سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص

صندوق‌های شاخصی در ایران بیشر بر مبنای شاخص کل بورس عمل می‌کنند و شیوه سرمایه‌گذاری در آن‌ها معمولا از طریق سامانه معاملات آنلاین سهام است. مهم‌ترین ویژگی صندوق‌های شاخصی این است که هزینه‌های سبدگردانی و مدیریت آن‌ها در مقایسه با صندوق‌های سهامی عادی کمتر است

ارزیابی عملکرد پرتفوی سرمایه گذاری شرکت‌های بیمه پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران

هدف اصلی این تحقیق بررسی عملکرد پرتفوی سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در مقایسه با سایر شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران است. مبنا تحلیل ریسک و بازدهی، با استفاده از مدلی ترکیبی مشتمل بر این دو معیار ارزیابی است. مدل به‌کاررفته برای ارزیابی پرتفوی در این تحقیق (مدل شارپ)، بر مبنای تئوری CAPM است. بدین منظور فرض شده است که اختلاف معناداری بین عملکرد پرتفوی سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه و پرتفوی سرمایه‌گذاری سایر شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران (شاخص مبنا) وجود دارد. جامعه آماری تحقیق شامل چهار شرکت بیمه و قلمرو زمانی، سال‌های 1381 تا 1388 بوده است. آزمون فرض پژوهش با استفاده از آزمون آماری one sample t-test در نرم‌افزار SPSS، انجام پذیرفت. نتایج به‌دست‌آمده از مقایسه شاخص شارپ محاسبه‌شده برای شرکت‌های مذکور و شاخص مبنا، فرضیه اصلی تحقیق را تأیید می‌کند. لذا ضروری است شرکت‌های بیمه، عملکرد خود را از طریق افزایش بازده و کاهش ریسک بهبود دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the investment portfolio turnovers of Tehran stock market listed companies

صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص چیست

اگر در بورس فعالیت کرده باشید، مطمئنا با صندوق های سرمایه گذاری آشنایی دارید؛ در این بین یکی از انواع این صندوق ها، صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص می باشد که پیش از اقدام به سرمایه گذاری در آن ها، باید دقیقا بدانید صندوق های سرمایه گذاری شاخصی چیست و چه ویژگی هایی دارد تا با دید درستی برای خرید واحدهای این نوع از صندوق ها اقدام نمایید. به همین خاطر در این مطلب به این پرداخته ایم که صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص چیست و به همین وسیله شما می توانید به سادگی همه چیز را درباره صندوق سرمایه گذاری شاخصی را یاد بگیرید، پس با کد بورسی تا انتها همراه بمانید؛

صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص

جالب است بدانید که صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص با هدف انطباق پرتفوی سرمایه‌ گذاری با شاخص بازار سهام ایجاد شده اند. یک صندوق سرمایه‌ گذاری شاخصی لزوما منابع خود را مطابق با الگوی تعیین‌ شده برای یکی از شاخص‌ های موجود در بازار، سرمایه گذاری می نماید. در نظر داشته باشید که شاخص مذکور می تواند شاخص‌ کل یا شاخص های دیگر بازار بورس ایران باشد. در این صندوق‌ ها فقط وقتی که معامله سهام ضرورت پیدا می کند که وجهی به خاطر ورود سرمایه‌ گذار جدید اضافه یا به دلیل خروج یک سرمایه‌ گذار کم گردد.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

مزیت اصلی صندوق‌ های سرمایه‌ گذاری شاخصی را می توان هزینه‌ های نسبتا پایین آن‌ ها و همین طور حذف ریسک مدیریت صندوق‌ به حساب آورد. صندوق های سرمایه گذاری شاخصی به دنبال کسب سودی برابر با یکی از شاخص های بورسی هستند و هدف آن ها پیروی از یک شاخص مبنا است. مدیران این صندوق‌ ها سعی می کنند تا سبدی از اوراق بهادار با ترکیب و اوزان متناسب با یک شاخص مبنا را ایجاد کنند تا بر این اساس عملکردی مشابه با عملکرد آن شاخص داشته باشند.

در این نوع از صندوق‌ ها نقش مدیریت، یک نقش غیرفعال می باشد و تنها در راستای انطباق ترکیب وزن اوراق موجود در سبد با شاخص مبنا تلاش‌ هایی انجام می شود.‌ بزرگترین مزیت صندوق‌ های سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص کاهش هزینه‌ های سبدگردانی و مدیریت صندوق است. به این خاطر که این نوع صندوق‌ ها نهایتا می بایست شبیه به شاخص کل بورس باشند، در هزینه‌ ها حداکثر صرفه‌ جویی را انجام می‌ دهند تا از متوسط شاخص کل کم ترین میزان انحراف را داشته باشند. همچنین در این صندوق‌ ها مدیریت نقشی غیرفعال دارد و ریسک مدیریت صندوق حذف خواهد شد، چرا که هدف مدیران دستیابی به سود نیست و آن‌ ها در تلاش اند تا وزن اوراق موجود به شاخص مبنا نزدیک باشد.

تفاوت صندوق شاخصی با سهامی چیست؟

ترکیب دارایی‌ های هر صندوق سرمایه‌ گذاری، استراتژی آن صندوق را نشان می دهد که از این جهت صندوق‌ های شاخصی بسیار شبیه به صندوق‌ های سهامی هستند. فرقی که صندوق های سهامی با صندوق های شاخصی دارند، در انتخاب سهام شرکت ها می باشد و این بدین معنی است که صندوق های شاخصی، معمولا سعی دارند سهام شرکت های بزرگ را خریداری نمایند.

این در حالی است که صندوق های سهامی، هر نوع سهامی را که به سوددهی بیشتر نزدیک باشند را در نظر می گیرند و میزان تاثیر آن سهام یا نماد بر روی شاخص را در نظر نمی گیرند. صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص، ۸۰ درصد فعالیت خود را بر روی خرید سهم یا سهام شاخص بازار تخصیص می دهند و مابقی فعالیت خود را بر خرید اوراق قرضه، سپرده هایی با درآمد ثابت و … سرمایه گذاری می نمایند.

انواع صندوق سرمایه‌ گذاری شاخصی کدامند؟

صندوق‌ های سرمایه‌ گذاری مبتنی بر شاخص را می‌ شود طبق شاخصی که مبنا قرار گرفته است، دسته‌ بندی نمود. به عنوان مثال امکان دارد صندوقی مطابق با شاخص کل طراحی شود و صندوق دیگری مطابق با شاخص ۳۰ شرکت بزرگ بورس. دارایی صندوق‌ های شاخصی بر اساس دارایی‌ هایی انتخاب می‌ شود که شاخص موردنظر را تشکیل می دهند. به عنوان مثال چنانچه صندوقی بخواهد مطابق با شاخص کل بورس ایجاد شود، بایستی سراغ همان سهام های شاخص کل بورس برود.

وزن هر سهم در میان دارایی‌ های صندوق هم طبق وزن آن سهم در شاخص کل تعیین خواهد شد و این بدین معنی است که چنانچه تغییرات قیمت سهمی تاثیر زیادی بر تغییرات شاخص کل داشته باشد، وزن آن در سبد دارایی‌ های صندوق می بایست بیشتر باشد. صندوق‌ های شاخصی مدت هاست که در بازارهای سهام فعالیت می کنند.

به عنوان مثال در بازار سهام نیویورک، صندوق‌ هایی بر مبنای شاخص داوجونز و نزدک فعالیت می نمایند. در ایران هم چند وقتی می شود که صندوق‌ هایی از این نوع تشکیل شده است که تعدادی از آن‌ ها طبق شاخص کل و برخی از آن ها نیز بر مبنای شاخص‌ های دیگری مثل شاخص ۳۰ شرکت بزرگ ایجاد شده اند که پیش تر هم اشاره ای به این موضوع داشتیم.

ویژگی های صندوق سرمایه گذاری شاخصی

۱) در این صندوق‌ ها مدیریت نقشی غیرفعال دارد و ریسک مدیریت صندوق حذف می گردد، چرا که هدف مدیران دستیابی به سود نیست و آن‌ ها بیشتر در تلاش هستند تا وزن اوراق موجود به شاخص‌ مبنا نزدیک باشد.

۲) شاخص های سرمایه گذاری بسیاری وجود دارند که عملکرد آن ها با حداقا نوسان، که مدن ها کلید سرمایه گذاری موفق بود، است. چنانچه شاخص شما بتواند نرخ نوسانش را پایین نگه دارد، آن گاه شما بهترین فرصت برای افزایش سود در مدت طولانی در قیاس با چیدن سبد سرمایه گذاری و انباشتن آن با چندین دارای تک، دارید.

۳) یک مدیر فعال با تخصص در سرمایه گذاری و شناخت کافی از بازار می تواند نه تنها از سبد سرمایه گذاری شما محافظت نماید، بلکه بازدهی فراتر از بازار را نیز برای سرمایه گذاران به دنبال داشته باشد. ولی در حقیقت تنها تعداد معدودی از مدیران هستند که توانسته اند به صورت پیوسته و در طول سال ها این کار را انجام دهند.

۴) صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص، گونه ‌ای از طرح ‌های سرمایه ‌گذاری جمعی به حساب می آیند که در آن ها، سبد سرمایه ‌گذاری به نوعی آینه تمام نمای شاخص بازار بورس است. مزایای این صندوق ها به صورت معمول کم هزینه بودن، کم ریسک بودن به علت تنوع سبد سهام و مزایای مالیاتی آن هاست.

در این صندوق‌ ها معامله سهام تنها وقتی ضرورت پیدا خواهد کرد که وجهی به ‌واسطه ورود سرمایه ‌گذار جدید اضافه یا به علت خروج یک سرمایه‌ گذار کم شود. مزیت اصلی صندوق‌ های سرمایه ‌گذاری مبتنی بر شاخص، کاهش ریسک و هزینه هاست. در بلندمدت صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص به نسبت دیگر صندوق های سرمایه گذاری مشترک عملکرد مناسب تری را به همراه داشته باشد.

۵) این ریسک وجود دارد که با کاهش قیمت این اوراق دارایی‌ های صندوق کاهش یابد و طبیعتا سرمایه افرادی که در این صندوق‌ ها سرمایه‌گذاری کرده اند هم کاهش پیدا خواهد کرد. البته شاید این موضوع از نظر بسیاری از سرمایه گذاران، موضوع خاصی نباشد، چرا که بیشتر سرمایه‌ گذاری صندوق های شاخصی بر روی اوراق بهادار بازار بورس است و این بازار وابسته به عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می باشد.

همچنین این امکان وجود دارد که واحدهای سرمایه‌ گذاری در این صندوق‌ ها به علت نوسانات عرضه و تقاضا موجود در بازار تغییر نماید و این بدین معنی است که با قیمت پایین‌ تر و یا بالاتر از قیمت اصلی واحدها قرار گیرد. انعطاف این صندوق‌ ها در شرایط گوناگون بازار بسیار کم تر از دیگر صندوق‌ های سهامی است که این امر می تواند در نوسانات بازار به ضرر سهامداران این صندوق‌ ها باشد. بنابراین بهتر است پیش از انتخاب صندوق شاخصی مورد نظر، بازده آن‌ ها را با یک دیگر مقایسه نمایید تا بتوانید بهترین گزینه را برای خود انتخاب نمایید که بیشترین سود را در طول سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص زمان برای شما به همراه داشته باشد.

صندوق سرمایه گذاری شاخصی برای چه افرادی مناسب است؟

جالب است بدانید که ریسک سرمایه‌ گذاری در صندوق‌ های مبتنی بر شاخص از ریسک سرمایه‌ گذاری در صندوق‌ های سهامی کم تر است و نسبت به دیگر انواع صندوق‌ ها میزان مشارکت بیشتری در خرید سهام دارد، از همین روی این نوع صندوق‌ ها بیشتر مورد توجه افرادی قرار می‌ گیرد که به سرمایه‌گذاری مطمئن در بازار بورس تمایل دارند. سرمایه‌ گذاری در صندوق‌ های سرمایه‌ گذاری بیشتر مورد توجه افرادی است که علاقه‌ مند به سرمایه گذاری در بازارهای سرمایه هستند، ولی وقت کافی به منظور بررسی دائمی بازار را نداشته و یا تجربه کافی برای ورود مستقل به بازار را نخواهند داشت. صندوق‌ های سرمایه گذاری به این علت که به وسیله افراد متخصص و با تجربه در این زمینه اداره می‌ شوند، برای سرمایه گذاری کم ریسک تر و مطمئن تر افراد، مناسب تر می باشند.

از طرف دیگر نخستین گام برای پاسخ به این سوال این است که خود را سنجش ریسک کنیم تا دریابیم که جزو چه دسته افرادی در سرمایه گذاری هستیم؛ آیا ریسک پذیر هستیم و یا ریسک گریز؟ و در گام بعدی است کهب اید علاقمندی خود را در نظر بگیریم. افرادی هم هستند که علاقه ورود به بازارهای دارایی متنوع و شناخته شده‌ ای مثل خرید سهام همین شرکت‌ های شاخص‌ ساز را دارند، ولی نه دانش کافی دارند و نه وقت برای تحلیل و بررسی. به این گروه از افراد توصیه می شود که با انتخاب صندوق شاخصی و استفاده از اعضای متخصص و ارکان صندوق مجربی که مثل هر صندوق سرمایه گذاری دیگر در این صندوق هم حضور دارند، مسیر را برای خود هموار نمایند و بدون دغدغه داشتن وقت و دانش کافی، به سادگی فرآیند سرمایه گذاری خود را آغاز نمایند.

بررسی مزیت های صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص می تواند بهانه خوبی برای شروع سرمایه گذاری در این نوع صندوق ها باشد. در مورد صندوق‌ های شاخصی باید در نظر داشتهب اشید که این صندوق ها همواره در تلاشند تا بازدهی خود را به یکی از شاخص‌ های بورس گره بزنند. بعضی این کار را با شاخص کل انجام می‌ دهند و بعضی دیگر خود را به شاخص هم وزن متصل می‌ کنند، ولی در این بین باید تفاوت شاخص هم وزن و شاخص کل را بدانید. در این راستا باید گفت که شاخص کل به شرکت‌ های بزرگ وابسته است و نوسان شرکت‌ های بزرگ تاثیر بسیاری بر روی آن ها خواهد گذاشت.

ولی در مقابل و در شاخص هم وزن، شاخص به تمامی شرکت‌ های بورسی وزن یکسانی می دهد، از همین روی صندوق‌ های شاخصی مبتنی بر شاخص کل بیشتر به شرکت‌ های شاخص‌ ساز برای سرمایه گذاری علاقه دارند، ولی صندوق‌ های مبتنی بر شاخص هم وزن احتیاجی نیست تا صرفا روی شاخص‌ سازها تمرکز نمایند، به این خاطر که تمامی شرکت ها از وزن یکسانی برخوردار هستند. شاخص هم وزن به علت این که وزن یکسانی به کل شرکت‌ ها می‌ دهد، وضعیت بورس را بهتر از شاخص کل نشان می‌ دهد و شاخص بهتری برای سنجش آن محسوب می شود.

نحوه سرمایه گذاری در صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص

برخی از صندوق‌ های سرمایه‌ گذاری به صورت ETF در فعالیت اند و این بدین معنی است که به صورت سهام در بازار بورس عرضه خواهند شد. شما قادرید با مراجعه به سایت کارگزاری مورد نظر خود، برای دریافت کد بورسی و سرمایه گذاری در این صندوق‌ ها اقدام کنید. برخی دیگر از صندوق‌ های شاخصی نیز به حالت عادی در اختیار کاربران قرار می گیرند. به منظور سرمایه گذاری در این صندوق‌ ها باید از طریق دفتر نمایندگی آن‌ ها و یا وبسایت رسمی‌ آن ها برای گشایش حساب اقدام کنید.

نکات مهم درباره صندوق سرمایه گذاری شاخصی

• مزایای این صندوق ها به صورت معمول کم هزینه بودن، کم ریسک بودن به علت تنوع سبد سهام و مزایای مالیاتی آن هاست.
• در بلندمدت صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص به نسبت دیگر صندوق های سرمایه گذاری مشترک عملکرد به مراتب بهتری از خود نشان داده اند.
• صندوق های سرمایه گذاری شاخصی در واقع گونه ‌ای از طرح ‌های سرمایه ‌گذاری جمعی به شمار می روند که در آن ها، پرتفوی سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص سرمایه ‌گذاری به نوعی آینه تمام نمای شاخص بازار بورس محسوب می شود.
• در این صندوق‌ ها معامله سهام تنها زمانی ضرورت پیدا خواهد کرد که وجهی به ‌واسطه ورود سرمایه ‌گذار جدید اضافه یا به دلیل خروج یک سرمایه‌ گذار کسر شود.

نتیجه گیری و کلام پایانی

همان طور که گفتیم، دارایی‌ های این صندوق‌ ها به شکلی اختصاص داده می‌ شوند که بازدهی برابر شاخصی خاص را برای تمامی سرمایه گذاران به همراه داشته باشد. به عنوان مثال چنانچه قصد داشته باشید همگام با شاخص کل بورس پیش بروید و به آن نزدیک باشید، صندوق مورد نظر سهام شرکت‌ هایی که بیشترین اثر را بر شاخص کل دارند، خریداری و نگهداری می کند. البته این را هم باید در نظر داشته باشید که این صندوق‌ ها تنها مختص شاخص‌ های بورسی نیست و شما عزیزان قادرید مطابق شاخص صنایع، طلا یا سایر بازارهای سرمایه‌ گذاری نیز سودهای بسیار خوبی را کسب کنید.

هدف اصلی صندوق‌ های مبتنی بر شاخص این است که مطابق با یک شاخص مبنا در حرکت باشند و نهایتا یک پرتفوی بورسی متناسب با شاخص در بازار تشکیل دهند. نکته شایان ذکر دیگر این که صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص نسبت به صندوق‌ های سهامی ریسک کم تری به همراه دارند و به همین دلیل گزینه مناسبی برای یک سرمایه‌ گذاری مطمئن تر به حساب می آیند که افراد ریسک گریز می توانند سود بیشتری را در عین حال که ریسک کم تری را متقبل می شوند، به دست آورند.

همان طور که در ابتدای مطلب قول دادیم، همه چیز درباره صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص را در این مطلب به زبان ساده آموزش دادیم.

همچنین اگر دوست دارید بدانید صندوق سرمایه گذاری مختلط چیست و چطور کار می کند، توصیه می کنم حتما این مطلب را با دقت بخوانید.

حال که می دانید صندوق سرمایه گذاری شاخصی چیست، فکر می کنید برای سرمایه گذاری مناسب است؟

صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی چیست؟

اشاره کردیم که صندوق های سرمایه گذاری سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص شاخصی در پی آنند که به اندازه یکی از شاخص‌های بازار سهام بازدهی کسب کنند. به عبارت دیگر، هرکدام از صندوق‌های شاخصی یکی از شاخص‌های بازار سهام را مبنا قرار می‌دهند و مدیران این صندوق‌ها تلاش می‌کنند سبدی از سهام تشکیل بدهند که عملکردی مشابه عملکرد شاخص مبنا داشته باشد.

فکر ایجاد صندوق‌های شاخصی به فرضیه بازار کارا مربوط می‌شود. این فرضیه می‌گوید که اگر بازار به اندازه کافی شفافیت داشته باشد و اخبار و اطلاعات با سرعت بالا در اختیار همه فعالان آن قرار بگیرد، قیمت‌ها متناسب با این اطلاعات تعدیل می‌شوند. نتیجه اینکه نمی‌شود بدون هزینه و ریسک اضافی، بیشتر از میانگین بازار بازدهی کسب کرد. هدف سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص صندوق‌های شاخصی هم به‌نوعی کسب بازدهی به اندازه میانگین بازار و بدون متحمل‌شدن ریسکی بیش از ریسک بازار است.

نکته یک: صندوق‌های شاخصی به اندازهٔ صندوق‌های سهامی فعال نیستند و به اندازه آن‌ها خریدوفروش سهام و اوراق بهادار ندارند. هدف مدیران صندوق‌های شاخصی این است که وزن اوراق بهادار موجود در سبد با شاخص مبنا منطبق باشد. به همین دلیل، صندوق‌های شاخصی را نوعی صندوق سرمایه‌گذاری «غیرفعال» می‌دانند.

نکته ۲: اولین صندوق شاخصی را کارآفرینی به نام جان سی. باگل تأسیس کرد که مبنای آن شاخص «اس‌اندپی ۵۰۰» بود.

انواع صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی را می‌شود بر اساس شاخصی که مبنایشان است دسته‌بندی کرد. برای نمونه، ممکن است صندوقی بر اساس شاخص کل طراحی شود و صندوق دیگری بر اساس شاخص سی شرکت بزرگ بورس. دارایی صندوق‌های شاخصی بر اساس دارایی‌هایی انتخاب می‌شود که شاخص موردنظر را تشکیل می‌دهند.

مثلا اگر صندوقی بخواهد بر اساس شاخص کل بورس تشکیل شود، باید سراغ همان سهم‌های شاخص کل بورس سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص برود. وزن هر سهم در بین دارایی‌های صندوق هم بر اساس وزن آن سهم در شاخص کل تعیین می‌شود؛ یعنی اگر تغییرات قیمت سهمی تاثیر بیشتری بر تغییرات شاخص کل داشته باشد، وزن آن در سبد دارایی‌های صندوق باید بیشتر باشد.

صندوق‌های شاخصی مدت‌هاست که در بازارهای سهام فعالیت می‌کنند. مثلا در بازار سهام نیویورک، صندوق‌هایی بر مبنای شاخص «داوجونز» و «نزدک» فعالیت می‌کنند. در ایران هم مدتی است که صندوق‌هایی از این نوع تشکیل شده است که تعدادی از آن‌ها بر اساس شاخص کل و بعضی‌شان هم بر مبنای شاخص‌های دیگری مانند شاخص سی شرکت بزرگ طراحی شده‌اند.

مزایای سرمایه گذاری در صندوق شاخصی

همان‌طور که گفتیم، صندوق‌های شاخصی خریدوفروش‌های زیادی ندارند و به همین دلیل هزینه‌های سبدگردانی‌شان هم کمتر است. مزیت اصلی صندوق‌های شاخصی هم همین است و نسبت به صندوق‌های سهامی فعال، هزینه‌های کمتری دارند.

همچنین از آنجا که صندوق‌های شاخصی قصد ندارند که بازدهی‌شان بیشتر از میانگین بازدهی بازار باشد، ریسک کمتری هم متحمل می‌شوند. پس به‌طور کلی می‌توان گفت ریسک صندوق‌های شاخصی کمتر از صندوق‌های سهامی است و سرمایه‌گذارانی که به‌نوعی به دنبال گزینه‌های کم‌ریسک‌تر برای سرمایه‌گذاری هستند می‌توانند گزینه سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها را بررسی کنند.

نکته: بهترین زمان برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های شاخصی، دوره‌های رشد شاخص بورس است. در دوره‌هایی که شاخص بورس نزولی یا خنثی است و تحرک خاصی در بازار سهام دیده نمی‌شود، صندوق‌های شاخصی هم بازدهی مناسبی ندارند.

معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی

مهم‌ترین عیب صندوق‌های شاخصی هم به دلیل غیرفعال‌بودن‌شان است که باعث می‌شود این صندوق‌ها در مقایسه با صندوق‌های سهامی، انعطاف‌پذیری کمتری داشته باشند. به عبارت دیگر، در دوره‌هایی که شاخص مورد نظر نزولی می‌شود، اقدامی برای جلوگیری از افت ارزش دارایی‌های صندوق انجام نمی‌شود و ارزش واحدهای صندوق همراه با نزول شاخص، کاهش می‌یابد.

ترکیب دارایی‌های صندوق‌های شاخصی

ترکیب دارایی‌های صندوق‌های شاخصی شباهت زیادی به ترکیب دارایی‌های صندوق‌های سهامی دارد. به این معنا که دارایی‌های این صندوق‌ها معمولا از ۸۰درصد سهام و ۲۰درصد اوراق با درآمد ثابت است. با این تفاوت که نوع و وزن سهم‌هایی که در صندوق‌های شاخصی وجود دارد، به شاخص مبنا بستگی دارد. یعنی هرچه وزن سهمی در شاخص مورد نظر بیشتر باشد، وزن آن در ترکیب دارایی‌های صندوق هم بیشتر است.

به زبان ساده‌تر، از آنجا که استراتژی صندوق‌های سهامی کسب بازدهی به اندازهٔ شاخص است، بیشتر دارایی‌های صندوق‌های سهامی از سهام شاخص‌ساز بازار تشکیل می‌شود. در حالی که استراتژی صندوق‌های سهامی کسب حداکثر بازدهی از محل سرمایه‌گذاری و خریدوفروش سهام است و در نتیجه مدیران این صندوق‌ها طبق تحلیل‌هایی که دارند، می‌توانند هر سهمی را با هر وزنی بخرند یا بفروشند.

صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی در ایران

در حال حاضر تعداد صندوق‌های شاخصی فعال در بازار سهام ایران زیاد نیست، اما به نظر می‌رسد در آینده تعداد این صندوق‌ها بیشتر شود. در حال حاضر در بازار سرمایه ایران، سه صندوق شاخصی و یک صندوق مبتنی بر شاخص سی شرکت بزرگ فعالیت می‌کنند.

صندوق‌های شاخصی در ایران بیشر بر مبنای شاخص کل بورس عمل می‌کنند و شیوه سرمایه‌گذاری در آن‌ها معمولا سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص از طریق سامانه معاملات آنلاین سهام است. مهم‌ترین ویژگی صندوق‌های شاخصی این است که هزینه‌های سبدگردانی و مدیریت آن‌ها در مقایسه با صندوق‌های سهامی عادی کمتر است

صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی کارآفرین (صدور و ابطال)

فعالیت این صندوق از سال ۱۳۸۹ آغاز شده است. ضامن نقدشوندگی این صندوق بانک کارآفرین و متولی آن شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری سهم‌آشنا است. واحدهای این صندوق به‌شیوه صدور و ابطال معامله می‌شود. بازدهی یک سال اخیر صندوق کارآفرین حدود منفی ۴درصد بوده است و از زمان آغاز فعالیت تا کنون بیش از ۳۲۰۰درصد بازدهی داشته است.

صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی کاردان (ای‌تی‌اف)

فعالیت صندوق شاخصی کاردان از ۱۳۹۴ آغاز شده است و از آن زمان تا کنون ۱۶۷۶درصد بازدهی داشته است. ضمن اینکه بازدهی یک سال گذشته این صندوق حدود منفی ۱٫۱درصد بوده است. متولی صندوق کاردان مؤسسه حسابرسی شاخص‌اندیشان است و سرمایه‌گذاران از طریق بورس می‌توانند واحدهای این صندوق را خریداری کنند.

صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی بازارآشنا (ای‌تی‌اف)

صندوق شاخصی بازارآشنا فعالیت خودش را از اواخر ۱۳۹۹ آغاز کرده است. متولی این صندوق مؤسسه حسابرسی رازدار است و سرمایه‌گذاران از طریق بورس می‌توانند واحدهای این صندوق را معامله کنند. بازدهی این صندوق از آغاز فعالیت تا کنون ۱۷٫۹درصد بوده است.

صندوق سرمایه‌گذاری شاخص سی شرکت بزرگ فیروزه (ای‌تی‌اف)

صندوق شاخصی فیروزه از ۱۳۹۳ فعالیت می‌کند و تا کنون توانسته است ۱۵۶۳درصد بازدهی داشته باشد. بازدهی یک سال اخیر این صندوق هم منفی ۱۰٫۵درصد بوده است. متولی این صندوق مؤسسه حسابرسی آگاهان و همکاران است. شیوه سرمایه‌گذاری در این صندوق هم خرید واحدهای صندوق از طریق بورس است.

شیوه سرمایه‌گذاری در صندوق‌های شاخصی

همان‌طور که در قسمت قبلی دیدیم، سه مورد از صندوق‌های شاخصی فعال در ایران از نوع ETF یا قابل‌معامله در بورسند. به عبارت دیگر، برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، باید واحدهایشان را از بورس بخریم. برای معامله در بورس هم باید کد بورسی داشته باشیم.

اگر کد بورسی دارید و می‌خواهید در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنید، کافی است وارد سامانه معاملات آنلاین سهام شوید و بعد از جست‌وجوی نماد هر کدام از این صندوق‌ها، واحدهای صندوق موردنظرتان را به هر تعداد که می‌خواهید بخرید.

• نماد بورسی صندوق شاخصی کاردان: کاردان
• نماد بورسی صندوق شاخصی بازارآشنا: وبازار
• نماد بورسی صندوق شاخصی فیروزه: فیروزه

صندوق شاخصی کارآفرین هم از طریق صدور و ابطال فعالیت می‌کند و برای سرمایه‌گذاری در این صندوق باید به سایت رسمی این صندوق مراجعه کنید و بعد از تکمیل مراحل ثبت‌نام، برای هر تعداد واحدی که می‌خواهید، درخواست صدور بدهید.

جمع‌بندی

صندوق‌های شاخصی تلاش می‌کنند دقیقا به اندازه یک شاخص مبنا بازدهی داشته باشند. صندوق‌های شاخصی در ایران بیشر بر مبنای شاخص کل بورس عمل می‌کنند و شیوه سرمایه‌گذاری در آن‌ها معمولا از طریق سامانه معاملات آنلاین سهام است. مهم‌ترین ویژگی صندوق‌های شاخصی این است که هزینه‌های سبدگردانی و مدیریت آن‌ها در مقایسه با صندوق‌های سهامی عادی کمتر است.

چگونه می توان با محاسبه شاخص بورس، هوشمندانه سرمایه گذاری کرد؟

بررسی بازدهی و قیمت یک شرکت، آن هم قبل از انجام سرمایه گذاری، یکی از کارهایی است که هر سرمایه‌گذار، تحلیل‌گر یا علاقه‌مند به بازار بورس باید انجامش دهد. وقتی سخن از بررسی یک شرکت در میان باشد، کار ساده است. اما وقتی قرار باشد چندین و چند شرکت را یک جا بررسی کنیم، کار دشوار می‌شود و ریزه‌کاری حساب و کتاب از دستمان در می‌رود. در این شرایط به ابزاری نیاز داریم که وضعیت عمومی قیمت یا بازدهی را در میان شرکت‌های مورد نظرمان به خوبی نمایش دهد. در بازار سهام این ابزار «شاخص» نام‌گذاری شده است. در این مقاله شیوه محاسبه شاخص بورس را با تمام جزئیات برایتان توضیح می‌دهیم.

محاسبه شاخص بورس بر چه اساسی انجام می‌شود؟

شاخص‌ها یا نماگر‌ها در واقع ابزارهایی هستند که تصویری کلی نسبت به شرایط عمومی قیمت، بازدهی تمامی شرکت‌های بورسی یا گروه خاصی از آن‌ها را در اختیار تحلیل‌گر قرار می‌دهند. به همین دلیل می‌توان شاخص را این‌گونه تعریف کرد: «شاخص، نماگری‌ است که نشان‌دهنده‌ سطح عمومی پارامتری مشخص (معمولا قیمت یا بازدهی) در میان گروهی از متغیر‌های مورد بررسی (تمام یا گروهی از سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص شرکت‌ها) است». با توجه به تعریف بالا می‌توان شاخص را ‌بر اساس پارامتری مشخص مورد بررسی قرار داد که در این‌صورت با شاخص قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی و شاخص بازده نقدی سر و کار خواهیم داشت. همچنین برای محاسبه شاخص بورس می‌توان آن را از جنبه متغیر‌های مشخص نیز بررسی کرد؛ در چنین مواردی باید از شاخص‌های صنعت و مالی ۵۰ شرکت فعال‌تر استفاده کرد. در ادامه‌ این مقاله، چگونگی محاسبه شاخص‌ قیمت بورس، شاخص قیمت و بازده نقدی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

شاخص قیمت چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

از فروردین ماه سال ۱۳۶۹ شاخص قیمت با نام اختصاری «TEPIX» به بورس تهران راه یافت. در آن زمان این شاخص تنها قیمت سهام ۵۲ شرکت فعال در بورس را در برمی‌گرفت. شاخص قیمت، نشانگر وضعیت عمومی قیمت سهام شرکت‌ها است و با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌شود.

Pit= قیمت شرکت i ام در زمان t
qit= تعداد سهام منتشر شده شرکت i ام در زمان t
Dt= عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر ∑pioqio بوده است
Pio= قیمت شرکت i ام در زمان مبدأ
qio= تعداد سهام منتشر شده شرکت i ام در زمان مبدأ
n= تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

در واقع شاخص قیمت، نوعی میانگین وزنی است که در آن وزن به صورت تعداد سهام منتشر شده‌ همه‌ شرکت‌های بورسی تعریف می‌شود. چنین موضوعی باعث تاثیرگذاری بیشتر شرکت‌های بزرگ در این شاخص می‌شود. اگر در زمان محاسبه شاخص قیمت، نماد شرکتی بسته باشد، قیمت آخرین معامله، مبنای محاسبه شاخص بورس قرار می‌گیرد.

منظور از شاخص قیمت و بازده نقدی چیست؟

در فروردین ماه سال ۱۳۷۷ شاخص دیگری با نام «شاخص قیمت و بازده نقدی» با نام اختصاری «TEDPIX» به بورس تهران راه یافت که امروزه به آن «شاخص کل» می‌گویند. در این شاخص، علاوه بر قیمت، بازده نقدی (DPS) سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد و به همین دلیل می‌توان تغییرات شاخص کل را بیانگر بازدهی کل بازار بورس دانست. برای محاسبه شاخص بورس می‌توان مطابق فرمول زیر عمل کرد:

Pit= قیمت شرکت i ام در زمان t
qit= تعداد سهام منتشر شده شرکت i ام در زمان t
RDt= پایۀ شاخص قیمت و بازده نقدی در زمان t که در زمان مبداء برابر ∑pioqio بوده است

در بخش‌های قبلی با مفهوم ریاضی شاخص آشنا شدید. اجازه بدهید برای درک بهتر مفهوم شاخص کل، مثالی برایتان بزنیم. تصور کنید که شما از هر شرکت بورسی متناسب با تعداد کل سهام آن شرکت‌ها، سهم خریده‌اید؛ بنابراین هر تغییر در شاخص کل با بازدهی سبد سرمایه‌گذاری شما برابر خواهد بود. مثلا ۳ درصد افزایش در شاخص کل، باعث می‌شود سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص تا سبد سهام شما به اندازه‌ ۳ درصد رشد کند. هنگام بررسی و محاسبه شاخص بورس باید به این نکته توجه کرد که اعداد شاخص به تنهایی نمی‌توانند اطلاعات زیادی درباره‌ وضعیت کلی بازار در اختیار ما بگذارد. برای گرفتن بهترین نتیجه، اعداد شاخص باید در یک دوره زمانی مشخص – معمولا یک‌ساله – مورد بررسی قرار بگیرند.

شاخص آزاد شناور (TEFIX)

سهام شرکت‌های بورسی توسط دو گروه از خریداران یا فروشندگان، مورد معامله قرار می‌گیرد. گروه اول سهامداران حقیقی یا افرادی هستند که در بازار سرمایه فعالیت دارند و گروه دوم افراد حقوقی یا شرکت‌هایی هستند که در این بازار معامله انجام می‌دهند. برای مثال ممکن است سهام یک شرکت توسط شرکت دیگری (فرد حقوقی) خریداری شود.

معمولا شرکت‌‌ها یا افراد حقوقی، با سرمایه زیادی که دارند، هم از لحاظ ارزشی و هم تعداد، دارای سهام بیشتری نسبت به افراد حقیقی هستند. در نتیجه تاثیر آن‌ها در تغییرات بازار بیشتر خواهد بود. با توجه به این موضوع، به تعداد سهامی که در بازار سرمایه، در اختیار سهامداران حقیقی است و مرتباً در بازار خرید و فروش می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. ارزش میانگین این سهام به عنوان شاخص سهام آزاد شناور به کار گرفته می‌شود. به این ترتیب هر چه میزان یا درصد سهام شناور آزاد یک شرکت بیشتر باشد، برای سرمایه‌گذاران، جذابیت بیشتری برای شرکت در بازار مالی وجود دارد. با توجه به این موضوع، شاخص آزاد شناور درست به مانند شاخص کل محاسبه شده ولی به جای تعداد کل سهام از سهام آزاد شناور استفاده می‌شود.

چرا شاخص کل هم وزن ایجاد شد؟

هنگام محاسبه‌ شاخص کل، مقدار سرمایه و بزرگ بودن برخی شرکت‌ها سبب تاثیر بیشتر آن‌ها بر شاخص کل خواهد شد. به همین دلیل برخی کارشناسان و تحلیل‌گران معتقدند که شاخص کل، معیار مناسبی برای سنجش وضعیت کلی بازار سهام نیست. برای رفع این مشکل شاخص دیگری با نام «شاخص کل هم وزن» معرفی ‌می‌شود. در محاسبه شاخص کل هم وزن، تمام شرکت‌های بورسی با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل حضور دارند. در نتیجه، نوسانات شرکت‌های کوچک و بزرگ به اندازه مساوی در تغییرات شاخص کل هم وزن سهیم خواهند بود.

نکات مهم در رابطه با شاخص کل

افزایش شاخص کل، لزوماً به معنای سودآوری سهام همه شرکت‌های حاضر در بورس نیست، همان‌طور که کاهش شاخص کل نیز لزوماً به معنای ضرردهی سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص سهام همه شرکت‌ها در بورس نیست، زیرا همان‌گونه که گفته شد، شاخص کل، بیانگر میانگین بازدهی بورس است و چه‌بسا، در برخی موارد، علیرغم رشد قابل‌توجه شاخص کل بورس، برخی سهام با افت قیمت مواجه شده و سهامداران خود را با زیان مواجه سازند یا در شرایطی که شاخص کل با کاهش مواجه است، برخی سرمایه‌گذاران که سهام ارزنده‌ای را در سبد سهام خود دارند، سود قابل قبولی به دست می‌آورند. بنابراین، سرمایه‌گذاران نباید صرفاً با اتکا به اخبار رشد شاخص کل و بدون بررسی کامل در خصوص ارزش ذاتی سهام، اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنند و حتی در شرایط رشد مستمر شاخص‌ کل نیز در انتخاب سهام، کاملاً دقت کنند.

ارتباط بین شاخص کل و سبد سهام است. یکی از اصول بسیار مهم سرمایه‌گذاری در بورس، تشکیل سبد سهام متنوع است. هر اندازه سبد سهام یک سرمایه‌گذار، متنوع‌تر و به ترکیب سهام شرکت‌های موجود در بورس نزدیک‌تر باشد، بازدهی آن سرمایه‌گذار نیز به متوسط بازدهی کل بورس که توسط سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص شاخص کل نشان داده می‌شود، نزدیک‌تر خواهد بود تا آنجا که اگر فردی بتواند ترکیب سهام موجود در سبد سهام خود را به‌طور کامل، منطبق بر ترکیب تمامی سهام حاضر در بورس کند، بازدهی وی نیز به‌طور کامل منطبق بر نوسانات شاخص کل بورس خواهد بود و مثلا با رشد ۳۰ درصدی شاخص، وی نیـز حدودا ۳۰درصد سود به دست خواهد آورد.

این نوع از سرمایه گذاری، به طور مستقیم با شاخص کل در ارتباط است و سرمایه‌گذاری بر اساس شاخص (Index Investing) نام دارد. در این نوع سرمایه‌گذاری فرد سعی می‌کند که تغییرات شاخص را به سبد خودش وارد کند. این سبد با بالا رفتن شاخص بالا می‌رود و با پایین آمدن آن ضرر می‌کند.

سایر شاخص های بورس

در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص‌های دیگری نظیر شاخص قیمت مالی، شاخص قیمت صنعت، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعال‌تر وجود دارد. هر یک از این شاخص‌ها در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه است. به عنوان مثال تغییرات شاخص صنعت بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در شرکت‌های تولیدی است و تغییرات شاخص مالی نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری است.

سرمایه‌گذاری بر مبنای شاخص

شیوه‌نامه درجه‌بندی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری

درجه‌بندی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری، توسط برهان بر اساس این شیوه‌نامه انجام می‌شود. درجه‌بندی عملکرد صندوق‌ها، مبتنی بر یک مدل کاملاً کمّی است و طوری طراحی شده است که سرمایه­گذاران را قادر سازد تا عملکرد گذشته هر صندوق را پس از تعدیل بر مبنای ریسک، در مقایسه با صندوق­های همتای خود ارزیابی نمایند.

در ویرایش قبلی شیوه‌نامۀ مذکور، ریسک صندوق‌ها بصورت ریسک نامطلوب اندازه‌گیری و بازدهی بر اساس آن مورد تعدیل قرار می‌گرفت. از آن‌جایی‌که ریسک نامطلوب لزوماً نمی‌تواند ریسک تمرکز را در برداشته باشد، به همین خاطر در ویرایش جدید شیوه‌نامه، معیار دیگری برای ارزیابی ریسک تمرکز صندوق‌ها اضافه شد تا درجه‌بندی عملکرد صندوق‌ها پس از انجام تعدیلات لازم بر اساس این ریسک، محاسبه و افشا ‌شوند. این معیار، شاخص هرفیندال-هرشمن(و یا به اختصار HHI) می‌باشد و برای محاسبه ریسک تمرکز در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بکار گرفته می‌شود.

از دیگر نکات متمایز شیوه نامۀ جدید، روش به هنجار سازی داده‌ها می‌باشد. به عبارتی در شیوه نامۀ جدید هر جا که لازم باشد دو شاخص یا بیشتر با یکدیگر ترکیب شوند اولاً مبادرت به به‌هنجارسازی این شاخص‌ها شده و ثانیاً از روش به‌هنجارسازی فازی برای این کار استفاده می‌شود. در ویرایش جدید شیوه‌نامه، در هنگام ترکیب انواع معیارهای نامتجانس از قبیل ترکیب معیارهای ریسک نامطلوب و بازدهی مازاد صندوق‌ها، ترکیب شاخص HHI در سطح شرکتی و صنعتی و نیز ترکیب شاخص HHI با شاخص عملکرد صندوق‌ها از روش به‌هنجارسازی فازی استفاده خواهد شد.