‌شود. آن دسته از سرمایه‌گذاری‌هایی که خریدوفروش آن به‌ آسانی صورت می‌گیرد از نقدینگی بالایی برخوردار است.

هرچه عدم اطمینان در خصوص عامل زمان و ابهام قیمتی بالا باشد میزان ریسک نقدینگی نیز افزایش می‌یابد. ریسک نقدینگی سهام مربوط به بازارهای خارج از بورس خیلی بیشتر است.

اگر در مورد انواع ریسک‌ها سوالی دارید در بخش نظرات بنویسید.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: